Harde Brexit? Britten hebben geen andere opties meer

Met nog tien dagen tot er een knoop moet worden doorgehakt over de Brexit verkeert het Verenigd Koninkrijk in een grotere politieke chaos dan ooit. Ruziënd wezen Britse parlementsleden maandag de vier laatste opties af voor een gecontroleerde uittreding uit de Europese Unie (EU).

Er lijkt bijna geen ontkomen meer aan: achter de schermen houdt inmiddels iedereen rekening met een vertrek van het Verenigd Koninkrijk op 12 april zonder afspraken met de EU. ‘Een harde Brexit is nu waarschijnlijker,’ zei EU-onderhandelaar Michel Barnier dinsdag. ‘Er is maar een overeenkomst mogelijk – deze,’ zei hij terwijl hij zwaaide met het terugtrekkingsakkoord dat de EU met de Britse premier Theresa May sloot.

‘We moeten reëel rekening houden met een no-dealbrexit,’ zei ook premier Mark Rutte maandag. Dinsdag riep hij de Britten ook op ‘alsjeblieft’ voor 12 april duidelijk te maken hoe ze uit de EU willen vertrekken. ‘Kom tot politieke overeenstemming, dat is echt cruciaal,’ zei hij na een Benelux-top in Luxemburg.

Van de vier overgebleven voorstellen leken die voor een ‘zachte Brexit’ maandag het meest kansrijk. Het voorstel voor een douane-unie kreeg zelfs bijna een meerderheid: 273 parlementsleden stemden voor en 276 tegen. Bij dit voorstel moeten de Britten zich neerleggen bij de Europese handelspolitiek, maar kunnen ze vrij handel blijven drijven met EU-landen en blijft de Noord-Ierse grens open.

Partijlid weg: ‘Ik heb gefaald’

Andere voorstellen die het niet haalden waren het Noorse model, een referendum over het Brexit-akkoord dat May sloot met de EU en het intrekken van de Brexit-procedure.

Het Conservatieve parlementslid Nick Boles besloot zijn partijlidmaatschap direct na de stemming op te zeggen. ‘Ik heb gefaald, want mijn partij weigert een compromis. Ik betreur dan ook dat ik moet aankondigen dat ik niet langer voor deze partij in het Huis kan zitten,’ zei hij met een bevende stem. Boles was voorstander van het Noorse model, dat maandag voor de tweede keer werd weggestemd.

Zijn verklaring kwam hem op een applaus van oppositieleden te staan. Een parlementslid riep: ‘O Nick, ga niet weg, kom op!’ Boles gaat verder als onafhankelijk parlementslid.

Het moment dat Boles zijn besluit bekend maakt:

Eerder op de dag uitte de Conservatieve parlementslid Julian Smith felle kritiek op May. Als ‘chief whip’ is hij verantwoordelijk voor de fractiediscipline binnen de partij. De Britse regering had veel eerder moeten toegeven dat een zachtere Brexit ‘onvermijdelijk’ was na de verkiezingsnederlaag in 2017. Voor een meerderheid in het Lagerhuis is May sindsdien afhankelijk van de Noord-Ierse DUP. Die weigert steevast steun voor de Brexitdeal van May. De premier is daardoor min of meer veroordeeld tot oppositiepartij Labour, die veel nauwere economische banden met de EU wil.

Nu er geen mogelijkheden meer over zijn, ziet May haar kans schoon het Lagerhuis nog een vierde keer over haar voorstel te laten stemmen. Een verkorte versie van de deal dat ze met de EU sloot werd vrijdag voor de derde keer afgewezen.

Een andere mogelijkheid zijn verkiezingen, maar volgens de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson zitten kiezers daar niet op te wachten. Hij ziet meer in een nieuwe leider die ‘een verandering in onderhandelingstactieken’ teweeg kan brengen en achteraf veranderingen in Mays ‘verschrikkelijke’ deal met de EU kan bewerkstelligen.

Verkiezingen zouden om meer redenen ongunstig zijn voor de Conservatieven: in de peilingen gaat Labour inmiddels aan kop, meldden Britse media zaterdag.

Een derde optie is om uitstel vragen bij de EU. Een groep Britse parlementariërs maakte dinsdag bekend dat zij de regering met een initiatiefwet wil dwingen om o verlenging te vragen bij de EU. Het plan wordt onder meer gesteund door het Conservatieve Oliver Letwin en Yvette Cooper van Labour. In het voorstel is niet vastgelegd hoe lang de uitstel zou moeten duren. Indien de wet wordt aangenomen, moeten andere EU-lidstaten nog wel met uitstel instemmen.

De chaos in het Lagerhuis was maandag compleet met de arrestatie van een tiental klimaatdemonstranten. Die besloten tijdens een debat over de Brexit hun kleren uit te trekken. Sommigen hadden slogans als ‘SOS’ en ‘stop tijd te verspillen’. Om arrestatie te bemoeilijken plakten een aantal hun handen aan het glas. Politieagenten verwijderden uiteindelijk alle demonstranten uit de zaal en de parlementsleden zetten het debat voort.