Elke vier jaar roepen Amerikaanse politici dat ‘de belangrijkste presidentsverkiezingen ooit’ eraan komen, en 2020 is geen uitzondering.
De race tussen president Donald Trump (74) en oud-vicepresident Joe Biden (77) is in elk geval de duurste ooit: naar schatting geven beide kampen meer dan 9 miljard euro uit. Corona is een van de redenen. Kiezers zijn bijna alleen met dure televisiespotjes te bereiken.
Door de pandemie worden de verkiezingen op dinsdag 3 november sowieso anders dan anders. Veel kiezers gaan eerder naar het stemlokaal of sturen hun stem per post op.
De uitslag kan een tijd op zich laten wachten. En dan is er nog het verwarrende kiesstelsel, waarvan ook veel Amerikanen maar weinig snappen.
EW helpt u bij het volgen van de ‘belangrijkste verkiezingen ooit’.
Hoe wordt de winnaar bepaald?
De verkiezingen worden niet zomaar gewonnen door de kandidaat met de meeste stemmen. Hillary Clinton kreeg in 2016 2,8 miljoen stemmen meer dan Donald Trump, maar verloor toch. Het draait erom wie de meeste stemmen verzamelt per staat, want daar zijn kiesmannen te winnen. Er zijn in totaal 538 kiesmannen. Wie 270 kiesmannen achter zich heeft, wint.
Elke staat heeft een ander aantal kiesmannen. Het is een optelsom van het aantal Congresleden dat een staat naar Washington stuurt. Neem Nevada: die staat heeft vier leden in het Huis van Afgevaardigden en twee Senatoren. De presidentskandidaat met de meeste stemmen in Nevada krijgt zes kiesmannen. Staten met een grotere bevolking hebben meer Congresleden en dus ook meer kiesmannen.
Twee staten zijn een uitzondering op de regel dat alle kiesmannen naar de winnende kandidaat gaat. Maine en Nebraska geven twee kiesmannen aan de kandidaat met de meeste stemmen in de staat, plus één kiesman aan de winnaar van de meeste stemmen per Congresdistrict. Maine heeft 2 districten, Nebraska 3. In 2016 kreeg Clinton de meeste stemmen in Maine en in het eerste district, dus 3 kiesmannen. Trump kreeg de meeste stemmen in het tweede district en pakte ook een kiesman.
Wanneer begint een president aan zijn baan?
Als president Trump wint, blijft hij gewoon zitten in het Witte Huis. Als Joe Biden wint, wordt hij na een overgangsperiode op 20 januari 2021 ingezworen als president. Dan gaan ook de nieuwe Senatoren en Afgevaardigden aan de slag. Wie er ook wint op 3 november, in de maanden na de verkiezingen ligt het politieke spel even stil.
Welke staten moet u volgen?
Van het overgrote deel van de staten staat vooraf al min of meer vast welke partij er gaat winnen, zoals te zien is op de kaart hierboven. Daarom gaat de aandacht vooral uit naar een handvol swing states, staten waar de twee partijen een ongeveer even grote aanhang hebben. De kiezers daar worden overspoeld door campagnespotjes en krijgen de presidentskandidaten wekelijks op bezoek. Op de avond van de verkiezingen is het dus vooral letten op wie de felbegeerde kiesmannen in die staten wint.
Vergeet het Congres niet
De verkiezingen draaien niet alleen om wie de volgende president wordt. Ook alle 435 plekken in het Huis van Afgevaardigden en 33 Senaatszetels staan op het spel. Het is belangrijk om een meerderheid te hebben in het Congres: als de oppositiepartij de macht heeft in het Huis van Afgevaardigden of in de Senaat, kan zij de meeste plannen van een president blokkeren. Nu hebben de Democraten een meerderheid in het Huis, terwijl de Republikeinen de macht hebben in de Senaat. De kans dat het Huis van Afgevaardigden van kleur verandert, is klein, maar de Democraten hebben een serieuze mogelijkheid om de meerderheid in de Senaat over te nemen.
Hoelang laat de uitslag op zich wachten?
Doorgaans tekent zich een paar uur nadat de stembussen zijn gesloten een aardig beeld af van wie de winnaar is in de staten. Dit jaar is dat niet zo zeker.
Mede door het coronavirus zijn ruim 80 miljoen Amerikanen van plan hun stem per post te versturen, een verdubbeling ten opzichte van 2016.
Het zal in elk geval langer duren voordat de stemmen zijn geteld. In de meeste staten mogen poststemmen ook in de dagen na 3 november binnenkomen. Bovendien moet in staten als Pennsylvania en Wisconsin worden gewacht tot de stembussen zijn gesloten, voordat mag worden begonnen met het tellen van de poststemmen.
Als één van de twee kandidaten met een ruim verschil in kiesmannen wint – en staten als Wisconsin er niet meer toe doen – kan de winnaar op de avond van 3 november bekend zijn. Als het een spannende race wordt, zo waarschuwen verkiezingsexperts, kan het dagen of zelfs weken duren voor er duidelijkheid is.
Meer over de twee kandidaten>
Donald Trump: tegen alles en iedereen
Joe Biden: bevlogen bejaarde