Het overlijden van rechter Ruth Bader Ginsburg (87) is de eerste grote schok in de Amerikaanse race om het presidentschap. Ginsburg was een icoon voor het feminisme en een held van links Amerika. Maar president Donald Trump beslist wie haar opvolgt en kan zo de balans in het Hooggerechtshof verder naar de Republikeinen trekken.
Ginsburg werd in 1993 voorgedragen door toenmalig president Bill Clinton. Als tweede vrouw die ooit zitting nam in het Hof ontwikkelde zij zich tot een voorvechter van vrouwenrechten. De laatste jaren werd zij bij het grote publiek bekend door een film over haar leven, On the basis of sex, en de documentaire RBG over haar invloed op de rechtspraak.
Ondanks de coronacrisis zijn Trumps kiezers hartstikke tevreden. Kan dat genoeg zijn om te worden herkozen?
Links Amerika vreesde al langer voor Ginsburgs gezondheid. In 1999 kreeg ze darmkanker, in 2009 alvleesklierkanker. Die laatste aandoening werd haar afgelopen vrijdag uiteindelijk fataal. Na het nieuws van haar dood waren vrijdagnacht spontane demonstraties bij het gebouw van het Hooggerechtshof in Washington
Democratisch presidentskandidaat Joe Biden noemde Ginsburg ‘een geliefd persoon’ die een belangrijke erfenis nalaat. Ook president Trump prees Ginbsburg als iemand die vocht tot het einde. Hij noemde haar een ‘titaan van het recht’.
Herhaling van 2016
De dood van Ginsburg geeft Donald Trump voor de derde keer tijdens zijn presidentschap de gelegenheid om een rechter voor te dragen voor het Hooggerechtshof. Het moment is uiterst pikant, met nog zes weken te gaan tot de verkiezingen om het presidentschap.
In verkiezingsjaar 2016 had toenmalig president Barack Obama ook de kans een rechter te benoemen in het Hooggerechtshof, maar toen onthielden de Republikeinen zijn kandidaat een stemming in de Senaat. Zij vonden dat de kiezers zich er via de presidentsverkiezingen over moesten uitspreken.
Inmiddels vinden Republikeinen dat niet meer. Mitch McConnell, leider van de Republikeinen in de Senaat, heeft al laten weten dat hij direct aan de slag gaat zodra Trump een kandidaat voordraagt.
Afweging voor president Trump
De vraag is of Trump dat zal doen. Hij heeft een unieke kans het evenwicht in het Hooggerechtshof verder te bepalen. Als hij iemand benoemt, zijn er zes rechters door een Republikeinse president benoemd en drie door een Democratische president. Sommige Republikeinen hopen dat dan eindelijk het recht op abortus kan worden geschrapt.
Al zegt die balans niet alles, omdat rechters in het Hooggerechtshof bekendstaan om hun eigengereidheid. Rechters maken per zaak een afweging en die komt niet altijd overeen met hun vermeende politieke kleur. Zo besloot het Hof in juni dat een werknemer niet mag worden ontslagen vanwege zijn seksuele geaardheid. De motivering voor deze uitspraak was geschreven door Neil Gorsuch, een door Trump aangestelde rechter die bekendstaat als ultraconservatief.
Trump weet ook dat vlug een rechter benoemen hem duur kan komen te staan tijdens de verkiezingen. Tijdens de verkiezingen in 2016 was voor Republikeinse kiezers de lege plaats in het Hooggerechtshof een van de belangrijkste redenen om op Trump te stemmen. Trump zou daarvan opnieuw kunnen profiteren, als hij wacht met de benoeming tot na de verkiezingen.
Democraten zijn strijdbaar
Democraten zijn gemotiveerder dan ooit. In de uren na Ginsburgs dood werd meer dan 20 miljoen dollar gedoneerd aan de Democratische campagnekas. Een recordbedrag. Presidentskandidaat Joe Biden sprak vrijdag als eis uit dat ‘kiezers de president kiezen, en de president de rechter voordraagt.’
Lees ook: Abortuszaak zal laten zien of Trump Hooggerechtshof heeft veranderdMocht Trump ervoor kiezen om toch voor de verkiezingen een opvolger van Ginsburg te benoemen, dan zullen de Democraten mogelijk een plan van president Franklin Roosevelt afstoffen: extra rechters benoemen, zodat er weer meer rechters met een Democratische gezindheid in Amerika’s belangrijkste orgaan van de rechtspraak zitten.
Dat plan is omstreden. Zelfs Roosevelt kreeg de benodigde wetswijziging niet door de Senaat. Bovendien zullen de Democraten dan eerst het presidentschap moeten winnen, en voorlopig is president Trump aan zet.