Brexit-akkoord lijkt kansloos door juridisch advies

Vlak voor de cruciale stemming in het Lagerhuis kwam de Britse premier Theresa May maandagavond eindelijk eens met goed nieuws terug van gesprekken met de Europese Unie (EU). Ze had met de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker een verbeterd akkoord gesloten over haar Brexit-deal. Maar volgens een hoge juridische adviseur bieden de aanpassingen onvoldoende garanties, waardoor May’s deal waarschijnlijk wordt getorpedeerd.

May wist in Straatsburg, waar ze in het Europees Parlement sprak met Juncker, te melden dat ze garanties had gehad over de backstop – de gevoelige kwestie rond de Ierse grens (zie verderop meer). Dat zou de kans op een meerderheid voor haar Brexit-deal in het Lagerhuis aanzienlijk vergroten. Maar de lezing van May werd dinsdagochtend alweer tegengesproken door de hoogste juridisch adviseur van de Britse regering, Geoffrey Cox. Hij meent dat er nog altijd een risico blijft bestaan dat het Verenigd Koninkrijk gebonden blijft aan de regels van douane-unie met de Europese Unie.

Lees het statement van Cox (pdf)

De analyse van Cox is voor May een forse tegenvaller omdat veel leden van het Lagerhuis hun oordeel over de deal van May zullen baseren op zijn bevindingen. Daarmee lijkt de kans klein dat veel parlementariërs van gedachten zullen veranderen over de deal van May.

Maandagavond leek impasse te zijn doorbroken na gesprek met Juncker

May maakte maandag kort voor middernacht bekend alsnog overeenstemming te hebben bereikt met Commissievoorzitter Juncker over ‘wettelijk bindende garanties’ over de backstop, de regeling rond de grens tussen Noord-Ierland (Verenigd Koninkrijk) en Ierland (EU-lidstaat). Met de garanties die ze van Juncker kreeg, hoopt de Britse premier haar Brexit-akkoord alsnog door het Britse Lagerhuis te loodsen. Die kans leek gisteren nog nihil, aangezien gesprekken met de EU afgelopen weekeinde geen doorbraak hadden opgeleverd.

Juncker: ‘Het is deze deal, of Brexit gaat mogelijk helemaal niet door’

Volgens Juncker bevat het nieuwe akkoord ‘betekenisvolle verduidelijkingen en juridische garanties voor de terugtrekkingsovereenkomst en de backstop’. De Luxemburger stelt in een verklaring op Twitter dat de keuze duidelijk is: ‘Het is deze deal, of Brexit gaat mogelijk helemaal niet door.’ De voorzitter van de Europese Commissie is van mening dat de terugtrekking van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie nu ordentelijk moet verlopen. ‘Dat zijn we de geschiedenis verschuldigd.’ Ook benadrukt hij dat ‘een tweede kans’ mogelijk is, maar een derde kans niet meer. Daarmee sluit Juncker eventuele nieuwe onderhandelingen uit.

May heeft een garantie gekregen dat de EU niet voor onbepaalde tijd kan terugvallen op de backstop. Mocht Brussel dat toch doen, dan kan het Verenigd Koninkrijk dat door arbitrage aanvechten en als ze gelijk krijgen, kan de backstop worden opgeschort. Na een gezamenlijke verklaring met Juncker voegde May zelf nog toe dat het Verenigd Koninkrijk het recht laat vastleggen om zelf uit de backstop-regeling voor de Ierse grens te stappen, als de Brexit-onderhandelingen over een toekomstige relatie met de EU mislukken.

Vanavond stemming Lagerhuis

Het moment van de waarheid is de stemming, waarover het Lagerhuis vanaf 13.30 uur vanmiddag debatteert. Vanavond rond 20.00 uur volgt de stemming: als May’s akkoord een meerderheid krijgt, verlaten de Britten op 29 maart de Europese Unie.

Maandag noemde premier May het cruciaal dat het Lagerhuis nu wel instemt met haar Brexit-deal: een andere uitkomst zal het Verenigd Koninkrijk volgens haar in een crisis storten. De vorige versie van het akkoord is in januari met een grote meerderheid van 230 stemmen verworpen.

Labour-leider Jeremy Corbyn stelt dat het akkoord met Juncker ‘niets bevat wat ook maar in de buurt komt van de aanpassingen die May het parlement heeft beloofd’ en kondigt alvast aan dat de sociaal-democratische oppositiepartij opnieuw tegen zal stemmen. De Ierse premier Leo Varadkar is wel positief: ‘Ik hoop en vertrouw erop dat de terugtrekkingsovereenkomst nu zal worden aangenomen door het Lagerhuis.’

Waarschijnlijk twee stemmingen als deal weer wordt weggestemd

Als May opnieuw geen meerderheid achter haar deal krijgt, volgt woensdag om 20.00 uur waarschijnlijk een stemming over een zogenoemde no deal, een Brexit zonder regelingen met Brussel. Omdat de meeste parlementariërs daarvan evenmin voorstander zijn, blijft uitstel over als de meest voor de hand liggende optie. Daarover zou het Lagerhuis dan donderdag stemmen. Indien er voor uitstel wordt gestemd, moeten alle andere EU-lidstaten daarmee ook instemmen.

Bekijk de geschiedenis van de Brexit in onderstaande tijdlijn:

Mocht er ook voor uitstel geen meerderheid zijn, dan stevent het Verenigd Koninkrijk alsnog af op een ‘harde’ Brexit. Dat willen vrijwel alle betrokkenen voorkomen.

Als het komt tot uitstel van de Brexit, moet dat niet te lang duren, zei May eerder al. ‘Uitstel tot na eind juni betekent dat het Verenigd Koninkrijk moet meedoen aan de Europese Parlementsverkiezingen. Wat voor boodschap geeft dat aan de meer dan zeventien miljoen Britten die er bijna drie jaar geleden voor stemden om de EU te verlaten?’

‘Blair vroeg Macron poot stijf te houden en Brexit te voorkomen’

Bij de voorbeschouwingen op deze cruciale week is behalve over de stemming zelf ook veel te doen om diverse prominente oud-politici. Dagblad The Telegraph meldt dat oud-premier Tony Blair (Labour) in het geheim gesprekken heeft gevoerd met Emmanuel Macron. Blair zou tegen de Franse president hebben gezegd dat hij ‘de poot stijf moet houden’ door er in Brussel op aan te dringen dat het Britse parlement moet worden gedwongen om in de douane-unie te blijven of zelfs een tweede referendum uit te roepen. ‘Onacceptabel’, vindt het Conservatieve Lagerhuislid Peter Bone. Eerder noemde Blair de Brexit al ‘niet in het nationaal belang’ en voerde hij campagne voor een tweede referendum.

Ook de Conservatieve oud-minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson, fervent voorstander van de Brexit, roert zich aan de vooravond van de stemming weer in het debat. Zondag schreef hij in zijn wekelijkse column voor The Telegraph dat het ‘belachelijk zou zijn om de optie van een no deal bij voorbaat van tafel te vegen’. Een ‘harde’ Brexit behoort wel degelijk serieus tot de mogelijkheden, vindt Johnson, mede omdat Juncker en consorten te weinig concessies zouden willen doen. Hij noemt no deal een ‘troefkaart’ voor de Brexiteers. Eerder zei hij al dat een vertrek zonder akkoord met de EU het dichtst in de buurt komt van waarvoor de bevolking heeft gestemd, en noemde hij de voorgestelde doemscenario’s bij het uitblijven van een akkoord overdreven.

Nigel Farage, die namens de partij UKIP de Leave-campagne leidde, richtte zich zaterdag in een videoboodschap op Twitter tot zijn aanhangers: ’29 maart zou onze onafhankelijkheidsdag moeten zijn, maar onze politici proberen Brexit te stoppen.’ Uitstel ziet hij als een voorbode van een tweede referendum, en daarmee mogelijk afstel.

Daarom roept Farage zijn kijkers op om op 29 maart mee te lopen in een protestmars van Sunderland naar de parlementsgebouwen in Londen, om de leiders op te roepen de Brexit ‘niet te verraden’. Over de aanpassingen van May is hij dinsdagochtend eveneens duidelijk: ‘Dit zijn alleen maar woorden en verdraaide betekenissen. Er is niets veranderd. Afwijzen. Afwijzen. Afwijzen.’

Ollongren hekelt Farage en Johnson, vraagt om afblazen Brexit

Vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) haalde zaterdag op het partijcongres van D66 hard uit naar ‘de zogenaamde sterke man’, doelend op onder anderen Johnson en Farage. Zij noemde de twee spottend ‘ridders van de soevereiniteit’ die nu ‘onder de tafel zitten terwijl premier Theresa May hun rommel probeert op te ruimen’. Volgens Ollongren zijn de Brexiteers verantwoordelijk voor de ‘ontsporing’ van het Verenigd Koninkrijk, en ‘levert Brexit niets op behalve een steeds groter wordende chaos’. Ze vraagt het Lagerhuis om toch te zorgen dat de Britten in de EU blijven.

In oktober sprak D66-fractievoorzitter Rob Jetten ook al van een ‘nachtmerrie’, omdat hij bij een bezoek aan de overzijde van Het Kanaal ‘met eigen de gevolgen van Brexit op de Britse politiek en het leven van mensen in het VK’ had gezien. Hij pleitte er toen voor om het EU-lidmaatschap in de Nederlandse Grondwet op te nemen. Premier Mark Rutte (VVD) is minder uitgesproken, maar zei vrijdag wel dat hij ‘bezorgd’ is over de situatie in het Verenigd Koninkrijk.

Rotterdamse haven voorbereid op no deal

De Rotterdamse haven loopt voor de zekerheid alvast vooruit op een ‘harde’ Brexit. Om de gevolgen daarvan te verzachten, zijn op vijf plekken tijdelijke bufferparkeerplaatsen ingericht voor vrachtwagens. Mochten de douanepapieren nog niet in orde zijn als het Verenigd Koninkrijk zonder deal uit de EU stapt, dan kunnen daar zo’n zevenhonderd vrachtwagencombinaties terecht. Daarmee speelt de Maasstad alvast in op mogelijk oponthoud door de extra douaneformaliteiten en paspoortcontroles die nodig zullen zijn bij een no deal. Van de goederen die jaarlijks worden verhandeld tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk, loopt zo’n 40 van de 54 miljoen ton via de Rotterdamse haven.

Rob Ramaker bezocht Hoek van Holland: vrees voor verkeerschaos door op handen zijnde Brexit