Na de winst bij de Democratische voorverkiezingen in de staat Nevada is de socialist Bernie Sanders de favoriet geworden om het op te nemen tegen president Donald Trump. Dat komt niet uit het niets.
Het is begin 2016 als Hillary Clinton tijdens een campagnestop in Iowa een vraag krijgt over zorgverzekeringen. Ze zegt voorstander te zijn van Obamacare, het vrijwillige zorgplan van de staat waardoor het aantal verzekerde Amerikanen met meer dan 20 miljoen is toegenomen. Het plan van tegenstander Bernie Sanders om de hele zorgsector te nationaliseren noemt ze ‘een theoretisch idee dat nooit, nooit zal gaan gebeuren’. Op dat moment niet eens een gekke opmerking, al is het maar omdat Sanders een onafhankelijke kandidaat is en in zijn strijd tegen de Democraat Clinton door weinigen serieus wordt genomen.
Hoe anders is het debat binnen de Democratische Partij vier jaar later. Sanders Medicare-for-All is de standaard geworden. Bijna alle kandidaten hebben eveneens een plan gepresenteerd om iedere Amerikaan te verzekeren. Indirect steunen alle kandidaten Sanders’ claim dat zorg ‘een mensenrecht’ is. Dat klinkt nobel, maar is ook zeer ambitieus: het zorgsysteem is verantwoordelijk voor eenvijfde van de Amerikaanse economie. Hoe dat als overheid te betalen, blijft de vraag.
Blijf in het spannende verkiezingsjaar op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in Washington en de Verenigde Staten:Meld u aan voor onze wekelijkse Amerika-nieuwsbrief >
Sanders stelt de norm
Het is tekenend voor de weg die links Amerika is ingeslagen. Bernie beloofde een revolutie en met de (verloren) campagne van 2016 legde hij daarvoor de basis. Zijn plannen voor gratis hoger onderwijs, strenge regulering van de bankenwereld, hogere belastingen voor de rijken, verregaande actie om klimaatverandering aan te pakken: het is inmiddels allemaal deel geworden van het Democratische gedachtegoed.
Ja, er zijn populaire linkse Congresleden als Alexandria Ocasio-Cortez die dezelfde retoriek gebruiken. Maar interessanter zijn de campagnebeloftes van ‘gematigde’ kandidaten als Joe Biden, Pete Buttigieg en zelfs multimiljardair Michael Bloomberg – allemaal maken ze gebruik van Sanders ideeën. Geen plan hebben tegen klimaatverandering of de hoge onderwijskosten zou politieke zelfmoord zijn.
Niet voor niets constateert Peter Beinart, politicoloog aan de City University in New York, in literair-cultureel tijdschrift The Atlantic dat dit de ‘eerste keer is in veertig jaar dat links de identiteit van de Democratische Partij vormgeeft’.
Kritiek op kapitalisme
Uitgangspunt voor Sanders – die als Senator uit Vermont al decennialang dezelfde ideeën verkondigt – is felle kritiek op het Amerikaanse kapitalisme, volgens hem de belangrijkste oorzaak van de groeiende ongelijkheid in het land. Dat valt goed bij veel Amerikanen die zich mengen in de voorverkiezingen, traditioneel de meer linkse stemmers. Waar hij ook komt, zonder moeite vult hij stadions met veelal jonge aanhangers. En na een reeks goede resultaten in Iowa, New Hampshire en Nevada is de 78-jarige Sanders de favoriet voor de Democratische nominatie.
Het electoraat in november ziet er echter heel anders uit. In een recente peiling van bureau Gallup zegt 53 procent van de Amerikanen dat ze nooit op een ‘socialist’ zullen stemmen. Geen andere categorie – atheïst, moslim of lhbti – kan rekenen op zoveel weerstand. Jonathan Cowan (54), baas van denktank Third Way, vermoedt dan ook dat president Donald Trump – hoogstwaarschijnlijk de Republikeinse kandidaat – in november het liefst Bernie Sanders als tegenstander heeft: ‘Trump zou over ongeveer iedere Democratische kandidaat liegen, maar met Bernie zouden de meeste aanvallen waar zijn.’
Sanders kan zijn borst natmaken. Maar hij weet ook: zelfs als hij niet wint, of als de nominatie toch nog door een andere Democraat wordt opgeëist, blijft zijn gedachtegoed invloedrijk. De Democraten zijn al de partij van Bernie geworden.