In twee Duitse deelstaten zijn zondag verkiezingen voor het lokale parlement. De Duitse regeringspartijen CDU en SPD vrezen voor gevoelige nederlagen in Brandenburg en Saksen. In beide voormalige Oost-Duitse deelstaten heeft Alternative für Deutschland (AfD) kans de grootste partij te worden. Vier vragen en antwoorden over de verkiezingen die heel Duitsland bezighouden.
Waarom zijn deze verkiezingen zo belangrijk?
De uitslag van de verkiezingen in de voormalige Oost-Duitse deelstaten kunnen een belangrijke indicatie geven over de stemming in de regio. De CDU en SPD hebben in beide deelstaten een lange geschiedenis van besturen. En uitgerekend die partijen vormen het vierde kabinet van bondskanselier Angela Merkel.
Die zogenoemde grote coalitie lijkt zeer wankel. Tussen de SPD en CDU is veel onenigheid, onder meer over het afschaffen van de solidariteitsbelasting die wordt betaald om het oosten van Duitsland economisch te steunen.
Daar braken tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 hevige protesten uit tegen het immigratiebeleid van Merkel. In steden als Chemnitz en Dresden gingen veel Duitsers de straat op. Ze protesteerden onder meer tegen Merkels uitspraak ‘Wir schaffen das’ – het zal ons lukken.
De onvrede in de twee deelstaten biedt Alternative für Deutschland een grote kans. Ze kan voor het eerst in haar geschiedenis de grootste partij van een deelstaat worden. Winst van de AfD in zowel Saksen als Brandenburg zou een politieke revolutie betekenen. In Brandenburg regeert de sociaal-democratische SPD al sinds 1990. Terwijl in Saksen het CDU al bijna dertig jaar meebeslist.
De meeste kans om de grootste partij te worden, heeft de AfD in Brandenburg. De partij verkeert daar volgens de peilingen in een nek-aan-nekrace met Merkels CDU. In Saksen gaat het CDU nipt aan de leiding.
Wat zijn belangrijke thema’s bij de verkiezingen?
De regio’s in het oosten van Duitsland hebben verscheidene problemen. Zo kampen de gebieden in de voormalige DDR met een leegloop. Steeds meer inwoners verhuizen, om niet meer terug te keren. Volgens een studie van het Ifo-instuut in Dresden wonen nu in het oosten van Duitsland 13,6 miljoen mensen. Evenveel als in 1905.
Lees ook: Waarom de Duitse economie hapert
Volgens de studie zijn velen van hen naar West-Duitsland verhuisd. Een passend antwoord op de leegloop heeft de politiek nog niet gevonden. Alternative für Deutschland voert campagne voor de ‘Wende 2.0’ verwijzend naar de omwenteling in 1989 toen de Berlijnse Muur viel en het oosten van Duitsland een democratie werd. Een nieuwe omwenteling moet volgens de AfD in de politiek gebeuren: nieuwe politici moeten weer luisteren naar de burgers.
Ook klimaatverandering is een belangrijk thema in de regio. In Saksen en Brandenburg bevinden zich de Lausitzer bruinkoolmijnen. Bruinkool wordt gebruikt in Duitse energiecentrales. De bruinkoolwinning is belangrijk voor de Duitse energieproductie, maar de uitstoot is zeer vervuilend. Politici discussiëren over een vroegtijdige sluiting van de mijnen.
Waarom zijn de verkiezingen zo belangrijk voor de sociaal-democraten?
De SPD is op het moment een schip zonder kapitein. Vanaf zondag beginnen de verkiezingen voor een nieuwe leider. Vrijdag maakte de Duitse komiek Jan Böhmermann bekend zich in de leiderschapsstrijd te willen mengen. Hij werd bekend door een spottend gedicht over de Turkse president Erdogan.
Andrea Nahles was de voorgaande leider van de sociaal-democraten. Zij trad af na de slechte uitslag van de Europese verkiezingen. De sociaal-democraten leden ook bij de landelijke verkiezingen in 2017 een groot verlies, maar opkrabbelen lukt de partij nog niet. Nu vreest de partij opnieuw voor verlies, in een regio waar de SPD traditioneel goed scoort.
Naast Böhmermann, die nog moet worden genomineerd namens een regioafdeling, is Olaf Scholz een van de bekendste kandidaten. De huidige minister van Financiën aarzelde aanvankelijk over zijn kandidatuur, maar stelde zich afgelopen maand toch verkiesbaar. De inschrijfdatum voor kandidaten sluit op 1 september. Pas na een verkiezingstournee langs de verschillende afdelingen kiezen de SPD-leden een nieuwe voorzitter. Die moet in december op het partijcongres worden benoemd.
Wat zijn de gevolgen voor Merkels regering?
De onrust bij de SPD kan ook voor problemen zorgen in de regering van bondskanselier Merkel. Vorig jaar maakte zij al bekend dat deze regering haar laatste zou zijn. Sindsdien wankelt het gezag van de vrouw die door sommigen na Trumps verkiezing als Amerikaanse president werd gezien als beschermer van de vrije wereld.
Tijdens de onderhandelingen over het nieuwe voorzitterschap van de Europese Commissie zette de Franse president Emmanuel Macron Merkel buitenspel. Een compromis dat Merkel had bedacht werd afgeschoten, terwijl een voorstel van Macron werd omarmd. De Franse president zorgde dat Ursula von der Leyen de nieuwe voorzitter van de Commissie werd. Pijnlijk genoeg voor Merkel moest zij zich onthouden van stemmen voor haar partijgenoot, de SPD wilde niet dat Merkel de voordracht steunde.
Bij een nieuwe nederlaag van de SPD kan de onvrede verder toenemen. Mogelijk stapt de partij dan uit Merkels coalitie.