De Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU), de Britse premier Boris Johnson (Conservative) en de Franse president Emmanuel Macron (En Marche!) beginnen eindelijk in te zien dat China’s communistische leider Xi Jinping vrijheid en menswaardigheid wil vernietigen, en compromissen sluiten met hem daarom niet kan. Dat is een hoopvolle ontwikkeling, schrijft Jelte Wiersma.
Als corona iets heeft opgeleverd, is het wel dat bij veel meer mensen duidelijk is geworden dat China een letterlijk levensgevaarlijk regime heeft. De communistische leider Xi Jinping heeft eerst corona geëxporteerd. Daarna begon Xi landen zoals Australië die vroegen om een onderzoek naar de bron van corona te bedreigen.
Lees ook dit coververhaal van Jelte Wiersma: Is het China van Xi Jinping nog te stuiten?
Onderwijl bouwt Xi vrolijk door aan het uitbreiden van China’s volksleger en bedreigt hij het democratische Taiwan met een invasie en vernietigt hij met een ‘veiligheidswet’ de democratie en daarmee de menselijke vrijheid en waardigheid in Hongkong.
Obama en Trump, Democraten en Republikeinen: eens over China
Tot nu toe waren het vooral de Amerikanen die zich grote zorgen maakten. President Barack Obama (Democraat) werkte aan een vrijhandelsakkoord met tien democratische landen rond China om hen aan de vrije wereld te binden en zo nodig militair te beschermen tegen China. Zijn opvolger Donald Trump (Republikein) zette een streep door dit vrijhandelsakkoord, alleen maar omdat het door Obama was bedacht. Dat was dom, maar Trump ging wél veel harder dan Obama deed de confrontatie met Xi’s regime aan. Trump stelde onder meer sancties in en dreigt inmiddels alle banden met China te verbreken. Met grote steun van de Republikeinen én Democraten.
Europese regeringsleiders waren al net zo dom als Trump door bijna automatisch een pro-China-beleid te voeren juist omdat Trump anti is. Dat laatste verandert dezer dagen.
Europa draait naar Trump
Merkel, Johnson en Macron zijn zich eindelijk ongemakkelijker gaan voelen bij Xi’s China. Zij flirtten alle drie met Xi. Merkel uit moralistische afkeer van Trump en wegens de belangen van de Duitse auto-industrie in China, Macron omdat hij de Europese Unie onder Franse leiding een eigenstandige grootmacht wil laten zijn met een positie tussen Amerika en China en belangen van Hermès, Renault en de nucleaire industrie, en Johnson hoopte van het Verenigd Koninkrijk post-Brexit dé Chinese partner in Europa te maken.
Brian Kennedy: ‘China is een groter gevaar dan de Sovjet-Unie’
Trump was hier terecht kwaad over. Hij liet zijn diplomaten in Europa en vicepresident Mike Pence (Republikein) de blaren op de tong praten met als kernboodschap: Amerika en Europese landen moeten samenkomen om de vrijheid te verdedigen. ‘Dan zijn we onverslaanbaar,’ aldus Pence vorig jaar nog in München tijdens de Internationale Veiligheidsconferentie. Maar de Europese afkeer van de vrijheidslievende Pence was zo groot dat de boodschap doodsloeg. Een conservatief-christelijke Republikein, dat trekken ‘verlichte’ Europeanen niet.
Corona leidt tot inzicht
De corona-maanden tijd hebben Merkel, Johnson en Macron schoorvoetend doen draaien. Merkels Duitsland is vanaf 1 juli voorzitter van de Europese Unie. Zij heeft China boven aan de agenda gezet. Het doel was om op 14 september in Leipzig tijdens een EU-China-top met Xi zoete broodjes te bakken, de investeringen van de Duitse auto-industrie in China te verdedigen en de angel uit het handelsconflict tussen Amerika en China te halen.
Maar corona heeft de sfeer veranderd. Ruim driekwart van de Duitsers vindt dat Xi’s China op zijn minst deels schuldig is aan de corona-uitbraak. Duitsland grootste krant Bild stuurde al een rekening van 100 miljard euro naar Xi wegens de schade door de export van het corona-virus. De Leipzig-top is ironisch genoeg door Xi’s corona-export geannuleerd.
Merkel neemt zijtafel in
Intussen neemt de druk op Merkel toe. Bondsdaglid Margarete Bause (Die Grünen) vindt dat Merkel in Brussel een zijtafel inneemt en weigert in de Europese Unie het Duitse gewicht te gebruiken om ‘systematisch misbruik van mensenrechten, repressie, totale surveillance en censuur’ te adresseren.
Lees ook van Jelte Wiersma: Xi’s Chinese dictatuur moet ten val worden gebracht
Parlementslid Gyde Jensen (FDP) zei: ‘Angela Merkel moet Xi vertellen dat mensenrechten niet onderhandelbaar zijn voor de EU.’ Merkels CDU heeft al gezegd dat er strengere regels moeten komen voor welke bedrijven het Duitse 5G-netwerk mogen aanleggen. Daarmee impliciet het Chinese Huawei uitsluitend.
Zoals bekend is Duitsland internationaal een onzekere speler en Merkel geen leider maar een volger. Zij wacht altijd af wat de consensus wordt om die dan te omarmen en in beleid om te zetten. De consensus in Duitsland draait naar China-sceptisch – Merkel zal volgen. Al stribbelen ministers zoals Heiko Maas (SPD) van Buitenlandse Zaken nog stevig tegen. Hij zei dat de wereld niet in twee blokken moet worden verdeeld: een vrije wereld en China. Dat moet natuurlijk juist wél gebeuren.
Verenigd Koninkrijk wil democratisch blok tegen China
Johnsons Verenigd Koninkrijk zit op dat spoor van twee blokken. Johnson hoopte na Brexit in te haken op wat vaak de Aziatische eeuw wordt genoemd – met China als speerpunt. Maar de bijna-doodervaring van Johnson door corona, druk van de Verenigde Staten, grote sceptisch onder bijvoorbeeld de Brits-Indische bevolking over India’s aartsvijand China én de Chinese agressie tegen de Britse ex-koloniën Hongkong, Australië en India heeft de sfeer doen kantelen.
Huawei mag niet meer het 5G-netwerk in het Verenigd Koninkrijk aanleggen. Maar belangrijker, Johnson wil een D10-groep opzetten. Dit zijn de G7-landen, allen democratieën, plus India, Zuid-Korea en Australië. Deze D10-groep moet een democratisch blok vormen en wereldwijd landen aan zich proberen te binden die nu vallen voor de verlokkingen van investeringen door Xi. Dit is een uitstekend initiatief om de grootste landen van de vrije wereld aaneen te rijgen tegen China en de vlam van vrijheid feller te laten branden. Eindelijk toont het Verenigd Koninkrijk weer eens mondiaal leiderschap – een bijproduct van Brexit waar sinds de Irak-oorlog geopolitiek via de Europese Unie werd gespeeld.
Macron wil democratisch Indo-Pacific blok
Frankrijk heeft nooit een gebrek aan internationaal zelfvertrouwen. President Macron ruziet openlijk met Xi. Hij levert dezer dagen wapens aan Taiwan en na kritiek van Xi zei Macron dat hij zich beter op het bestrijden van het coronavirus kan concentreren. Macron hamert telkens op de noodzaak van Europese ‘soevereiniteit’, daarbij expliciet wijzend naar China, al noemt hij ook in één adem Amerika als een strategische concurrent.
Lees ook over China’s rol in de coronacrisis: Chinese propaganda kan niet wegpoetsen dat het land ernstig faalde
Hij probeert in het gat te springen dat Trump heeft gelaten door het handelsverdrag met tien landen rond China op te blazen. Macron wil een blok van India, Australië en misschien Japan smeden: de Indo-Pacific as genoemd. Hij wil dat Merkel de eigenstandige industriepolitiek van Duitsland opgeeft voor een EU-politiek onder Franse leiding om in Azië een EU-powerplay te kunnen spelen. Daarbij speelt voor Frankrijk dat het vele eilanden in Azië heeft, grote territoriale wateren en 1,6 miljoen Fransen in de regio wonen.
Grote vraag is of Merkel, Johnson en Macron hun verschillende reflexen en belangen met die van Amerika, India, Japan, Australië en andere democratische landen in overeenstemming kunnen brengen ten opzichte van China. Het valt te hopen. In elk geval is het op zijn minst hoopvol dat in Europese hoofdsteden scherper dan voorheen wordt gezien dat China letterlijk levensgevaarlijk is. En dat zonder tegengas in samenwerking met democratische Aziatische landen niet alleen Hongkong gaat vallen, maar de hele vrije wereld beetje bij beetje zal worden opgepeuzeld door Xi’s mensonterende dictatuur.