Waarom Griekenland en Turkije elkaar in de haren dreigen te vliegen

Spanningen tussen Griekenland en Turkije in het Middellandse Zeegebied laaien op. De Duitse bondskanselier Angela Merkel zou deze week een militaire escalatie tussen beide NAVO-lidstaten hebben weten te voorkomen. De landen leven al langer met elkaar op gespannen voet. Boringen naar aardgas zijn de aanleiding voor het nieuwe conflict. Wat is daarover bekend? Vier vragen en antwoorden.

Wat gebeurde er deze week?

Dinsdag 21 juli kondigde Turkije aan een onderzoeksschip te sturen naar het Griekse eiland Kastellorizo, zo’n 2 kilometer voor de Turkse kust. Turkije wil rond het eiland boringen doen naar olie en gas. De Griekse marine sloeg vervolgens alarm, want het staat niet toe dat een Turks schip daar patrouilleert. Volgens onbevestigde Griekse bronnen zouden beide landen oorlogsschepen naar Kastellorizo hebben gestuurd.

Duitse media meldden dat Merkel een militair conflict tussen Griekenland en Turkije wist te voorkomen. Zij zou per telefoon hebben opgetreden als bemiddelaar tussen de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis en president Recep Tayyip Erdogan van Turkije.

Is Turkije illegaal bezig?

Er is onduidelijkheid over de grenzen van de territoriale wateren in het Middellandse Zeegebied. President Emmanuel Macron van Frankrijk heeft opgeroepen tot sancties tegen Turkije wegens het binnendringen van de territoriale wateren van een lidstaat van de Europese Unie. Turkije zegt dat het land in zijn recht staat.

Vorig jaar november kreeg Turkije vanuit de EU ook sancties opgelegd wegens ongeoorloofde gasboringen in wateren bij het eiland Cyprus. Die sancties bestonden uit een inreisverbod en bevriezing van tegoeden van betrokken personen en organisaties.

Wat is de achtergrond van dit conflict?

Zowel Turkije als Griekenland is op zoek naar energiebronnen in het oostelijk deel van de Middellandse Zee. In de buurt van Cyprus zijn de afgelopen jaren grote aardgasreserves ontdekt. Cyprus, Griekenland, Israël en Egypte werken samen om dit gebied te ontwikkelen. Ook de Europese Unie en de Verenigde Staten steunen dit initiatief. De energievoorraden zouden via pijpleidingen naar het Europese vasteland worden vervoerd. Turkije voelt zich buitengesloten.

Vorig jaar sloot Turkije daarom een deal met Libië. Daarmee zou volgens Turkije een exclusieve economische zone van de Turkse zuidkust tot aan de noordoostkust van Libië zijn gemaakt. Egypte noemde het illegaal. Griekenland vond het absurd, aangezien het Griekse eiland Kreta midden in deze zone valt.

In 1974 bezette Turkije het noordelijk deel van het eiland Cyprus en sindsdien is het eiland bestuurlijk in tweeën gedeeld met een Grieks en Turks deel. Alleen Turkije erkent Noord-Cyprus. In 2019 begon Turkije aan de westkant van Cyprus met boorwerkzaamheden. Ankara heeft altijd betoogd dat de natuurlijke hulpbronnen van het eiland moeten worden gedeeld.

Hoe is de relatie tussen Griekenland en Turkije?

Onrust tussen Griekenland en Turkije is er al langer. In 1996 was het de Amerikaanse president Bill Clinton die per telefoon een militaire confrontatie wist te voorkomen. Ook toen was het binnenvaren van elkaars territoriale wateren aanleiding voor de hoogopgelopen spanning.

De relatie tussen beide landen is de laatste jaren verslechterd. Turkije zette afgelopen voorjaar de grens open waardoor er duizenden migranten de oversteek maakten naar Griekenland. Op cultureel niveau zijn er ook spanningen. Griekenland was ontzet toen Turkije besloot het museum Hagia Sophia om te dopen in een moskee. Het was eeuwenlang een orthodox-christelijke kathedraal, vervolgens eeuwenlang een moskee en sinds 1934 een museum..