President Joe Bidens eerste wet, een enorm coronasteunpakket, is populair bij kiezers. Biden ondertekende de wet – zijn eerste grote succes als president – donderdag 12 maart. Maar economen hebben zo hun twijfels over de omgerekend 1.600 miljard euro die Biden kan gaan uitgeven.
Lees deze blog van Victor Pak: Het onbenoemde vaccinsucces van Donald Trump
Het leven lacht Joe Biden toe in zijn eerste maanden als president. Neem zijn grootste uitdaging: het coronavirus. Het aantal nieuwe besmettingen, ziekenhuisopnamen en doden nam sinds januari af met tientallen procentpunten. Het gevolg van langdurige maatregelen, vaccineren en het ontnuchterende feit dat velen al eens besmet zijn geweest. Juichen zal Biden niet: ruim een half miljoen Amerikanen zijn overleden.
Zijn eerste wet is meteen een van de duurste in de geschiedenis
Met het virus in de verdediging wil Biden nu de gehavende economie stutten. Zijn plan: als overheid 1.900 miljard dollar (omgerekend zo’n 1.600 miljard euro) uitgeven. Het is zijn eerste wet – significant later dan die van zijn recente voorgangers – maar wel meteen een van de duurste in de geschiedenis. ‘We kunnen niet te veel geld uitgeven, wel te weinig,’ zegt Biden erover. ‘Ik ga Amerikanen helpen die nu hulp nodig hebben.’
Luister ook de podcast:
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Sommige geldpotjes zijn weinig omstreden. Er komt extra steun voor ondernemers en 130 miljard dollar om de heropening van scholen te bespoedigen. Staten krijgen geld opdat ze sneller kunnen vaccineren. De al verhoogde werkloosheidsuitkeringen worden verlengd tot na de zomer.
Biden steunt volledig op de krappe meerderheid van de Democraten in het Congres. Zo is de coronawet ook een vehikel geworden voor progressief beleid dat niet direct met de pandemie te maken heeft. Er komt een nieuw systeem voor de kinderbijslag en de subsidies voor zorgverzekeringen gaan omhoog. ‘De Democratische Partij volgt een nieuwe denkwijze,’ zegt Sean McElwee (28), oprichter van de progressieve denktank Data for Progress, die met onconventionele peilingsresultaten de regering naar links tracht te duwen. ‘Onder Biden vieren we het eind van de kleine overheid.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Heeft de Amerikaanse economie de injectie echt nodig?
Het steunpakket leidt tot kritische noten van economen. Centrale vraag is of de Amerikaanse economie een injectie van bijna 2 biljoen dollar echt nodig heeft. ‘De maatregelen zijn waarschijnlijk heel ineffectief als het doel is de economie aan te zwengelen,’ zegt Marc Goldwein (36), een econoom verbonden aan een denktank in Washington die de overheidsuitgaven controleert.
De economie zit al in de lift, deels door twee eerdere steunpakketten. In het derde kwartaal van 2020 steeg het gemiddelde inkomen in alle vijftig staten. Het Congressional Budget Office, een overheidsinstantie die financiële analyses uitvoert, voorspelt een economische groei van 4,6 procent in 2021. Het werkloosheidspercentage, 6,2 procent, daalt al sinds de uitbraak van de pandemie.
Serieuze problemen als een langdurige afname van laaggeschoolde banen en een stijgend armoedepercentage, kan de overheid met gericht beleid oplossen, zegt Goldwein. Hij is vooral kritisch over een nieuwe ronde douceurtjes – deze keer 1.400 dollar voor iedere Amerikaan die tot 80.000 dollar (66.000 euro) verdient. De 1.200 dollar die Amerikanen eerder kregen, ging in 66 procent van de gevallen direct naar de spaarrekening, aldus de federale bank van New York.
De Democraten besloten ook staten te compenseren voor een terugval in belastinginkomsten. Maar lang niet alle staten hebben dat probleem. Neem Virginia, dat in de zomer een tekort voorspelde van 1 miljard dollar, maar in februari een overschot van 730 miljoen dollar meldde. Econoom Michael Strain van denktank American Enterprise Institute berekende dat eenderde van Bidens 350 miljard dollar voldoende is om staten te helpen die wél met tekorten kampen.
Een te grote financiële injectie kan herstel op lange termijn bemoeilijken
Bestaat er tijdens een pandemie iets als ‘te veel geld’ uitgeven? ‘Het grootste gevaar is dat je belastinggeld verspilt zonder de economie te helpen, maar wel het overheidstekort en de rentebetalingen laat oplopen,’ zegt Goldwein. Bovendien is het risicovol om zomaar geld naar lokale overheden te sturen, zonder ze te laten verantwoorden wat ze ermee gaan doen.
Een te grote financiële injectie kan herstel op de lange termijn zelfs bemoeilijken, zeggen experts als Strain – bijvoorbeeld door stijgende inflatie, waardoor de koopkracht daalt. Dat lijkt niet zo’n groot probleem, maar Biden hoopt in de komende maanden met een grote infrastructuurwet nog eens duizenden miljarden in de economie te pompen.
Biden maakt ‘dezelfde fouten als Obama in het begin’
En dan zijn er de politieke gevaren. Biden noemde in zijn campagne ‘eenheid’ en ‘samenwerking met de oppositie’ als speerpunten, maar liet ze als president snel lopen. Volgens Senator Rob Portman, een gematigde Republikein die wilde onderhandelen met het Witte Huis, maakt Biden ‘dezelfde fouten als Obama in het begin’. Portman schrijft in The Washington Post dat Biden met zijn coronapakket ‘andere mogelijkheden om samen te werken, kan ondermijnen’.
Biden verwacht dat het wel zal meevallen met de politieke prijs die hij moet betalen. Een grote meerderheid is voor de biljoenensteun, inclusief het merendeel van de Republikeinse kiezers. ‘Het lijkt ons de allerslimste strategie voor Biden: populaire dingen doen,’ aldus activist McElwee. Hij voorspelt dat de wet populairder wordt als de geldstromen op gang komen en dat de Republikeinse kritiek zal verstommen. Maar dan moet de economie wel meewerken.