Amerika vertrekt officieel, Xi en Macron zweren trouw aan Parijsakkoord

De Verenigde Staten hebben maandag officieel stappen ondernomen om uit het klimaatverdrag van Parijs te stappen. Op dezelfde dag hebben de Chinese president Xi Jinping en zijn Franse collega Emmanuel Macron juist trouw gezworen aan het VN-klimaatverdrag. Intussen zoekt ‘klimaatmeisje’ Greta Thunberg, die op een zeilboot onderweg was naar Chili, een ‘klimaatneutrale’ lift om de klimaattop die naar Spanje is verplaatst te kunnen bijwonen. Vier vragen en antwoorden.

Wat heeft Amerika precies besloten?

De Amerikaanse president Donald Trump had het in 2017 al aangekondigd: de Verenigde Staten trekken zich terug uit het VN-klimaatverdrag van Parijs, dat in 2015 werd gesloten en ondertekend door zijn voorganger Barack Obama. Maandag heeft minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo laten weten dat het proces van terugtrekking uit het ‘Parijsakkoord’ formeel in gang is gezet.

‘De VS zijn trots op onze reputatie als wereldleider in het terugdringen van alle uitstoot, het bevorderen van veerkracht, onze economie te laten groeien en te zorgen voor energie voor onze burgers,’ schrijft Pompeo op Twitter. ‘Wij hanteren een realistisch en pragmatisch model.

In augustus 2017 liet het Witte Huis de Verenigde Naties weten uit het Parijsakkoord te stappen. Toen werd al gemeld dat het volledige tijdpad voor terugtrekking, dat is vastgelegd in de internationale overeenkomst, ongeveer drie jaar zou duren. Inmiddels is duidelijk geworden dat het Amerikaanse vertrek een feit zal zijn op 4 november 2020, precies één dag na de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Tot die tijd blijft het land wel deelnemen aan VN-klimaatbijeenkomsten.

‘President Trump heeft het besluit genomen om uit het Parijs-akkoord te stappen vanwege de oneerlijke economische lasten die Amerikaanse werknemers, bedrijven en belastingbetalers krijgen opgelegd op grond van de Amerikaanse toezeggingen onder het akkoord,’ aldus Pompeo in een verklaring. In 2017 sprak Trump al woorden van gelijke strekking.

Wat hebben Xi Jinping en Macron precies gezegd?

Een dag nadat Amerika de vertrekprocedure officieel in gang zette, hebben president Xi Jinping van China en de Franse president Emmanuel Macron de omgekeerde weg bewandeld. Zij hebben afgesproken een overeenkomst te gaan tekenen waarin de ‘onomkeerbaarheid van het klimaatverdrag van Parijs’ wordt vastgelegd. Wat de juridische gevolgen zijn van het ‘onomkeerbaar’ maken van het akkoord is vooralsnog niet duidelijk.

Dinsdag troffen Macron en Xi elkaar in de Chinese havenstad Sjanghai, waar ze een handelsbeurs bezoeken. De passages over het klimaat staat in een handelsovereenkomst tussen de regeringen in Peking en Parijs. ‘De overeenkomst die woensdag zal worden ondertekend, bevat een paragraaf over de onomkeerbaarheid van het akkoord van Parijs,’ zei een medewerker van het Elysée, de officiële residentie van presidentiële residentie in de hoofdstad Parijs. De medewerker zei dat beide regeringen de Amerikaanse terugtrekking afkeuren: ‘We betreuren dit en het maakt het Franco-Chinese partnerschap over het klimaat en de biodiversiteit nog meer noodzakelijk.’

Volgens Macron is samenwerking tussen Europa en China ‘beslissend’ bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. ‘Als we ons willen houden aan het klimaatverdrag van Parijs, zullen we onze afspraken om de uitstoot te verminderen kracht moeten bijzetten en moeten we nieuwe afspraken aangaan voor 2030 en 2050,’ aldus de Franse president.

Hoe zit het met de volgende VN-klimaattop?

De eerstvolgende grote klimaatconferentie van de Verenigde Naties, COP25, is vorige week verplaatst. Aanvankelijk was Chili gekozen als gastheer voor de conferentie, die van 2 tot 13 december wordt gehouden, maar het Zuid-Amerikaanse land heeft zich woensdag teruggetrokken. Dit vanwege de aanhoudende onrust in het land: Chileense burgers gaan de afgelopen weken de straten op uit protest tegen prijsstijgingen van het openbaar vervoer en tegen economische ongelijkheid. In totaal vielen minstens vijftien doden tijdens protesten, waarbij werd geplunderd en branden zijn gesticht.

President Chili Sebastián Piñera, die bij de demonstranten de kop van jut is, maakte donderdag bekend dat Spanje had aangeboden de top te organiseren. Vrijdag hebben de Verenigde naties bevestigd dat de top dit jaar plaatsheeft in de Spaanse hoofdstad Madrid.

COP25 staat voor de 25ste editie van de Conference of Parties, het belangrijkste besluitvormende orgaan binnen het klimaatverdrag. Vorig jaar werd COP24 gehouden in het Poolse Katowice, waar de ambities groot waren en er een centrale rol was voor premier Mark Rutte (VVD). ‘Er is simpelweg geen alternatief. Als we dit [het beperken van de opwarming tot onder de 2 graden celsius, red.] niet gaan bereiken, hebben we als mensheid een serieus probleem,’ sprak hij in een videoboodschap via CNN de wereld toe.

Uiteindelijk werden er geen nieuwe, nóg ambitieuzere doelen gesteld, en moesten de wereldleiders zich tevreden stellen met een ‘regelboek’. Daarin staan praktische afspraken die landen ertoe moeten aanzetten het Parijsakkoord (gesloten tijdens COP21) te gaan uitvoeren.

Hoe zit het met Greta Thunberg?

De verplaatsing van de VN-klimaattop komt een groep klimaatactivisten slecht uit. Onder het motto ‘Sail to the COP‘ reisde het zeilschip Regina Maris met 36 activisten aan boord richting Brazilië, om daar de bus te nemen naar de conferentie in Santiago. Het gezelschap, onder wie de 18-jarige studente Anuna De Wever die de klimaatstakingen in België leidt, reist per schip om niet te hoeven vliegen. Daar zijn de activisten principieel tegen vanwege de CO2-uitstoot die daarbij vrijkomt.

Daarmee volgen ze het spoor van het 16 jaar oude Zweedse ‘klimaatmeisje’ Greta Thunberg, dat naar de Verenigde Staten reisde om wereldleiders toe te spreken bij de VN in New York. Daarna zette ze koers naar Zuid-Amerika voor de VN-klimaattop in Chili, maar sinds de verplaatsing naar Madrid is Thunberg met spoed op zoek naar een lift. ‘Het komt erop neer dat ik de halve wereld over ben gereisd in de verkeerde richting. Als iemand kan helpen een vervoersmiddel te vinden, zou ik dankbaar zijn,’ schrijft ze op Twitter.

Teresa Ribera, de Spaanse minister van Milieu van de sociaal-democratische partij PSOE, heeft hulp aangeboden aan Thunberg zodat ze toch op tijd in Madrid kan zijn om de VN-klimaattop te kunnen bijwonen. ‘Beste Greta, het zou fijn zijn om je hier in Madrid te hebben,’ schrijft Ribera in een tweet. ‘We zouden het geweldig vinden om je te helpen de Atlantische Oceaan over te steken.’ Op welke wijze de Spaanse minister het ‘klimaatmeisje’ wil helpen, is niet bekend.

De Duitse budgetvliegmaatschappij Eurowings, dochteronderneming van Lufthansa, heeft Thunberg wél een concreet aanbod gedaan: op Twitter heeft de vliegmaatschappij het Zweedse meisje aangeboden gratis van New York naar Düsseldorf te zullen vliegen. Dat zou ‘CO2-neutraal’, gebeuren door de de uitstoot van het vliegtuig te compenseren, aldus Eurowings.

Probleem is wel dat Thunberg veelvuldig haar weerzin tegen vliegen heeft uitgesproken, waardoor het niet aannemelijk lijkt dat de tiener het voorstel zal accepteren. Mocht ze per schip of boot de oceaan willen oversteken, dringt de tijd: haar tocht van het Verenigd Koninkrijk naar New York duurde ruim twee weken.