Voor de vierde keer in vier jaar ging Spanje zondag 10 november naar de stembus. De Spaanse premier Pedro Sánchez hoopte op een afgetekende overwinning voor zijn sociaal-democratische partij PSOE, maar behaalde die niet. De rechts-nationalistische partij Vox werd onverwachts de grote winnaar bij de Spaanse verkiezingen, al blijft PSOE de grootste partij. Een regering vormen wordt lastig in het versplinterde politieke landschap.
Hoe zijn de verkiezingen verlopen?
Bij de vorige verkiezingen in april behaalden de sociaal-democraten een grote overwinning. Voor het eerst in elf jaar was de partij weer de grootste van Spanje. Het vormen van een regering lukte echter niet. Volgens premier Sánchez werd hij tegengewerkt door de anti-establishment partij Podemos en restte hem geen andere keuze dan het uitschrijven van nieuwe verkiezingen.
Bij de verkiezingen van zondag werd de PSOE weer de grootste met 120 van 350 zetels in het Spaanse parlement. Sánchez en zijn sociaal-democraten verloren drie zetels ten opzichte van de vorige verkiezingen. De conservatieve partij Partido Popular werd tweede. Grote winnaar is Vox. Die partij behaalde begin dit jaar voor het eerst zetels in het parlement en is nu de derde partij van Spanje met 52 zetels in het parlement.
Waar staat Vox voor?
De partij Vox (‘stem’ in latijn) brak vorig jaar december door bij lokale verkiezingen in Andalusië. De partij beloofde daar dat de ‘reconquista’ in Andalusië zou beginnen – een verwijzing naar de herovering van Spanje op Noord-Afrikaanse moslims in de Middeleeuwen.
Onder aanvoering van partijleider Santiago Abascal neemt Vox de stijl van de Amerikaanse president Donald Trump over. Abascal wil opkomen voor de vergeten Spanjaard. De slogan van Vox is een Spaanse vertaling van Trumps ‘Make America Great Again’. Door het homohuwelijk te verbieden, het stierenvechten te behouden en te strijden tegen een Catalaanse afscheiding wil Abascal Spanje weer groots maken.
Ook pleit de partij voor een strenger immigratiebeleid. Abascal stelde voor om een muur rond de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla te bouwen. De twee gebieden liggen naast Marokko en geregeld proberen grote groepen Afrikaanse migranten het Spaanse grondgebied te bestormen. Marokko zou volgens Abascal voor de bouw van de muur moeten betalen.
Maakt Vox kans op regeringsdeelname?
Ondanks dat Vox zondag de derde partij van het land is geworden, is kans op regeringsdeelname klein. Vox is de meest rechtse partij in het Spaanse parlement en zal door sociaal-democraat Sánchez niet snel worden gevraagd om te regeren. Een rechtse regering in Spanje is onwaarschijnlijk, omdat de rechtse partijen ook gezamenlijk niet aan een meerderheid in het Spaanse parlement komen.
Hoe kan een regering er wel uitzien?
Ook al zijn de sociaal-democraten de grootste geworden, ze hebben geen absolute meerderheid behaald. Dat is typerend voor de nieuwe politieke realiteit in Spanje. De politiek is versplinterd en zowel de sociaal-democratische PSOE als de rechtse Partido Popular haalt geen absolute meerderheden meer bij verkiezingen.
Lees meer over de opkomst van de partij van Santiago Abascal: Spaanse partij Vox wil het land ‘weer groot maken’
Het vormen van een regering lijkt door de verkiezingen van zondag nog moeilijker te zijn geworden. Zowel het blok linkse als het blok rechtse partijen komt niet aan een meerderheid in het Spaanse parlement. Sánchez kan ervoor kiezen om te regeren met steun van kleine partijen die opkomen voor regio’s zoals Catalonië of om een minderheidsregering te vormen met gedoogsteun van voormalig aartsrivaal Partido Popular.
Zo hebben de vierde verkiezingen in evenveel jaren Sánchez en Spanje niet vooruitgebracht, al lijkt één ding duidelijk: nieuwe verkiezingen lijkt de kiezer niet te willen. De opkomst bij de verkiezingen van zondag was lager dan bij de verkiezingen in april.