De dood van een zwarte man door een blanke politieagent leidt tot rellen in Minneapolis en ver daarbuiten. Alweer. En toch is er in vijf jaar tijd wel wat veranderd.
De ogen van de wereld zijn gericht op Minneapolis. De afgelopen dagen gingen duizenden demonstranten de straat op – in eerste instantie vreedzaam, maar daarna gingen de protesten steeds vaker gepaard met geweld. Zo werden politiebureaus en winkels in brand gezet, agenten beschoten en supermarkten geplunderd. De Democratische gouverneur Tim Walz stuurde de nationale garde naar de stad om orde te herstellen.
De protesten hebben zich inmiddels verspreid door het land, aangemoedigd door politici, acteurs en muzikanten die roepen om gerechtigheid.
De aanleiding is de dood van de 46-jarige Afro-Amerikaan George Floyd. Hij werd afgelopen maandag door de politie aangehouden nadat hij sigaretten probeerde te kopen met een vals twintigdollarbiljet. Op videobeelden is te zien hoe de blanke agent Derek Chauvin hem op de grond duwt en daarna zijn knie in zijn nek duwt. Negen minuten lang zitten ze zo, ook nadat Floyd hoorbaar zegt: ‘Ik kan niet meer ademen.’
Antifa ziet kansen
De demonstraties in Minneapolis, die begonnen als uitbarstingen van rouw, lijken in toenemende mate te worden gebruikt door groepen die kwaad in de zin hebben: anarchisten en Antifa uit op wanorde, criminelen die hun kans zien. ‘Dit gaat niet meer over verdriet, niet meer over de dood van George,’ aldus gouverneur Walz zaterdagochtend. ‘Dit gaat over het creëren van chaos.’
Déjà vu
Die exacte woorden sprak Eric Garner in 2014, toen hij door een agent in New York in een wurggreep werd gehouden. Het overlijden van Garner veroorzaakte eveneens grootschalige protesten en de opkomst van de Black Lives Matter-beweging. Binnen korte tijd waren er tal van voorbeelden van politiegeweld – Michael Brown in St. Louis, Freddie Gray in Baltimore – die rassenongelijkheid bovenaan de politieke agenda zette.
Maar sindsdien nam de aandacht voor de zwarte activisten af. Woordvoerders van Black Lives Matter zien in links Amerika en ‘de blanke media’ een groot probleem – die letten alleen maar op als er een zaak viral gaat, zoals nu het geval is. In de tussentijd wordt er gedaan alsof racisme in Amerika verdwenen is. Sinds 2016 gaat het bijna alleen maar over president Donald Trump, maar die speelt een bijrol in kwesties over ras die al decennialang borrelen.
Toch vooruitgang
Is er in vijf jaar tijd dan helemaal niets veranderd? Jawel. Agent Chauvin werd snel officieel beschuldigd van moord en doodslag. ‘We hebben een zaak nog nooit in zo’n kort tijdsbestek behandeld,’ aldus John Harrington, het hoofd van het ministerie van Veiligheid van Minnesota. Dat is zeldzaam, want het is in Amerika juridisch gezien lastig om een politieagent aansprakelijk te houden.
In tegenstelling tot bij eerdere zaken staan veel agenten en politievakbonden deze keer aan de zijde van de demonstranten. Een detective in New York noemde agent Chauvin ‘de vijand’ in een video op Facebook. ‘Omdat hij het uniform en de badge schade toebrengt.’ Bij de agent die Eric Garner doodde, duurde het vijf jaar voordat hij überhaupt werd ontslagen.
Agenten onder vuur: Emile Kossen ging met de politie door de achterbuurten van Washington D.C.>
Bovendien zijn politiekorpsen in steden als Chicago en Los Angeles aan de hand genomen door het ministerie van Justitie om hun werkwijzen aan te passen. Minder mensen worden willekeurig staande gehouden en wietgebruik wordt op veel plekken niet langer gezien als crimineel gedrag. Dat heeft concrete effecten. Het aantal onbewapende Afro-Amerikanen dat werd neergeschoten door de politie nam sterk af: van 81 in 2015 tot 29 in 2019.
De woede over de dood van Floyd is onlosmakelijk verbonden aan de voortdurende ongelijkheid tussen blank en zwart Amerika. Gemiddeld voltooien zwarte Amerikanen minder vaak hoger onderwijs, verdienen ze minder geld en bezitten ze minder vaak een koophuis. Het coronavirus raakt Afro-Amerikanen disproportioneel hard. Daar zijn geen simpele oplossingen voor.
En dus is het best logisch dat boze demonstranten de politie en het justitiële systeem als zondebok nemen. Zo wordt uit het oog verloren dat juist die instituties hard bezig zijn hun gedrag te beteren.