De twee politieke families die de afgelopen veertig jaar de scepter zwaaiden in het Europees Parlement, raken hun meerderheid kwijt. Zowel de christen-democratische Europese Volkspartij als de sociaal-democratische (S&D) levert bij de verkiezingen fors in. Groene, liberale en eurosceptische partijen worden groter.

Dat blijkt uit de voorspelling van het Parlement op basis van definitieve en voorlopige resultaten, en voor enkele landen ramingen.

Het Parlement telt 751 zetels. De EVP van topkandidaat Manfred Weber blijft de grootste fractie, maar daalt van 216 naar 178 zetels. De S&D met als boegbeeld Frans Timmermans valt terug van 185 naar 152 zetels.

Flinke groei liberalen

De liberale partij ALDE wordt op de derde plek met 108 zetels een grotere machtsfactor. De groei komt vooral door de samenwerking met de Renaissance-partij van de Franse president Emmanuel Macron. Fractieleider Guy Verhofstadt ziet een sleutelrol weggelegd voor de liberalen bij de strijd om meerderheden en de selectie van de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie.

Bas Eickhout (GroenLinks), topkandidaat van de Europese Groenen, verwacht ook dat zijn partij om steun wordt gevraagd. De Groenen komen op 67 zetels, een winst die eerder op de avond nog groter leek te zijn.

De drie eurosceptische groepen hebben tot nu toe geen blok kunnen vormen. De conservatieve fractie ECR, waarvan Forum voor Democratie lid wil worden, zakt van 77 naar 61 zetels. De eurosceptische fractie ENF, waarin de PVV zit, stijgt van 36 naar 55 zetels. Een andere eurosceptische politieke groep, de EFDD met onder meer de Brexit Party en de Vijfsterrenbeweging, ziet het aantal zetels naar 53 stijgen.

De gesprekken over machtsverdeling en coalitievorming beginnen maandag, kondigden tal van politici aan.

Nederland: Timmermans definitief de grootste

Opkomst: 42 procent (37 procent in 2014)

De PvdA is de grootste met 6 zetels. De VVD volgt met 4 zetels, net als het CDA. GroenLinks en Forum voor Democratie krijgen er elk 3, ChristenUnie/SGP en D66 2 en 50PLUS en Partij voor de Dieren 1. Het doek valt voor de PVV en de SP in het Europees Parlement. Zij leveren al hun zetels in. De PVV zit er nu nog met 4 zetels, de SP met 2.

Nederland krijgt bij een vertrek van Groot-Brittannië drie zetels erbij in het Europees Parlement. Die gaan naar de PVV, de VVD en naar Forum voor Democratie.

Frankrijk: Le Pen wint

Opkomst: 50 procent (35 procent in 2014)

Rassemblement National (RN), de partij van de eurosceptische, nationalistische Marine Le Pen, wint de Europese verkiezingen van de beweging van de uitgesproken pro-Europese president Emmanuel Macron in Frankrijk. Volgens de exitpoll van Ipsos behaalt Le Pen 23,2 procent van de stemmen tegen 21,9 procent voor Macron. In 2014 scoorde Marine Le Pen bij de Europese verkiezingen 24,8 procent.

De Groenen boeken winst en komen naar verwachting uit rond 12 procent.

President Macron laat via een woordvoerder weten dat de uitslag ‘teleurstellend maar geen afstraffing’ is. Het resultaat van de EU-verkiezing zal niet tot een beleidswijziging leiden in Frankrijk, aldus het Élysee.

Italië: Salvini in de lift

Opkomst: 56 procent (57 procent in 2014)

Regeringspartij Lega van Matteo Salvini heeft volgens de exitpoll de overwinning geboekt in Italië. Lega krijgt naar verwachting tussen de 27 en 31 procent van de stemmen. Daarmee hield het coalitiegenoot de Vijfsterrenbeweging achter zich. Die partij kan rekenen op 18 tot 23 procent.

Het centrumlinkse Partito Democratico (PD) strijdt met de Vijfsterrenbeweging om de tweede plaats.

Duitsland: regering afgestraft

Opkomst: 61 procent (48 procent in 2014)

De regeringspartijen in Duitsland hebben zwaar verlies geleden bij de verkiezingen. De CDU van bondskanselier Angela Merkel en de Beierse zusterpartij CSU haalden 29 procent van de stemmen. Dat was in 2014 nog ruim 34 procent.

De sociaal-democratische SPD leverde ook flink in en ging van 27 naar 16 procent. De Groenen stegen van 10 naar 20 procent van de stemmen.

De rechts-nationalistisch AfD maakte ook een flinke stijging door en kreeg 11 procent van de stemmen (7 procent in 2014).

België: winst Vlaams Belang

89 procent (89 procent in 2014, stemplicht)

Het rechts-nationalistische Vlaams Belang heeft grote winst geboekt bij de verkiezingen in België. Op basis van voorlopige verkiezingsuitslagen springt de partij van 3 naar 18 zetels in het federale parlement. Dat ging ten koste van vooral de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) van Bart De Wever en de christen-democraten.

De Wever erkende zijn verlies in een toespraak zondagavond. ‘Ik wil het Vlaams Belang feliciteren met zijn overwinning. In een democratie heeft de kiezer altijd gelijk.’ N-VA blijft wel de grootste partij.

De ‘groene golf’ in heel België bleef achter bij de verwachtingen. De Vlaamse Groenen halen 2 zetels meer binnen, de Waalse Groenen 7. Na het tellen van tweederde van de stemmen in Wallonië, blijft de Parti Socialiste ondanks verlies de grootste partij. De liberalen van premier Charles Michel (MR) zitten er naar verwachting één zetel achter. De linkse partijen PVDA en PTB boekten ook winst.

Verenigd Koninkrijk: Farage winnaar

Opkomst: 37 procent (35 procent in 2014)

De Brexit Party onder leiding van Nigel Farage is nadat 99 procent van de stemmen is geteld de winnaar geworden in Groot-Brittannië. De partij, die voor het eerst meedoet, haalt ruim 31 procent van de stemmen.

‘We willen deel uitmaken van het team dat onderhandelt over de Brexit,’ zei Farage in een toespraak in Southampton. ‘Als we op 31 oktober de Europese Unie nog niet hebben verlaten, ga je deze score ook terugzien in de nationale verkiezingen. Wij bereiden ons hierop voor.’

De regerende Conservatieven van scheidend premier Theresa May komen op de vijfde plaats met 9 procent. Dat is ruim de helft minder dan vijf jaar geleden.

De pro-Europese Liberal Democrats zijn met met 20 procent tweede geworden. Ze hielden Labour, dat 14 procent haalde, achter zich. Ook de Groenen werden met 12 procent groter dan de Conservatieven.

Ook Labour verliest flink in vergelijking met vijf jaar geleden. Toen haalde de partij nog 24 procent. Labour-leider Jeremy Corbyn vindt dat er een nieuw Brexit-referendum moet komen. ‘Nu de Conservatieven zo erg hebben verloren en niet meer in staat zijn om te regeren, moet deze zaak terug naar het Britse volk.’ Dat moet volgens Corbyn via een referendum of verkiezingen.

Oostenrijk: Kurz geen last van Ibiza-schandaal

Opkomst: 59 procent (45 procent)

De Europese verkiezingen zijn een flinke opsteker voor de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz. Hij heeft de stemming ruim gewonnen met 34,9 procent van de stemmen, maar morgen dient de sociaal-democratische partij toch een motie van wantrouwen tegen hem in vanwege de regeringscrisis.

De sociaal-democraten zijn tweede geworden bij de verkiezingen op grote afstand van de conservatieve ÖVP van Kurz. Ze kregen 23 procent van de stemmen. De populistische FPÖ kreeg 17 procent van de stemmen.

Kurz ziet zichzelf als slachtoffer in de regeringscrisis. De FPÖ was genoodzaakt uit de coalitie te stappen nadat een video uit 2017 naar buiten kwam. In het filmpje is te zien dat de latere vicekanselier Heinz-Christian Strache (FPÖ) op Ibiza met een vrouw overlegt die zich presenteert als Russische investeerder. Strache praat onder meer over overheidsopdrachten in ruil voor steun bij de verkiezingscampagne.

Denemarken: Liberalen op winst

66 procent (56 procent in 2014)

De Deense Volkspartij heeft flink verloren bij de Europese verkiezingen, blijkt uit de polls. De populistische partij heeft 10,9 procent van de stemmen gekregen en verliest daarmee 15,8 procentpunt. De Liberale Rechtse Partij van premier Lokke Rasmussen is de grootste geworden met 23,5 procent. De sociaal-democraten staan met 21,6 procent tweede en hebben 2 procentpunt gewonnen.

Het is een tegenslag voor de Volkspartij in aanloop naar de nationale verkiezingen op 5 juni. Voor Rasmussen en de sociaal-democraten is het juist een opsteker.

Hongarije: Orbán grootste

Opkomst: 43 procent (29 procent)

In Hongarije heeft de Fidesz-partij ruim gewonnen. Dat blijkt nadat 99,9 procent van de stemmen is geteld. De partij van premier Viktor Orbán heeft ruim 52 procent van de stemmen gekregen. Orbán heeft hiermee 13 van de 21 Hongaarse zetels binnengehaald.

‘Ik hoop dat er een verandering komt in de Europese politiek ten gunste van  politieke partijen die tegen immigratie zijn,’ zei de Hongaarse premier zondag. Orbán voerde campagne door de verkiezingen weg te zetten als keuze tussen partijen die voor massa-immigratie zijn en partijen die daartegen zijn.

De nummer twee achter Orbán was de linkse Democratische Coalitie met 16 procent van de stemmen.

Spanje: Catalanen gaan het proberen vanuit Parlement

Opkomst: 64 procent (44 procent in 2014)

De sociaaldemocratische partij van de Spaanse premier Pedro Sánchez stevent af op winst. De PSOE haalt ongeveer 28 procent van de stemmen, blijkt uit een exitpoll.

Het centrum-rechtse Ciudadanos zou volgens de peiling 12 procent halen. De conservatieve Volkspartij (PP) haalt 20 procent van de stemmen. De nieuwe rechts-nationalistische partij Vox haalde 6 procent en komt ook in het parlement.

Dat geldt ook voor Catalaanse separatist Carles Puigdemont en zijn gedetineerde collega Oriol Junqueras. Zij willen vanuit Brussel en Straatsburg de onafhankelijkheidsstrijd kracht bijzetten.

Polen: PiS wint

Opkomst: 43 procent (24 procent)

De regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) is in Polen de waarschijnlijke winnaar van de verkiezingen voor het Europees Parlement. In de exitpoll komen de conservatieven op ruim 42 procent van de stemmen.

Daarmee bleef de partij het Burgerplatform (PO) van Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad net voor. De progressief-liberale PO kan rekenen op 39 procent in de peiling.