Amerika weg uit Syrië: tienduizend IS-strijders mogelijk vrij

Een omstreden besluit van de Amerikaanse president Donald Trump. Hij haalt Amerikaanse troepen uit Noord-Syrië en maakt zo de weg vrij voor een Turkse invasie. Gevreesd wordt voor een nieuwe vluchtelingenstroom waar ook voormalig IS-strijders in verdwijnen. Wat gaat Turkije doen in Syrië?

Wat heeft Trump besloten?

Maandagochtend maakte de Amerikaanse president Donald Trump bekend dat hij een Turkse militaire operatie in Noord-Syrië niet verhindert. De missie in Syrië is een langgekoesterde wens van de Turkse president Recep Erdogan.

De Turken zien de Koerdische Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) in het gebied als vijand. Zij zouden samenwerken met de Koerdisch-Turkse partij PKK, die Turkije als terroristische organisatie ziet. Erdogan dreigt al maanden met een invasie tegen de Koerden. Het verblijf van Amerikaanse troepen in het noorden van Syrië verhinderde tot op heden de Turkse missie.

In een persverklaring laat Trump weten het besluit te nemen omdat Europese bondgenoten weigeren IS-strijders uit Syrië te halen om ze te berechten. Ook vindt hij dat de Verenigde Staten niets meer te zoeken hebben in het gebied. ‘Het is tijd voor ons, om ons terug te trekken uit die eindeloze belachelijke oorlogen. We brengen onze soldaten terug naar huis.’

Eerder vroeg de Amerikaanse ambassadeur in Nederland Pete Hoekstra ook al om hulp van de Nederlandse regering. Volgens Hoekstra moesten er ‘militaire middelen op de grond’ komen.

Volgens Trump wordt Turkije nu verantwoordelijk voor alle IS-strijders in het gebied. De Amerikaanse president wil niet dat de Amerikaanse belastingbetaler opdraait voor het gevangen houden van de jihadisten.

Hoe reageert de wereld?

In Amerika krijgt Trump felle kritiek van zijn loyale bondgenoot Lindsay Graham. De Republikeinse senator golft geregeld met de president en steunt vaak zijn plannen. Maar Graham zei maandag dat hij hoopt dat de president impulsief handelde en op zijn besluit zou terugkomen. Volgens de senator speelt Trump met zijn besluit jihadisten, Iran en de Syrische leider Bashar al-Assad in de kaart.

Ook Trumps voormalig adviseur voor de strijd tegen IS noemde Trumps besluit een fout. Volgens Brett McGurk brengt Trump levens van Amerikaanse soldaten in gevaar. McGurk werkte eerder voor president Barack Obama en stapte afgelopen jaar op omdat Trump toen al dreigde met de terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Syrië.

Ook in Europa wordt weinig enthousiast op Trumps besluit gereageerd. Volgens een woordvoerder van de Europese Commissie is een Turkse operatie schadelijk voor burgers in Noord-Syrië. Ook liet de woordvoerder weten de Turkse zorgen over de veiligheidsrisico’s aan de grens te begrijpen.

Nederlandse parlementariërs zijn verontrust over Trumps besluit. Volgens het CDA-Kamerlid Martijn van Helvert moet de Europese Unie zich eensgezind uitspreken tegen de Turkse plannen. SP-Kamerlid Sadet Karabulut vindt dat de Koerden die tegen IS vochten zijn verraden door Amerika en Turkije.

Wat gaat Turkije doen?

Het plan om Noord-Syrië binnen te vallen zet Erdogan nu hoogstwaarschijnlijk door. Dat liet hij Trump zondagavond weten in een telefoongesprek. De perschef van het Witte Huis meldde: ‘De Turkse leider zal binnenkort troepen naar de Koerdische strijdkrachten sturen.’

Een belangrijke reden voor Erdogan om het gebied binnen te vallen, is de ‘bufferzone’ waar al maanden onenigheid over is. De Turken willen in Syrië een veilige zone maken van 480 kilometer lang en 30 kilometer breed. Op dat Syrische grondgebied moeten twee miljoen vluchtelingen uit Turkije worden ondergebracht. Daarom wil Erdogan dat de Koerden dit gebied verlaten.

De woordvoerder van Erdogan, Ibrahim Kalin tweette: ‘De veilige zone heeft twee doelen: onze grenzen beveiligen door terroristische elementen op te ruimen en de terugkeer van vluchtelingen op een veilige manier bereiken.’

Wat betekent dit voor de vluchtelingenstroom?

De IS-gevangenen zitten nu nog in kampen die de Koerden bewaken, maar Trump hevelt de verantwoordelijkheid voor hen nu dus over naar de Turken. De vrees is dat een confrontatie tussen de Turken en Koerden, IS de ruimte geeft om opnieuw voet aan de grond te krijgen in Syrië. De islamitische terreurgroep zou zich, ondanks het verlies van grondgebied, nog steeds ophouden in de regio.

D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma en ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind reageerden op Twitter beiden geschokt op dit vooruitzicht. Sjoerdsma is bang dat het ontsnappen van jihadi’s een gevaar is voor onze veiligheid. Voordewind gokt dat ongeveer 10.000 IS-strijders vrij kunnen komen door een mogelijke confrontatie.

Ook is er vrees dat de voormalige IS-strijders bij het uitbreken van een oorlog tussen de Koerden en Turken zich zullen mengen in een vluchtelingenstroom die door de oorlog op gang kan komen. Door de vorige oorlog in Syrië kwamen miljoenen vluchtelingen naar Europa.