De Duitse Rekenkamer, het Rechnungshof, heeft donderdag 11 maart in een rapport gehakt gemaakt van het corona-herstelfonds ter waarde van 750 miljard euro. In een toelichting voor het Duitse parlement zei Rekenkamer-president Kay Scheller: ‘Feitelijk gaat het over een collectivisatie van schulden en aansprakelijkheid – een waterscheiding voor de EU.’ Het Duitse parlement heeft het herstelfonds nog niet geratificeerd en kan, als het dat nalaat, nieuwe transfers van landen als Duitsland en Nederland naar Zuid- en Oost-Europa blokkeren.
Het ongemak over het corona-herstelfonds neemt in Duitsland al een tijdje toe en de Rekenkamer gooide donderdag nog eens olie op het sluimerende vuur. In een voor Duitse begrippen compact en helder geschreven rapport van 41 pagina’s grilt het Rechnungshof bondskanselier Angela Merkel (CDU). Het was Merkel die in voorjaar 2020 in een onderonsje het voorstel van de Franse president Emmanuel Macron (En Marche!) omarmde om een corona-herstelfonds op te richten.
De lockdowns zouden zo’n grote economische schade in vooral Zuid-Europa veroorzaken, dat deze landen gezien hun hoge staatsschulden niet in staat zouden zijn deze klap op te vangen. Daardoor zouden bijvoorbeeld Italië en Spanje mogelijk uit de eurozone moeten stappen. Om dat te voorkomen, moest eenmalig een herstelfonds worden opgezet. Ook als signaal naar de financiële markten en om de groeiende EU-scepsis in Zuid-Europa en het geflirt met China de kop in te drukken.
‘Voorkom gemeenschappelijke schulden’
President van de Rekenkamer Kay Scheller prikt daar feilloos doorheen: ‘Instrumenten die tijdens crises op EU-niveau worden ingevoerd, houden geregeld stand. De Bondsdag, bondsraad en bondsregering moeten voorkomen dat het gemeenschappelijk aangaan van schulden blijvend wordt.’
Lees ook dit spraakmakende omslagverhaal van Jelte Wiersma: Geen stuiver extra naar Zuid-Europa
Al decennia willen Zuid-Europese lidstaten van de Europese Unie (EU) onder Franse leiding dat staatsschulden gemeenschappelijk worden gedragen. Anders gezegd: de EU moet geld kunnen lenen, belasting kunnen heffen en de opbrengsten kunnen uitgeven. Uiteraard betaalt Noord-Europa dan meer belasting en ontvangen Zuid- en Oost-Europa dan meer geld. De Britse oud-premier Margaret Thatcher (Conservatieven) zei in de jaren tachtig tijdens discussies over invoering van de euro dat dit het onvermijdelijke gevolg zou zijn van een eenheidsmunt. De euro is niet houdbaar zonder enorme transfers van landen die verstandig beleid voeren naar landen die dat in mindere mate doen.
De bankencrisis die vanaf 2009 overging in een eurocrisis was de eerste crisis die Zuid-Europa aangreep om geldtransfers tot stand te brengen. Dit ging vooral via de Europese Centrale Bank, die een lage rente invoerde en opkoopprogramma’s optuigde. De economische crisis door de lockdowns is de tweede crisis die wordt aangegrepen. In beide gevallen ging Merkel akkoord met transfers. Zij durft het niet aan Zuid-Europese landen voor het blok te zetten: of zij voeren een verstandiger beleid, of ze moeten uit de eurozone.
Transfers via de achterdeur
Volgens Scheller worden met het corona-herstelfonds via de achterdeur geldtransfers mogelijk gemaakt. En gezien de geschiedenis van de Europese Unie, waarbij een tijdelijke collectivisatie op EU-niveau altijd permanent wordt, vindt hij dit onjuist ten overstaan van de Duitse belastingbetaler. De Duitse minister van Financiën Olaf Scholz (SPD) erkende vorige week dat het corona-herstelfonds de weg is naar een Europese fiscale unie. Dus naar een Europese Unie die belastingen heft en schulden aangaat.
Meer over dit onderwerp: Stopt kiezer transfers naar corrupt Zuid- en Oost-Europa?
Het corona-herstelfonds heeft een waarde van 750 miljard euro. Dat geld leent de Europese Commissie op de kapitaalmarkt. Dit betekent dat de Commissie voor het eerst in de geschiedenis geld mag lenen. De 27 EU-landen staan garant voor die lening. Mogelijk worden EU-belastingen ingevoerd op plastic, broeikasgassen en andere zaken om de lening terug te betalen. Maar daarover hebben de regeringsleiders van de lidstaten nog geen afspraken gemaakt.
Twintig miljard de grens over
Dat betekent vooralsnog dat de lening moet worden terugbetaald uit de nationale begrotingen. Nederland moet, als het geld uit het fonds wordt besteed, vanaf 2027 dertig jaar lang 800 miljoen tot 1 miljard euro per jaar betalen. Nederland heeft recht op een klein 6 miljard euro uit het fonds. Dat betekent dat al gauw 20 miljard euro de grens over gaat. Voor Duitsland is dat ruim 60 miljard euro. De Duitse Rekenkamer vertrouwt er overigens allerminst op dat de leningen ooit worden terugbetaald en adviseert hierover strikte afspraken te maken.
Van het corona-herstelfonds zal 390 miljard euro bestaan uit giften en kan 360 miljard euro voordelig worden geleend. Italië is met 209 miljard euro, waarvan bijna 90 miljard aan giften, de grootste ontvanger.