In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen zet EW de standpunten van de verschillende partijen over belangrijke thema’s op een rij. Vandaag aandacht voor China. Na de Verenigde Staten heeft ook Canada de Chinese omgang met de Oeigoeren bestempeld als genocide. Wat staat er in de Nederlandse verkiezingsprogramma’s over China en mensenrechtenschendingen, handel, veiligheid en technologie?
VVD
China wordt in het verkiezingsprogramma 16 keer genoemd. En dan vooral als bedreiging van veiligheid, welvaart en westerse waarden. Op het gebied van handel wil de VVD een gelijkwaardig speelveld op de Europese markt en dat (o.a. Chinese) bedrijven met staatssteun kunnen worden geweerd.
Genocide? Canada vindt van wel
Het Canadese Lagerhuis heeft de behandeling van de Oeigoeren door China bestempeld als genocide. Na de Verenigde Staten is Canada het tweede land ter wereld dat tot deze kwalificatie overgaat.
De stemming zal hoogstwaarschijnlijk tot spanningen tussen Canada en China leiden. In 2019 ontstond er al een diplomatieke vete tussen de twee landen na de arrestatie van een Chinese zakenvrouw in Canada. De Chinese ambassadeur in Canada waarschuwde afgelopen weekeinde de Canadese autoriteiten ‘zich niet te bemoeien met binnenlandse aangelegenheden’.
China is niet alleen een handelspartner, maar ‘vormt via bedrijfsspionage, machtsspelletjes en doorzichtige propaganda over zijn corona-aanpak, ook een veiligheidsrisico’. Ondernemers moeten beter worden beschermd tegen diefstal van bedrijfsgeheimen. Investeringen van buiten Europa moeten uitgebreid worden gescreend om mogelijke beïnvloeding – zeker van strategische sectoren – te voorkomen. Offensieve cybercapaciteiten moeten verder worden ontwikkeld om terug te slaan bij cyberspionage. De VVD wil op internationale schaal investeren in nieuwe bondgenoten, ‘gelijkgezinde democratieën’, om tegenwicht te bieden aan autoritaire grootmachten als Rusland en China.
PVV
China wordt in het verkiezingsprogramma van de PVV geen enkele keer genoemd. Het thema buitenland komt vooral ter sprake in de context van hoe we ons moeten verhouden tot islamitische landen. De PVV wil de verkoop van Nederlandse producten bevorderen door middel van een rood-wit-blauw keurmerk en aandacht voor het behoud van familiebedrijven. De NAVO is van groot belang voor Nederland en de PVV wil de politieke en economische relatie met Rusland verbeteren (met handhaving van MH17-sancties). (Medische) beschermingsmiddelen, geneesmiddelen en apparatuur moeten in eigen beheer worden gemaakt, ‘zodat ze niet zomaar verkocht kunnen worden aan het buitenland’ en ‘we ons daarna moeten begeven op een internationale markt van zwendel en woekerprijzen’.
Lees ook over China: China probeert nieuwe verspreiding van het coronavirus te voorkomen
JA21
Acht keer komt China voor in het partijprogramma van JA21. ‘Een totalitaire staat als China die de inwoners continu controleert en onder dreiging van sancties naar door de staat gewenst gedrag dirigeert, mag niet ons voorland zijn,’ schrijft JA21. De internationale politiek gaat er volgens JA21 te veel vanuit dat China zich naar de westerse waarden zal schikken. Maar de relatie met China vergt ‘een proactieve houding’. De ‘toenemende mate van cybercriminaliteit en technologieroof’ moet worden aangepakt. Investeringen waarbij gevoelige data is gemoeid, zoals 5G, mogen niet aan Chinese partijen worden uitbesteed. JA21 maakt zich ook hard voor de Oeigoeren. ‘De bejegening van Oeigoeren in China laat zien hoe een complete bevolkingsgroep systematisch wordt onderdrukt.‘
PvdA
China komt in het verkiezingsprogramma acht keer voor. De PvdA ziet China als een grote speler op het wereldtoneel en als partner in handel en klimaat. Maar we moeten voorzichtig zijn: ‘Waakzaamheid is geboden waar het gaat om toegang tot de Chinese markt, de bescherming van intellectueel eigendom, dumping en uitbuiting op de arbeidsmarkt.’ De PvdA wil dat Nederland zijn stem laat horen als het gaat om mensenrechtenschending in China.
D66
China wordt zes keer genoemd. De EU moet concurrerend zijn met de Verenigde Staten en China op het gebied van nieuwe sleuteltechnologieën, zoals 5G en kwantumtechnologie. D66 wil invoering van een CO2-tarief aan de Europese grens, zodat bedrijven van buiten de EU op dezelfde klimaatvoorwaarden concurreren op de Europese markt. Ook wil ze afschaffing van het vetorecht van lidstaten in het Europees buitenlandbeleid. Zo kan de EU een sterkere speler worden op het wereldtoneel.
Lees ook deze column van Jelte Wiersma: China-knuffelaars Merkel en Macron verraden de vrijheid
Europa moet een lijst opstellen van cruciale voorzieningen waarin het zelfvoorzienend moet zijn, zoals geneesmiddelen en medische beschermingsmiddelen, en organiseert en verdeelt productie en voorraadvorming tussen de lidstaten.
Chinese mensenrechtenschenders moeten via Europese wetgeving in hun portemonnee worden geraakt en hun moet worden verboden naar de EU te reizen. Er moet meer geld komen voor diplomatieke posten. De staf op ambassades wordt uitgebreid.
SP
China wordt nul keer genoemd. Geopolitiek gezien mag de NAVO ‘niet meer opereren als een agressieve interventiemacht’ en mogen er geen nieuwe onderzeeërs of extra JSF’s komen. Er moet een nieuwe internationale veiligheidsstructuur onder leiding van de Verenigde Naties komen. Alle bestaande Amerikaanse kernwapens op Nederlands grondgebied moeten worden teruggestuurd.
De SP wil dat Nederland zich inzet voor activisten en organisaties die door hun strijd voor de mensenrechten in de problemen komen en voor volkeren en groepen die elders in de wereld worden uitgebuit en onderdrukt.
Bedrijven in ons land en hoofdkantoren van buitenlandse bedrijven in ons land worden beboet als er sprake is van misstanden die zijzelf of toeleveranciers elders in de wereld veroorzaken. Expats gaan meer belasting betalen.
CDA
China wordt acht keer genoemd. Het CDA wil in Europees verband ‘een Made in Europe-strategie’ ontwikkelen om de levering van vitale producten en diensten in de maakindustrie, zorg, agrifood en (defensie-)technologie veilig te stellen. Waar nodig worden productie en maakindustrie teruggehaald om onze strategische autonomie te vergroten en de afhankelijkheid van derde landen te beperken, ook als dat duurder is’. Een Protected by Europe-strategie moet voorkomen dat vitale sectoren en diensten als havens, landbouwgrond of de productie van medicijnen in buitenlandse handen vallen.
Lees alle artikelen over de Tweede Kamerverkiezingen 2021 in ons dossier
Waar nodig worden Europese mededingingsregels aangepast om de concurrentiepositie van Europese bedrijven te versterken. Europa moet als wereldspeler op eigen kracht haar positie bepalen om de Europese manier van leven en onze veiligheid en welvaart te beschermen. Afschaffen van het vetorecht van EU-leden bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten. Zo voorkomen dat een lidstaat kritiek op en sancties tegen landen als China en Rusland kan tegenhouden.
Versterking van inlichtingen en veiligheidsdiensten tegen de digitale en geopolitieke dreigingen uit landen als Rusland en China. Concentreren van het Defensie Cyber-commando en het Nationale Cybersecurity Centrum in een Cyberhub. Waar nodig wordt de Sleepwet aangepast om de effectiviteit van de diensten te vergroten.
ChristenUnie
China komt zeven keer voor. De ChristenUnie maakt zich zorgen over bedrijven als Huawei. ‘De enorme marktmacht waarmee grote Big Tech-spelers uit de Verenigde Staten en China als monopolisten en poortwachters het
Europese speelveld betreden bedreigt onze economie, democratie en maatschappij.’
De CU wil duidelijke en eerlijke handelsregels. ‘Gelet op de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China is het belangrijk dat de EU zich blijft inzetten voor eerlijke handelsverdragen: inclusieve handelsverdragen die leiden tot duurzame groei, ook in ontwikkelingslanden.’
Lees ook deze column van Afshin Ellian: Houd coronadebat buiten verkiezingscampagne
Europa staat voor complexe vraagstukken: de geostrategische assertiviteit
van Rusland en China, de fragiliteit van staten aan de oost- en zuidgrenzen van Europa en oude bondgenootschappen die steeds minder vanzelfsprekend worden.
De ChristenUnie is voorstander van het invoeren van besluitvorming met
gekwalificeerde meerderheid betreffende het Europese buitenlands beleid, bijvoorbeeld als het gaat om mensenrechten, sancties en civiele missies. Dan kan Europa met meer snelheid en daadkracht reageren op gebeurtenissen in de wereld. Ook kan één land niet langer Europese sancties blokkeren.
In China worden Oeigoeren systematisch opgesloten in ‘heropvoedingskampen’. Er komen berichten naar buiten over martelingen, sterilisaties en andere gruwelijkheden. Nederland blijft aandacht vragen voor het hartverscheurende lot van minderheden in China. Dat geldt ook voor andere Chinese regio’s waar veel etnische minderheden wonen, zoals Tibet.
De coronacrisis laat zien hoe afhankelijk we zijn van een land als China als het gaat om de productie van essentiële producten, zoals medische hulpmiddelen. Cruciale productieketens moeten mogelijk terug naar Europa worden gehaald. Verduurzaming en vergroening van EU om energie-afhankelijkheid van externe leveranciers verminderen.
Forum voor Democratie
China komt acht keer voor in het verkiezingsprogramma van Forum voor Democratie. FVD ziet het ‘intomen van China’ als een ‘grote strategische uitdaging’. De partij meldt in haar verkiezingsprogramma dat de handelsrelatie ‘asymmetrisch’ is en dat ‘de kans op spionage van gevoelige data groot’ is. Verder schrijft de partij dat de ‘afhankelijkheid van China, India en andere Aziatische reuzen onverantwoord is’. De partij wil de banden aanhalen met Rusland.
GroenLinks
China wordt vier keer genoemd. GroenLinks kiest voor globalisering waarin ‘naïef economisme en ongelimiteerde vrijhandel’ worden vervangen door internationale solidariteit, mondiaal klimaatbeleid, bescherming van mensenrechten en strategische onafhankelijkheid.
Lees ook de column van Afshin Ellian: Populistisch GroenLinks geleid door leeghoofden
GroenLinks wil herwaardering van de maakindustrie in Nederland en Europa, waardoor producten niet meer over lange afstand moeten worden getransporteerd. Handelsakkoorden moeten voldoen aan internationale standaarden, zoals de duurzame ontwikkeldoelen van de VN en de OECD-richtlijnen voor eerlijke handel. Dat betekent: transparantie over de hele productieketen, leefbare lonen, veilige arbeidsomstandigheden, aandacht voor dierenwelzijn en het respecteren van mensenrechten. Er moeten meer mogelijkheden komen voor arbeidsmigratie van buiten de EU.
De EU moet een sterker front vormen tegen bedreigingen vanuit landen als China en Rusland. Tegelijk moet de EU onafhankelijker worden van de Verenigde Staten, ongeacht wie er in het Witte Huis zit. Om het buitenlandbeleid van de EU krachtdadiger en effectiever te maken, worden nationale veto’s afgeschaft. Nederland investeert in nieuwe bondgenootschappen met gelijkgezinde landen en regio’s, zowel binnen als buiten de EU.
GroenLinks wil een gezamenlijke EU-zetel in de VN-Veiligheidsraad. Ook wil de partij toewerken naar een Europees leger. Daarnaast moet Nederland defensief inzetten op het tegengaan van ‘cyberwar’ en de beveiliging van informatie.
Nederland moet het VN-verdrag ondertekenen tot een verbod op kernwapens. De EU moet het initiatief nemen tot wederzijdse ontwapening, waarbij kernmachten als China, India, Rusland en de Verenigde Staten worden betrokken.
Wereldwijd ondersteunen van bewegingen die strijden voor democratie, rechtsstaat en persvrijheid. De ambassades zetten zich ter plaatse in voor de bescherming van mensenrechten.