Het activisme regeert op Amerikaanse universiteiten

Op Amerikaanse universiteiten is ‘diversiteit’ belangrijker geworden dan vrijheid van ­meningsuiting. Onverdraagzaamheid rukt op.

Vijftien studenten ploffen neer in een hippe koffiebar op de campus van de American University in Washington. De LGBTQ’ers vormen een bont gezelschap. Meiden met kort haar, jongens met lang haar in alle kleuren van de regenboog. Naast ze een muurschildering van rapper Tupac met de boodschap: ‘Hier geen racisme, geen seksisme, geen leeftijdsdiscriminatie, geen intolerantie.’

Persoonlijke voornaamwoorden worden goed afgewogen

Ze zijn gekomen om te praten over discriminatie van transgenders. Sarah Everett (21), een student politicologie met gemillimeterd haar, leidt het gesprek. ‘Ik ben Sarah. Mijn persoonlijke voornaamwoorden zijn “zij” en “haar”.’ Die introductie is bedoeld om transgenders niet te beledigen, omdat niet altijd duidelijk aan ze is te zien wat hun ­geslacht is. Everett vindt dat er niet genoeg genderneutrale wc’s zijn. Termen als ‘onderdrukking’, ‘wit privilege’ en ‘intersectionaliteit’ vliegen rond.

 ‘Studenten wordt bijgebracht hoe ze een activist worden’

Kameron Winters, een dertiger en LGBTQ-coördinator van de universiteit (sinds kort met de voornaamwoorden ‘hij’, ‘hem’ en ‘zijn’), knikt begripvol: ‘We zijn begonnen met het aanpassen van de roosters, zodat jullie les hebben in gebouwen met genderneutrale wc’s.’

De studenten kijken elkaar tevreden aan: het is een stap in hun strijd voor ‘gerechtigheid’. Ze hebben veel meer op hun verlanglijst staan – zoals eigen huisvesting voor transgenders en safe spaces voor Afro-Amerikaanse homo’s en lesbiennes.

Een van de meest politiek actieve universiteiten van het land

De American University (AU), in de bosrijke heuvels van het noordwesten van de hoofdstad, staat bekend als een van de meest politiek actieve universiteiten van het land. Mede door de locatie, een kwartier rijden van het nationale centrum van de macht, wordt de particuliere universiteit (opgericht in 1893) gezien als een goede en logische opstap voor toekomstige Congresleden en ambassadeurs.

Er zijn meer dan 13.000 studenten op de voor Amerikaanse begrippen bescheiden campus. Die bestaat uit een tiental gebouwen, de meeste in neoclassicistische stijl, gesitueerd rond een rechthoekig park dat de Quad heet. Dat is een van de plaatsen waar studentengroepen – er zijn er meer dan 150 – dagelijks bijeenkomen om een bepaald thema onder de aandacht te brengen.

Campussocialisme in het Congres

De idealistische taal van de campussen is sinds kort ook te horen in het Congres, vooral dankzij de jonge Democratische leden die afgelopen najaar zijn gekozen. Neem een voorstel van Alexandria Ocasio-Cortez (29): de Green New Deal. Het is een vergaand initiatief om de uitstoot van broeikasgassen met 100 procent te verlagen. Behalve over plannen om vervuilende auto’s en vliegtuigen te vervangen, gaat het over gratis hoger onderwijs en anti-discriminatiewetgeving. De link met het milieu is niet meteen duidelijk. ‘Dit is wat je krijgt als je wetgevers min of meer direct aantrekt zodra ze klaar zijn met de universiteit,’ aldus Harvard-hoogleraar Niall Ferguson.

Deze keer zijn het zo’n vijftig studenten die met megafoons en protestborden aandacht vragen voor de hoge studiekosten: het collegegeld is omgerekend zo’n 45.000 euro per jaar. Ze noemen het een vorm van discriminatie, want vooral minderheden kunnen daardoor een studie vaak niet betalen.

Veel groepen zijn activistisch ­getint: van Studenten voor Palestina tot de Zero Waste Club. Daardoor is er sprake van een cultuur die de Britse ­historicus Niall Ferguson ‘campus­socialisme’ noemt – een ideologie die niet is gebaseerd op kwesties die spelen onder de arbeidersklasse, maar onder de hoogopgeleide, politiek correcte, linkse elite.

De eerste klimaatneutrale universiteit van het land

Terwijl de Verenigde Staten onder president Donald Trump een rechts-conservatieve weg zijn ingeslagen, gebeurt op veel universiteiten het tegenovergestelde. Op prullenbakken rond de campus van de AU staat dat ‘de ­Amerikaanse droom groen is’, een ­verwijzing naar de status van eerste ­klimaatneutrale universiteit van het land. Eerstejaarsstudenten en docenten zijn verplicht het vak antiracisme te volgen met hoorcolleges als ‘Ik ben wit. En nu?’ En terwijl politici steggelen over een muur tegen illegale immigranten, zet de AU de deur wijd open. De universiteit zegt dat zij studenten nooit vraagt om hun papieren en werkt niet mee aan uitzettingen.

‘De nieuwe generatie studenten houdt ons een spiegel voor en laat zien wat ze belangrijk vinden,’ zegt Fanta Aw (51), een van de vicevoorzitters van de American University. ‘Ze zijn linkser en staan veel meer open voor andere geslachten en voor discussies over geslacht, huidskleur en afkomst.’

Ongekende dominantie van linkse docenten

De dynamiek wordt bepaald door een ongekende dominantie van linkse docenten, zegt docent business ­management Mitchell Langbert (64) van Brooklyn College. Voor iedere hoogleraar die zichzelf Republikein noemt, zijn er tien die staan geregistreerd als Democraat, blijkt uit zijn onderzoek op 51 prestigieuze Amerikaanse universiteiten.

Ook een befaamde instelling als ­Harvard ontkomt niet aan uniformiteit. Zes op de tien medewerkers bezochten onlangs een protest tegen president Trump, aldus een interne peiling. Bijna negen op de tien vindt dat Trump het ‘heel slecht’ doet, 1 procent is positief.

De politieke voorkeur van een ­docent doet er lang niet altijd toe in colleges, zegt Langbert, maar in vakgebieden als sociologie en genderstudies is de eenzijdigheid doorgeslagen (zie ‘Stof tot nadenken’). ‘Studenten wordt bijgebracht hoe ze een gepassioneerd activist worden, in plaats van ze te leren analyseren of ­rationeel na te denken. Daarmee is de tirannie van de meerderheid een reëel gevaar geworden.’

De politieke spanningen zijn steeds zichtbaarder

Sinds de verkiezing van Trump zijn politieke spanningen op de AU steeds zichtbaarder. Een dag na de verkiezingen staken zo’n tweehonderd boze studenten rond de Quad Amerikaanse vlaggen in brand, terwijl ze scholden op ‘wit Amerika’. Een Trump-petje dragen, levert ook scheldpartijen op. Intolerant ­gedrag komt overigens niet alleen van links: onbekenden hingen bananen en stroppen op rond de campus met daarop racistische teksten – waarschijnlijk om de zwarte voorzitter van de studentenbond te intimideren.

Op veel andere Amerikaanse universiteiten speelden vergelijkbare incidenten. Begin 2017 werd op Berkeley zelfs fors geweld gebruikt om een conservatieve spreker tegen te houden. Relschoppers stichtten brand in de Californische universiteit. Er volgden meer incidenten waardoor de universiteit zich genoopt zag omgerekend zo’n 3,5 miljoen euro uit te geven aan beveiliging.

Geweld acceptabel om onwelgevallige argumenten te bestrijden

‘Er zijn studenten die menen dat ­onaardige woorden pijn doen en dat ­geweld daarom een logische reactie is,’ zegt economiestudent Daniel Acosta ­Rivas (21). De jongeman, met grote zwarte kuif, groeide op in het Vene­zuela van Hugo Chávez en weet daarom wat een inbreuk op de vrijheid van ­meningsuiting is. ‘Maar voor zover ik het kan beoordelen, gaat het op de AU om een kleine, luidruchtige minderheid.’

 ‘In het #MeToo-tijdperk hebben de studenten steeds minder seks. Het lijkt wel een last geworden’

Statistieken bevestigen dat. Zo’n 10 tot 20 procent van de Amerikaanse studenten zegt geweld acceptabel te vinden om onwelgevallige argumenten te bestrijden, zo blijkt uit jaarlijkse peilingen van de Knight Foundation, een non-profit organisatie die zich inzet voor ­onafhankelijke journalistiek.

Maar die minderheid heeft wel effect op het gedrag van andere studenten. Op de vraag ‘wat is belangrijker op universiteiten, vrijheid van meningsuiting of diversiteit?’ kiest een meerderheid voor diversiteit. Tegelijk zegt 61 procent van de ondervraagden dat door de sfeer op hun campus niet iedereen zijn mening durft te uiten over politiek, ras en religie.

Links beweert iedereen te accepteren, maar dat is niet het geval

Robert Wines (20), student bestuurskunde aan de AU en voorzitter van de Republikeinenclub, kent tal van conservatieve studenten die in de lesruimtes hun mening voor zich houden. ‘Ze noemen zichzelf onafhankelijk, om veroordeling te voorkomen.’

De donkerblonde Wines, in blauwe blazer en lichtbruine broek, houdt zijn mening liever niet voor zich. In een koffietent van Starbucks op de campus vertelt hij hoe hij vaker is uitgescholden omdat hij een uitgesproken katholiek is. Zijn geloof botst wel eens met kwesties die spelen op de campus, van het homohuwelijk tot hulp bij abortus. ‘Links zegt iedereen te accepteren, maar intussen wordt het christendom belachelijk gemaakt.’

Hij vraagt zich af of sommige discussies niet te ver naar links zijn getrokken. ‘Ik heb bijvoorbeeld nog nooit met ­iemand een gesprek gehad over diens persoonlijke voornaamwoorden. Dat speelt niet bij de grote meerderheid.’

‘Het leven in dit land is nooit beter geweest. Stop met klagen’

De wachtrij voor een toespraak van de conservatieve, Joodse denker Ben Shapiro in een nabijgelegen auditorium is enorm. Er staan en zitten zeker zeshonderd studenten in de gang, meer dan twee keer zoveel als er in de zaal passen. De 35-jarige Shapiro gaat universiteiten in het hele land af. In dit ­geval is hij uitgenodigd door de Young America’s Foundation, een groep rechtse studenten aan diverse universiteiten in Washington. Hij spreekt over ‘de mythe van de loonkloof’ tussen mannen en vrouwen en betoogt dat ­racisme verleden tijd is in Amerika. ‘Het leven in dit land is nooit beter geweest. Stop met klagen,’ schertst hij. Shapiro, zoals altijd met een keppeltje op, provoceert bewust en nodigt de aanwezigen uit om met hem in debat te gaan.

 ‘Links denkt dat je bepaalde meningen maar beter kunt blokkeren’

De meeste toeschouwers zijn idolaat van de razendsnel pratende Shapiro, maar vooraf kreeg hij de bedreiging dat hij maar beter beveiliging kon meebrengen. Hij reageert luchtig: ‘Ha, alsof we dat niet al lang hadden geregeld.’

Het probleem op universiteiten, zegt hij, is dat ze vaak worden gedomineerd door ‘repressieve tolerantie’ – alleen ideeën van links zijn nog salonfähig. ‘Dat is gebaseerd op de gedachte dat vrijheid van meningsuiting de blanken helpt, de rijken helpt. En dat je ­bepaalde meningen maar beter kunt blokkeren, want anders wint misschien het “foute” argument.’ Het publiek joelt.

Op de campus zijn sommige onderwerpen niet langer bespreekbaar

Sommige onderwerpen zijn inderdaad amper bespreekbaar. Economiestudent Acosta Rivas wijst meteen op de #MeToo-­beweging. Toen de rechtse journalist Amber Athey afgelopen najaar naar de AU kwam met de boodschap niet alle beschuldigingen van vrouwen direct te geloven, braken protesten uit. Een studentenclub voor feministen creëerde een safe space voor misbruikslachtoffers. De emoties liepen hoog op en Athey moest onder politiebegeleiding de campus verlaten.

De manier waarop jonge mannen en vrouwen buiten de collegeruimtes met elkaar omgaan, verandert ook. Sommige universiteiten strijden tegen wat ze een ‘verkrachtingscultuur’ noemen, waarin seksueel grensoverschrijdend gedrag en het beeld van de vrouw als lustobject zouden zijn genormaliseerd. Studenten aan de universiteit van Oregon moeten daarom de theatervoorstelling Dat kan toch geen verkrachting zijn bijwonen, waarin aan bod komt wat termen als ‘seksueel misbruik’ en ­‘misogynie’ precies betekenen. In de ­gedragsregels van de universiteit staat inmiddels dat studenten ‘mondeling toestemming’ moeten vragen voor ze een andere student aanraken. ‘Een “nee” betekent altijd “nee”. Een “ja” voor een bepaalde daad, betekent geen “ja” voor andere daden.’ Houdt een ­student zich hier niet aan, dan kan schorsing volgen.

Er zijn veel statistieken die laten zien dat jonge Amerikanen steeds minder seks hebben. Tot wel 40 procent van de studenten is nog maagd als zij de universiteit verlaten, blijkt uit onderzoek van het magazine New York. ‘Het lijkt alsof seksuele vrijheid een gift en een last is geworden,’ schrijven de ­auteurs.

Steeds meer subgroepen manoeuvreren zich in een slachtofferrol

Te midden van al die veranderingen is het lastig manoeuvreren voor ­bestuurders van universiteiten. De AU is er trots op dat zij ‘de meest diverse groep studenten ooit’ heeft, aldus ­vicevoorzitter Aw, zelf geboren in Mali. ­Tegelijk erkent zij dat er steeds meer subgroepen zijn die zichzelf in de slachtofferrol manoeuvreren. Aw vertelt hoe een groep studenten haar vroeg om een conservatieve spreker niet toe te ­laten tot de campus, deplatforming genaamd, omdat ze het niet eens waren met diens standpunten. Ook eiste de studentenbond dat er trigger warnings komen in het studiemateriaal: waarschuwingen dat ideeën beledigend kunnen zijn voor een bepaalde groep en daarom mogen worden overgeslagen.

Onacceptabel, zegt Aw, die vrijheid van meningsuiting een groot goed noemt. Ze wijst op de Free Speech ­Movement in de jaren zestig van de ­vorige eeuw, toen linkse jongeren juist streden voor de vrijheid van menings­uiting op universiteiten. ‘De voorvallen zijn een teken dat we meer moeten doen om studenten te ­leren wat de geschiedenis van onze vrijheden is en waarom we er allemaal van profiteren.’

Aan grondrechten kleven verantwoordelijkheden

De AU is eveneens begonnen met een college waarin studenten in kleine groepjes leren om productief te discussiëren. Dat is hard nodig, betoogt hoogleraar bestuurskunde Lara Schwartz (47), een enthousiaste vrouw met golvend zwart haar. Ze werkte jarenlang als jurist voor links georiënteerde non-gouvernementele organisaties, maar raakte gefrustreerd door de retoriek die werd gehanteerd. Schreeuwerige politici en vooringenomen media geven een slecht voorbeeld. ‘Veel studenten hebben het idee dat ze tot een team behoren: Democraat of Republikein. Ze zijn getraind in wat ze moeten vinden, welke televisiepersoonlijkheid ze moeten geloven.’

De belangrijkste boodschap die zij haar studenten meegeeft: aan grondrechten kleven verantwoordelijkheden. Het in brand steken van een vlag is weliswaar onderdeel van de vrijheid van meningsuiting, maar gezien de verwachte reactie van anderen wellicht niet slim. Hetzelfde geldt voor het uitnodigen van controversiële sprekers, puur om anderen te provoceren. Het project heeft de interesse gewekt van andere universiteiten.

‘Kijk, het maakt mij niet uit of je ­Bernie Sanders of Trump steunt,’ zegt Schwartz met nadruk. ‘Wel belangrijk is: denk je na over je argumenten? Snap je de kracht van je eigen stem? En: luister je naar de andere kant? Ik daag ze uit om hun bubbel te verlaten, vooral de linkse studenten – want die horen hier bijna alleen maar meningen waarmee ze het eens zijn.’

Het campussocialisme blijft opstomen

Pogingen van activistische studenten om hun campus te veranderen, gaan intussen gewoon door. Op grond van een klacht van een Afro-Amerikaanse student is afgelopen jaar de ­slavernijgeschiedenis van de AU zelf grondig onderzocht. Bij de presentatie van het rapport in een doorsnee les­lokaal zijn er meer mensen die hebben meegewerkt aan het onderzoek (zeven) dan belangstellenden (drie). Het blijkt dat de oprichter van de universiteit, John Fletcher Hurst, twee slaven had geërfd, die hij op jonge leeftijd vrijliet.

‘Uiteindelijk was iedereen natuurlijk structureel medeplichtig,’ stelt een van de onderzoekers. De andere onderzoekers knikken en vertellen een voor een waarom het belangrijk is dat er meer aandacht komt voor de indirecte gevolgen van slavernij. En dus wordt het ­rapport volgend jaar verplichte lesstof en komt er een standbeeld ter ere van de slaven die ooit werkten op het land waar decennia later de American ­University zou worden gebouwd. Het campussocialisme blijft opstomen.

Meepraten? Termen die u moet kennen

Cultural appropriation (culturele toe-eigening)
Het overnemen van cultuurelementen door een groep, zonder stil te staan bij de oorspronkelijke betekenis. Voorbeeld: een blanke artiest met Afro-Amerikaanse haarstijl.
Deplatforming
Iemand het recht ontnemen te komen spreken op een campus; vaak boycot van rechtse denkers.
Intersectionality (intersectie)
Het concept dat discriminatie voorkomt in verschillende vormen, die elkaar kunnen versterken. Voorbeeld: een zwarte vrouw kan door zowel geslacht als huidskleur onderdrukking ondervinden.
LGBTQ
Verwijst naar gemeenschap van lesbiennes, gays, biseksuelen, transgenders en queers (verzamelnaam voor personen die niet in één hokje willen worden geplaatst).
Microaggression (micro-agressie)
Alledaagse interacties die als beledigend worden ervaren door een minderheid, hoewel vaak niet zo bedoeld. Voorbeeld: een donkere man vragen waar hij vandaan komt.
Misogyny (misogynie)
Vrouwenhaat, weerstand tegen het feminisme.
Patriarchy (patriarchaat)
Het idee dat de samenleving hiërarchisch is ingedeeld, met de meeste macht in handen van (blanke) mannen.
Safe space (veilige plek)
Plek waar subgroep kan samenkomen om aan discriminatie te ontkomen.
Sexism (seksisme)
Acties die voortkomen uit het idee dat één van de twee geslachten beter is dan het andere.
Transphobia (transfobie)
Angst voor en discriminatie van transgenders.
Trigger warning
Een waarschuwing aan het begin van een document over mogelijk beledigende inhoud.
QTPOC
Afkorting van Queer and Trans People of Color, benaming voor transgender personen met een donkere huidskleur.
White privilege (wit privilege)
Het geheel aan factoren in een samenleving waardoor blanken een machtspositie hebben.
Woke
Op de hoogte zijn van laatste trends in de strijd voor ‘sociale gerechtigheid’.