Iran ontkent neerhalen Oekraïense Boeing

Iran wil dat de Verenigde Staten deelnemen aan het onderzoek naar het woensdag neergestorte Oekraïense vliegtuig. Dat is donderdagavond bekendgemaakt. Vlak daarvoor meldde de Canadese premier Justin Trudeau dat hij ervan uitgaat dat een Iraanse grond-luchtraket vlucht PS752 heeft neergehaald. Hij bevestigde daarmee de berichten van het Amerikaanse nieuwsblad Newsweek. Iran noemt de geruchten ‘onlogisch’.

De uitnodiging van Iran is verstuurd aan de Amerikaanse vervoersveiligheidsraad National Transportation Safety Board (NTSB). Die bevestigde donderdag dat ze een onderzoeker hebben aangewezen.

De Boeing 737 van Ukraine International Airlines stortte woensdagochtend vlak na het opstijgen neer in het Iraanse dorp Parand. Het toestel was onderweg van de luchthaven van Teheran naar de Oekraïense hoofdstad Kiev. Alle 176 inzittenden kwamen om, waaronder veel Iraniërs en Canadezen. Direct na de crash liet Iran weten dat een technisch mankement waarschijnlijk de oorzaak van het neerstorten van het vliegtuig is geweest. Later is die verklaring ingetrokken en zeiden Iraanse autoriteiten dat ‘officieel onderzoek moet worden afgewacht’.

Elizabeth Palmer, een journalist van de Amerikaanse nieuwszender CBS, was vrijdag op de plek van de crash en zegt dat er nauwelijks puin lag en dat omstanders spullen weghaalden. Volgens Palmer was de locatie van de ramp niet beveiligd en niet afgezet:

Donderdagavond Nederlandse tijd meldde Newsweek dat het vliegtuig zou zijn geraakt door een Iraanse raket. Functionarissen van het Amerikaanse ministerie van Defensie en medewerkers van de Amerikaanse en Iraakse inlichtingendiensten hadden het Amerikaanse nieuwsblad ingelicht.

The New York Times deelde donderdagavond een video waarop te zien is dat een raket een doel in de lucht raakt. Het zou gaan om het Oekraïense toestel dat woensdagochtend neerstortte: 

De raket, mogelijk een Russische Tor-M1, zou niet met opzet zijn afgevuurd. Vermoedelijk had Iran het luchtafweergeschut geactiveerd uit vrees voor Amerikaanse aanvallen op Iran. Drie uur voor het neerstorten van vlucht PS752 vuurde Iran raketten af op Amerikaanse bases in Irak. De aanval diende als vergelding voor de liquidatie van de Iraanse terreurleider Qassem Soleimani in Bagdad een week eerder.

Iran ontkent: raketaanval op vliegtuig is onlogisch

Ook de Canadese premier Justin Trudeau sloot zich donderdagavond aan bij de berichten over het neerhalen van het passagiersvliegtuig. ‘We hebben informatie uit verscheidene bronnen, waaronder onze bondgenoten, en eigen informatie,’ zei Trudeau in een televisietoespraak. ‘Het bewijs geeft aan dat het vliegtuig is neergeschoten door een Iraanse grond-luchtraket.’ Hij eist een gedegen onderzoek naar de oorzaak van de ramp.

Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) zei vrijdagmiddag in Brussel dat ook de Nederlandse inlichtingendienst aanwijzingen heeft dat het Oekraïense vliegtuig is neergeschoten. De buitenlandministers van de EU zijn in Brussel bijeen om de spanningen in het Midden-Oosten te bespreken.

Iran blijft intussen volhouden dat een raketinslag niet de oorzaak van de vliegtuigcrash is geweest. Ali Abedzadeh, hoofd van de Iraanse Luchtvaartautoriteit, riep de Verenigde Staten en Canada vrijdagochtend op om bewijzen te leveren voor hun aanklacht. ‘Wat voor ons duidelijk is en wat we met zekerheid kunnen zeggen, is dat het geen raket was die het vliegtuig raakte.’ Eerder zei Abedzadeh al dat geruchten over het neerhalen van het vliegtuig ‘onlogisch’ zijn.

Uitnodigingen voor samenwerking onderzoek

Onderwijl verstuurde Iran diverse uitnodigingen aan betrokken landen en organisaties om deel te nemen aan het onderzoek naar de vliegtuigramp. Het land benadrukt een eerlijk en transparant onderzoek te willen. Zo ontvingen de Amerikaanse vliegtuigbouwer Boeing, Canada en Oekraïne een verzoek om mee te werken. Ook riep de Iraanse woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken Abbas Mousavi landen op informatie over de crash te delen. Die oproep was nadrukkelijk bedoeld voor Canada.

Ook de Verenigde Staten zijn nu dus benaderd om hun medewerking te verlenen. Al heeft de Amerikaanse onderzoeksraad iemand aangewezen, het blijft de vraag of die persoon ook kan meewerken. Het is mogelijk te ingewikkeld en gevaarlijk voor Amerikaanse onderzoekers om in Iran te werken wegens de opgelopen spanning tussen beide landen.

De afgelopen dagen is de vliegtuigcrash in Iran geregeld vergeleken met het neerstorten van vlucht MH17 op 17 juli 2014. Dit passagierstoestel is destijds boven Oekraïne neergehaald door een Russische Buk-raket. Ook hierbij kwamen alle inzittenden om, waaronder 196 Nederlanders.

Minister Blok benadrukte in Brussel dat het belangrijk is om snel en onafhankelijk onderzoek te doen. Ook heeft Nederland volledige steun en expertise aan Canada aangeboden in het onderzoek naar de crash. ‘Omdat we die sinds MH17 helaas hebben,’ zei Blok.

Woensdag trok de Canadese analist Michael Bociurkiw op de Amerikaanse nieuwszender CNN een vergelijking tussen beide crashes. Hij was in 2014 woordvoerder van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en direct betrokken bij het onderzoek op de rampplek in Oekraïne. Bociurkiw zei dat vlucht PS752 nooit had mogen vertrekken. Andere vliegmaatschappijen besloten al eerder om het luchtruim boven Iran te mijden. De Canadees vroeg zich af: ‘Hebben we dan helemaal niets geleerd van MH17?’