De Republikeinse inhaalslag voor de latino-stem

Dat Jorge Rivas (53) een aanhanger is van Donald Trump, kan niemand ontgaan. Bij de ingang van zijn Mexicaanse restaurant worden klanten begroet door een levensgrote kartonnen versie van de Amerikaanse president, die twee duimen omhoog houdt. ‘Om mensen eraan te herinneren dat de Republikeinse latino echt bestaat. Sterker nog, we zijn met miljoenen.’

Luister ook de podcast:

Rivas doet zijn verhaal op het terras van Sammy’s Mexican Grill in Catalina, een stadje tussen de steden Tucson en Phoenix. Het omringende landschap bestaat uit woestijnkleurige bergen en dikke groene cactussen. Het is nog ochtend, maar al bloedheet. Een paar bouwvakkers, een politieagent en wat gepensioneerden zitten aan hun ontbijt: koffie met een burrito.

De prioriteiten bij de Democratische Partij zijn veranderd

Niet eens zo gek lang geleden was ­Rivas, een kleine man met een Spaans accent, nog Democraat. In 2008 stemde hij op Barack Obama. Sindsdien stelt de partij verkeerde prioriteiten, meent hij. ‘Op een bepaald moment maakten ze zich sterk voor wc’s voor transgenders. Dat was voor mij de druppel.’ Hij laat een stilte vallen. ‘Niet de waarden van mensen zoals ik zijn veranderd. De Democratische Partij is veranderd.’

Als tiener emigreerde Rivas vanuit het door een burgeroorlog geteisterde El Salvador naar de woestijn van Arizona. Daar ontmoette hij zijn latere vrouw Betty – een immigrant uit Mexico – en begon hij met de verkoop van taco’s vanuit zijn auto. Na een tijdje bouwde hij het pand waarin het restaurant nu huist. Hij verdient genoeg om zijn drie zoons naar de universiteit te kunnen sturen.

‘Ik geloof er heilig in dat je met hard werken de American Dream kunt verwezenlijken, omdat ik het zelf heb meegemaakt. Het klinkt misschien gek, maar de miljardair en ondernemer Trump snapt mij beter dan de typische politicus. Wij hebben dezelfde waardering voor de mogelijkheden in dit land.’

Stem van latino’s is bij de komende verkiezingen belangrijker dan ooit

De stem van latino’s – een verzamelnaam voor zowel recente immigranten uit Latijns-Amerikaanse landen als voor Amerikanen die daar (verre) voor­vaderen hebben (zie ‘Wie is “de” latino?’) – is bij de komende verkiezingen belangrijker dan ooit. Voor het eerst zijn latino’s, met meer dan dertig miljoen stemgerechtigden, de grootste kiezersgroep na de blanken. In een belangrijke staat als Arizona noemt een kwart van de inwoners zich latino. Traditioneel stemt een ruime meerderheid van de latino’s op Democratische kandidaten, waardoor politiek analisten al langere tijd voorspellen dat de Verenigde Staten naar links zullen opschuiven.

‘De Democraten hebben in de afgelopen decennia het pr-gevecht gewonnen,’ geeft Sergio Arellano (37) toe. Hij is Trumps campagnemanager in Arizona die latino’s moet bereiken. ‘Het dominante beeld is dat alle latino’s op Democraten stemmen. Punt. Het leidde ertoe dat de Republikeinse Partij ze grotendeels negeerde. Dat kan echt niet langer.’

Arellano, een kale man met een vriendelijke glimlach, zetelt in een campagnekantoor in het zuiden van de stad Phoenix. Buurten hier hebben namen als Montana del Sur en Vista Grande en op straat is evenveel Spaans als Engels te horen. ‘We zijn de partij van onder­nemers, lage belastingen en minder regels. Veel latino’s hebben een eigen zaak, dus dat is ons belangrijkste aanknopingspunt.’ Om die boodschap over te brengen, wordt op tv een eindeloze stroom Engelse en Spaanse commercials uitgezonden en gaan 1.200 vrijwilligers in Arizona langs de deuren.

Wie is ‘de’ latino?

Er zijn meer dan 60 miljoen latino’s in de Verenigde Staten, een aantal dat snel groeit. Het is geen ras of etniciteit, maar een verzamelnaam voor inwoners met Latijns-Amerikaanse banden. Ook hispanic hoor je vaak, al zien sommigen die term als beledigend omdat hij verwijst naar de Spaanse koloniale geschiedenis. Zo’n 60 procent van de ­latino’s heeft een Mexicaanse achtergrond. Puerto Ricanen zijn met bijna 6 miljoen de tweede groep. Amerika telt ook inwoners van Cubaanse, Colombiaanse, Salvadoraanse, Dominicaanse, ­Hondurese en ­Guatemalteekse origine (elk zo’n miljoen).

De gemiddelde latino is 27 jaar – tien jaar jonger dan de gemiddelde Amerikaan – en tweederde woont in één van de vijf staten Californië, Texas, Florida, New York en Arizona. Het idee dat alle latino’s nieuw­komers zijn, is onjuist. Velen zijn in Amerika geboren en acht op de tien zijn Amerikaans staatsburger. Het aantal eerstegeneratie-immigranten neemt af: dat is nu eenderde.

Een latino-huishouden verdiende in 2017 omgerekend 43.000 euro per jaar – een groei van 20 procent in vijf jaar, maar zo’n 15.000 euro minder dan een blanke ­familie. ‘De categorie latino is heel divers,’ zegt historicus Cadava. ‘Er zijn jongeren en ouderen, armen en rijken, katholieken, ­protestanten en ongelovigen. Het is een hele kunst om de gemene deler te vinden.’

Het conservatieve Arizona werd de afgelopen jaren een swing state

Ook Trump neemt de latino’s serieus. Vorige week stond weer een evenement gepland, maar door zijn coronabesmetting moest hij afzeggen. Vicepresident Mike Pence verving hem en beloofde economische voorspoed als de president wordt herkozen. Tegelijkertijd schetste hij een oprukkend socialisme als de Democraten winnen – een schrikbeeld voor immigranten uit landen als Venezuela en Cuba.

Het lijkt een knap lastige opgave om latino’s warm te maken voor een president die immigranten uit Latijns-Amerika verbaal aanvalt en een muur laat bouwen langs de grens met Mexico. Arellano, wiens ouders uit Mexico emigreerden, zegt dat het gecompliceerder ligt. ‘Het is een uitdaging, maar onze taak is om uit te leggen wat Trump echt wil en bedoelt. We zijn als partij niet anti-immigratie, maar wel tegen illegalen die de grens passeren.’ Zo’n tweederde van de latino’s zegt zich zorgen te maken over de toestroom van illegale immigranten.

Trump heeft de stemmen hard nodig. Het altijd conservatieve Arizona werd de afgelopen jaren een swing state, mede door de komst van honderdduizenden overwegend linkse stemmers uit Californië. In de peilingen heeft Joe Biden een voorsprong: het zou voor het eerst sinds Bill Clinton in 1996 zijn dat Arizona naar een Democratische presidentskandidaat gaat. Zonder latinostemmen kan Trump het gat waarschijnlijk niet dichten.

Er zijn signalen dat de ­Republikeinse strategie haar vruchten afwerpt. In recente peilingen doet Trump het landelijk beter onder latino’s dan in 2016 – toen hij 28 procent van hun stemmen kreeg. Nu gaat het in de richting van eenderde. In de staat Florida is hij onder latino’s zelfs populairder dan Biden. Ook in ­Arizona zijn er positieve signalen: 40 procent van de mannelijke latino’s is van plan op Trump te stemmen, aldus Equis Research, een bedrijf dat peilingen uitvoert voor de Democratische Partij.

Richard Nixon werd met de steun van veel latino’s herkozen

De Republikeinse latino is geen nieuw fenomeen. ‘Het is een vijftig jaar oude traditie, vanaf het moment dat president Richard Nixon met de steun van veel latino’s een herverkiezing behaalde,’ zegt Geraldo Cadava (43). De historicus, verbonden aan Northwestern University nabij Chicago, schreef er dit jaar een boek over. ‘Maar met president Trump aan de macht vinden veel Amerikanen het vreemd dat er nog conservatieve latino’s bestaan.’

President Ronald Reagan legde de basis voor deze kiezersgroep. Cadava: ‘Hij huurde als eerste Republikein Spaans­talige reclamemakers in. Die maakten een paar slimme spotjes waarin Republikeinse standpunten werden opgesomd die conservatieve latino’s bijzonder aanspraken. Familie, religie, hard werken, patriottisme. Die ideologie is door de jaren heen vrijwel dezelfde gebleven.’

Reagan had ook gewonnen zonder de steun van latino’s. George W. Bush niet in 2000: dankzij conservatieve Cubanen won Bush zeer nipt de beslissende staat Florida. ‘Cubanen in ­Miami waren destijds woedend op Bill Clinton, omdat die een Cubaans jochie, illegaal overgekomen per boot, terugstuurde naar Fidel Castro.’

De kwestie laat volgens Cadava zien dat ‘dé latinostem’ niet bestaat: ‘Puerto Ricanen zijn anders dan Mexicanen, Cubanen en Salvadoranen. Ook hebben eerste­generatie-immi­granten andere wensen dan immigranten die hier al vele decennia wonen. En dus stemmen ze niet allemaal hetzelfde.’

De pastor praat tijdens de dienst bewust niet over politiek

Die verschillen zijn zichtbaar in Equip Church, een evange­lische kerk in het centrum van Phoenix. Er zijn zo’n honderd kerkgangers bij de zondagsdienst. Een gemengd gezelschap: latino’s en blanken, jong en oud. Pastor Maurice Chavez (51), hippe sneakers en strak overhemd, praat tijdens de dienst bewust niet over politiek. ‘We weten dat er fervente aanhangers van Joe Biden én van Donald Trump in de banken zitten,’ zegt hij nadien. ‘We verwelkomen immigranten zonder papieren en conservatieven die illegalen het liefst zouden willen uitzetten. Conflict gaan we uit de weg.’ Wel legt hij tijdens de dienst soms uit wat de Bijbel zegt over politieke thema’s die in de verkiezingsrace spelen. ‘Het is daarna aan onze leden om te beslissen welke kandidaat hun waarden het best onderschrijft.’

Chavez neigt naar Trump, omdat de Republikeinse Partij staat voor religieuze vrijheid en abortus afkeurt. Tegelijkertijd kan hij de harde stijl van de president niet altijd waarderen, onlangs nog vertoond tijdens het chaotische en agressieve eerste televisiedebat tussen de presidentskandidaten. Waarom dan niet stemmen op tegenstrever Joe Biden, die al zijn hele leven katholiek is? ‘Maar wel een heel lakse katholiek,’ zegt Rose, de vrouw van Maurice.

‘De Democraten lijken dezelfde fout te maken als vier jaar geleden’

Onder linkse analisten neemt de bezorgdheid toe. ‘De Democratische Partij lijkt dezelfde fout te maken als vier jaar geleden,’ zegt Joseph Garcia (59), directeur van Chicanos Por La Causa, een progressieve non-profitorganisatie in Phoenix die minderbedeelden helpt. ‘Eerst de latino-stem voor lief nemen en later verrast reageren als het aantal stemmen tegenvalt. Juist latino’s, die jonger, armer en minder hoogopgeleid zijn dan gemiddeld, moet je echt enthousiasmeren voor ze naar de stembus gaan.’

Bidens campagne in Arizona kwam laat op gang. De kandidaat was vorige week voor het eerst in de staat, toen het stemmen per post al was begonnen. Garcia’s organisatie is niet gevraagd om logistieke hulp en er gaan geen Democraten langs de deuren. Garcia: ‘Bidens strategie is om Afro-Amerikanen aan te moedigen om te gaan stemmen. Dat kan best genoeg zijn om president te worden. Wij worden vergeten.’

Het risico dat een deel overloopt naar de Republikeinse Partij – nu of later – moet volgens hem niet worden onderschat. ‘De kernwaarden van de Republikeinen komen behoorlijk overeen met wat veel latino’s belangrijk vinden. Immigratie is een groot obstakel, maar tegelijkertijd ook niet zo belangrijk als de Democratische strategen vaak denken. Er zijn zo veel andere dagelijkse zorgen: van school en werk tot gezondheidszorg.’

Latino’s hebben steeds meer macht

Het betekent niet dat op 3 november opeens een meerderheid op Trump stemt, maar het zou historicus ­Cadava niet verbazen als Trump genoeg latino’s aantrekt om de kiesmannen te winnen in staten als Arizona en Florida. ‘Elke toename zou winst zijn voor een partij die minderheden steeds harder nodig heeft. Want 30 procent van de latino-stemmen behalen, zal over een paar jaar niet meer genoeg zijn.’

Garcia is geen voorstander van een tweede termijn voor Trump, maar ziet een voordeel in diens campagne. ‘Het betekent dat ze zich realiseren dat we steeds meer politieke macht hebben. Als beide partijen campagne gaan voeren voor onze stem, is dat alleen maar goed.’

Restauranteigenaar Rivas ervoer dat lang niet iedereen in Arizona positief reageert op conservatieve latino’s. Nadat president Trump tijdens een campagne-rally zijn vrouw het podium op had geroepen, werd het stel door Spaans­talige bellers bedreigd en uitgemaakt voor verraders. Online werden negatieve recensies over zijn restaurant geplaatst, er zouden kakkerlakken in het eten zitten. Hoofdschuddend: ‘Een lastercampagne. We hebben geen respect meer voor elkaar in Amerika.’

Rivas is niet van plan om zijn restaurant minder politiek te maken

Dit voorjaar verstuurde Trump een tweet waarin hij het eten bij Sammy’s Mexican Grill ‘geweldig’ noemde en beloofde langs te komen. Sindsdien is Rivas onder Republikeinen een soort bekendheid. In zijn restaurant hangt Trumps tweet uitvergroot aan de muur en loopt het personeel rond met Trump-mondkapjes, die voor 15 dollar per pakje te koop zijn. De zaken gaan goed: in vier jaar zag Rivas zijn winst met een kwart toenemen. Zo verdient hij geld aan de polarisatie die hij ook zegt af te keuren.

 Als ik nu mijn steun intrek, verlies ik het van de haters. De vrijheid van meningsuiting staat op het spel

Drie oudere blanke vrouwen komen bij zijn tafel staan en stellen zich voor als Trump-aanhangers die uit de noordelijke staat Minnesota naar het restaurant zijn gekomen. ‘We wilden u bedanken voor uw moed. We bidden voor u.’ Rivas dankt de vrouwen beleefd.

Soms lopen klanten ook weg bij het zien van de Trump-prullaria, zegt hij. Toch is Rivas niet van plan zijn restaurant minder politiek te maken. ‘Als ik nu mijn steun intrek, verlies ik het van de haters. De vrijheid van meningsuiting staat op het spel.’ En wat als Trump verliest en besluit de politiek te verlaten? Hij grinnikt. ‘Misschien hang ik dan wel ­foto’s op van zijn dochter Ivanka.’