Leger Assad rukt op, coalitie oneens over terughalen IS’ers

Een confrontatie tussen de legers van Erdogan en Assad is aanstaande nu het regeringsleger van de Syrische president zich heeft gemeld in Noord-Syrië. Dat moet het Turkse leger een halt toeroepen in het offensief tegen de Koerden. Die moesten op zondag honderden IS-aanhangers laten ontsnappen, wat in Europa voor grote onrust zorgt. Ondanks hevig debat wil het kabinet geen IS’ers gaan terughalen.

Uit angst voor een slachtpartij door de Turken hebben Koerdische strijders in het noordoosten van Syrië zondagavond een deal gesloten met het leger van de Syrische president Assad. Maandagochtend trok het regeringsleger de plaats Tell Tamer binnen, op ongeveer 35 kilometer van de grensplaats Ras al-Ain die door het Turkse leger is aangevallen. Een hoge functionaris van de Koerdische strijders, Badran Jia Kurd, zegt dat er alleen afspraken zijn gemaakt over de militaire inzet van Syrische troepen, en nog niet over politieke kwesties.

Syrisch leger wil Turken verdrijven uit Noordoost-Syrië

Met hulp van het Syrische regeringsleger willen de door Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) de Turkse militairen verdrijven uit Noordoost-Syrië. ‘Om deze agressie tegen te gaan, hebben wij een overeenkomst bereikt met de Syrische regering,’ meldde de Koerdische regionale regering op Facebook. Zondagavond bereikte het Syrische leger al de grote plaatsen Manbij en Kobani, die nu in handen komen van Assad.

Volgens Midden-Oosten-correspondent Harald Doornbos is een ‘welhaast ongelooflijke machtsverschuiving’ gaande door de deal tussen de SDF en Assad. ‘Heersende gevoel onder Koerden is: Tragedie dat we Rojava kwijtraken maar Assad beter dan Turkije, nu kunnen we tenminste blijven ipv vluchteling of dood na Turkse invasie. Wel bang voor Arabische wraak.‘ Volgens Doornbos zijn de Arabieren juist blij met de komst van het regeringsleger, dat door hen wordt verwelkomd met rijst.

‘Koerdische politica vermoord door milities gesteund door Turkije’

Op sociale media circuleren gruwelijke beelden van de moord op een Syrisch-Koerdische politica, Hervin Khalaf, een van de leiders van de Syrische Toekomst Partij. Na een bijeenkomst in de plaats Hasaka werd een konvooi met Khalaf in een hinderlaag gereden door Syrische milities die door Turkije worden gesteund. De vrouw werd uit haar auto gesleurd, en vermoord. Volgens diverse bronnen zou zij zijn verkracht en doodgeschoten of gestenigd. Ook acht andere Koerden werden vermoord.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken reageerde op de berichten over de lynchpartij: ‘We vinden deze berichten extreem verontrustend en tekenend voor de algemene destabilisering van het noordoosten van Syrië sinds het begin van de vijandelijkheden,’ aldus een woordvoerder. De Verenigde Staten haalden gisteren nog militairen weg van een post bij het nabijgelegen Ain Issa, zodat zij niet betrokken zouden raken bij de operatie van het oprukkende Turkse leger.

Honderden IS’ers ontsnapt, Erdogan spreekt van ‘nepnieuws’

In datzelfde Ain Issa ontsnapten zondagmiddag 785 aanhangers en strijders van terreurgroep Islamitische Staat (IS), meldden diverse media zondag. Volgens de SDF is het kamp waar de IS’ers zaten door ‘huurlingen’ aangevallen, waarna de ontsnapte gevangenen de bewakers aanvielen. Onder hen zijn honderden kinderen en vrouwen, zegt de ngo Save the Children. Eerder op de dag zouden ook al ongeveer honderd aan IS gelieerde gevangenen zijn ontsnapt uit een kamp in Raqqa, de voormalige ‘hoofdstad’ van het ‘Kalifaat’.

Volgens de Turkse president Recep Tayyip Erdogan verspreiden de media die over de ontsnapping berichten voor nepnieuws. Hij ontkent dat IS’ers weg konden vluchten omdat de kampbewaarders moesten vechten met Turkse soldaten. De berichten zijn ‘opruiend’ en alleen bedoeld om Turkije in een kwaad daglicht te stellen en sympathie voor de Koerden op te wekken, zei Erdogan volgens het staatspersbureau Anadolu.

In Turkije is de steun voor ‘Operatie Vredelente’ groot. Vrijdag, tijdens kwalificatiewedstrijd voor het EK voetbal Turkije-Albanië (1-0), maakten diverse spelers een militair saluut na het winnende doelpunt. Het officiële Twitteraccount van de Turkse voetbalbond deelde de foto, met de boodschap dat de voetballers ‘de overwinning opdragen aan de dappere soldaten en mede-martelaren’. Ook Erdogan deelde de foto (zie onderstaande tweet). De UEFA liet weten dat het statement mogelijk in strijd is met de regels van de voetbalbond, die politieke uitingen verbieden.

Zowel de voetballers als een groot deel van de Turkse bevolking – inclusief oppositiepartijen – zijn er net als de regering van Erdogan van overtuigd dat het leger alleen terroristen van de PKK bestrijdt. Anadolu spreekt in zijn verslaggeving voortdurend van het ‘neutraliseren’ van terroristen. Maandag staat de teller op 550 terroristen die zijn ‘geneutraliseerd’, een term waarmee de autoriteiten in Ankara doelen op overgave, gevangenname of het doden van Koerdische strijders.

Over het aantal dodelijke slachtoffers aan beide zijden bestaat weinig duidelijkheid, ook vanwege het weinig betrouwbare karakter van veel bronnen die over de strijd berichten. Het vanuit Engeland gerunde Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten meldde zondag veertien burgerdoden onder de Koerden. Het Observatorium zei ook dat in de strijd om Ras al-Ain zeventien Turkse soldaten zijn omgekomen, tegenover vier SDF-soldaten. Zaterdag meldde Turkije dat in Nusaybin, dicht bij de Turks-Syrische grens, acht doden zijn gevallen door een mortieraanval. Volgens de autoriteiten werd de mortier afgevuurd door de Koerdische YPG.

Ministers EU-landen spreken in Luxemburg over acties tegen Turkije

Op de zesde dag van het Turkse offensief zijn de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-lidstaten in conclaaf gegaan over eventuele maatregelen tegen Turkije. De ministers van Frankrijk (Jean-Yves Le Drian) en Duitsland (Heiko Maas) hebben voorafgaand aan de bijeenkomst laten weten dat ze hopen op een gezamenlijke EU-veroordeling van de Turkse inval. De twee landen hebben de wapenexport naar Turkije opgeschort, in navolging van onder meer Finland (de huidige EU-voorzitter) en ook Nederland.

Een groot deel van het Europees Parlement heeft zondag opgeroepen tot een ‘krachtige en veelomvattende’ reactie om Turkije op te roepen het geweld in Noord-Syrië te staken. Meer dan 200 van de 751 europarlementariërs ondertekenden een brief aan Hoge Buitenlandvertegenwoordiger Federica Mogherini. Daarin wordt opgeroepen tot een EU-breed wapenembargo en eventuele persoonsgerichte sancties tegen Turkse ‘mensenrechtenschenders’ en de verantwoordelijken voor Operatie Vredesbron.

Initiatiefnemer voor die brief is Malik Azmani, europarlementariër voor de VVD (lid van de liberale fractie Renew Europe). ‘De Turkse militaire operatie heeft nu al voor honderden slachtoffers en meer dan 130 duizend vluchtelingen gezorgd,’ zegt Azmani, die het ontsnappen van IS-strijders ‘een groot veiligheidsrisico voor Europa’ noemt. ‘Er moet op Europees niveau een dialoog met de Turken worden gestart om te zorgen dat de bewaking van IS’ers in Koerdische kampen wordt gewaarborgd en dat de Turkse militaire operatie stopt.’

Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) zei in Luxemburg dat hij ‘veel zorgen [heeft] over de berichten en verschrikkelijke beelden’ uit Noord-Syrië, en dat hij hoopt dat de EU ‘een helder signaal’ afgeeft tegen Turkije. Ook een wapenembargo van de EU sluit hij niet uit, maar vooralsnog zitten de lidstaten nog niet op één lijn over eventuele sancties jegens het regime van Erdogan.

Behalve de maatregelen tegen Turkije beheerst het debat over de mogelijke terugkeer van IS’ers het politieke debat in Nederland. Blok heeft ‘volgens onze informatie’ geen aanwijzingen dat er IS-strijders of -aanhangers met een Nederlands paspoort zijn ontsnapt.

Coalitie verdeeld over terughalen IS-strijders: D66 en CU vóór, VVD en CDA tegen

Maar om te voorkomen dat dit eventueel toch gebeurt, moet Blok onderzoeken of de jihadisten niet alsnog kunnen worden teruggehaald, vindt fractievoorzitter Gert-Jan Segers van coalitiepartij ChristenUnie. Het is volgens hem gevaarlijk als de IS’ers ontsnappen en ongecontroleerd naar Nederland komen. ‘Dat is een bedreiging voor onze veiligheid en de veiligheid in de regio.’

Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) is dezelfde mening toegedaan: ‘De situatie in Syrië dwingt Nederland ertoe IS-strijders in eigen land te berechten,’ zei hij zondag in televisieprogramma Buitenhof. Hij vreest dat de terroristen ‘onder de radar naar Nederland komen en daar verschrikkelijke dingen gaan doen’. Daarom verwacht Sjoerdsma naar eigen zeggen ‘meer daadkracht’ van minister Blok.

De kans lijkt klein dat de wensen van D66 en ChristenUnie worden ingewilligd. Het kabinet is van mening dat IS’ers in de regio moeten worden berecht. Premier Mark Rutte (VVD) noemde het maandagochtend ‘onmogelijk’ om hen terug te halen, omdat het gebied veel te onveilig is om Nederlanders naartoe te sturen. Hij krijgt steun van het CDA.

‘We kunnen daar geen mensen heen sturen,’ aldus Kamerlid Madeleine van Toorenburg. ‘Als ze naar Nederland komen krijgen we het bewijs waarschijnlijk niet rond.’ Als het Openbaar Ministerie niet kan bewijzen dat de terugkeerders zich hebben bezondigd aan oorlogsmisdaden, kunnen ze vaak niet langer dan zes jaar celstraf krijgen. Daarom wil Van Toorenburg dat de Syriëgangers ‘worden berecht waar ze hun misdaden hebben gepleegd’.

Maandagmiddag, na het wekelijkse coalitieberaad, heeft minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus (CDA) bevestigd dat het kabinet geen IS’ers gaat terughalen. Volgens hem is het ‘heel onveilig’ om mensen die kant op te sturen en strijders op te halen. Grapperhaus heeft naar eigen zeggen ‘persoonlijke bevestiging’ van het Rode Kruis dat het in het gebied ‘heel gevaarlijk is’.