Het EU-front voor het inkopen van vaccins brokkelt snel af. Ontmoedigd door de ruzie tussen voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en vaccinfabrikant AstraZeneca kiezen steeds meer landen hun eigen weg.
1. Wat is het ‘nieuwe front’?
Maandag besloten Denemarken en Oostenrijk om samen met Israël op te trekken om vaccins te produceren. Israël is daar al even mee bezig, maar er is nog niets op de markt. De samenwerking is ook met het oog op eventuele nieuwe mutanten waarvoor dan weer nieuwe vaccins moeten worden gemaakt. De regeringsleiders van de drie landen ontmoeten elkaar morgen.
De Oostenrijkse regeringsleider Sebastian Kurz zei naar aanleiding van de deal niet langer afhankelijk te willen zijn van de Europese Unie voor de productie van vaccins. Minister-president Mette Frederiksen van Denemarken stelde niet langer alleen te kunnen vertrouwen op de Europese Commissie en daarom gedwongen te zijn andere wegen te zoeken om de capaciteit te verhogen.
Lees ook van Jelte Wiersma: Inkooppuinhoop vaccins door EU leidt tot extra doden
2. Zijn er meer landen die hun eigen plan trekken?
De Hongaarse premier Viktor Orbán koopt – net als Slowakije en Tsjechië – het Russische Spoetnik-V-vaccin, dat nog niet is goedgekeurd in de EU. Polen heeft China om vaccins gevraagd.
Orbán is zondag zelf gevaccineerd met het in China gemaakte Sinopharm-vaccin. Ook dat is nog niet goedgekeurd door de Europese toezichthouder. De Hongaarse gezondheidsautoriteiten hebben het Sinopharm-vaccin als enige Europese land wél goedgekeurd, waarmee de EU-lidstaat dus ingaat tegen de gezamenlijke aanpak. Orbán uitte eerder kritiek op het proces van goedkeuren en kopen van vaccins door de EU, dat volgens hem veel te traag verloopt.
3. Wat doet de EU?
De EU blijft gewoon doorgaan met het als gezamenlijk blok inkopen van vaccins. Maar de ‘alleingang’ van steeds meer landen is pijnlijk voor Brussel en tast de geloofwaardigheid aan.
De EU heeft nu drie vaccins goedgekeurd en het inenten is op gang gekomen. Maar andere landen gaven veel eerder groen licht en zijn al veel verder. In de EU-contracten met de farmaciebedrijven staan geen keiharde leveringsgaranties en de EU viste bij alle drie de leveranciers al een keer achter het net toen er minder vaccins op de markt kwamen dan gedacht.
De Europese Commissie heeft onderschat wat er komt kijken bij de massale productie van coronavaccins, zei Von der Leyen toen ze zich in februari in het Europees Parlement moest verantwoorden. ‘We waren te laat met het goedkeuren van coronavaccins.’ Ook ‘waren we te optimistisch over de massale vervaardiging, en misschien rekenden we er te veel op dat wat we hadden besteld, ook op tijd zou worden geleverd,’ gaf ze toe.
Von der Leyen verdedigde haar positie door aan te voeren dat als elk EU-land op eigen houtje vaccins had gekocht, kleine landen waren weggedrukt en dat ‘het einde van onze gemeenschap’ had kunnen betekenen.
Hoeveel gevaccineerd?
Israël is tot nu toe zeer voortvarend te werk gegaan met het vaccineren tegen corona en heeft al ruim 50 procent van de bevolking ingeënt. Het Verenigd Koninkrijk staat op 31 procent. Op 28 februari was Denemarken (10 procent) op Malta (18 procent) na het EU-land met het hoogste percentage gevaccineerden. Nederland staat op bijna 6 procent.
‘Het is heel begrijpelijk dat de EU elk product zelf wil testen, maar het zou ook testresultaten van een beperkt aantal andere landen kunnen accepteren als hun procedures goed zijn. Dan zou het sneller gaan,’ zei Adriaan Schout, EU-expert bij Instituut Clingendael en hoogleraar Europees Openbaar Bestuur aan de Radboud Universiteit bij RTL.
4. Hoe gaat het in het Verenigd Koninkrijk?
Van alle Europese landen staat het Verenigd Koninkrijk stijf bovenaan als het gaat om het percentage gevaccineerden. Bijna 31 procent van de bevolking is nu gevaccineerd. En waar de levering aan Europa dus nogal eens hapert, heeft het Verenigd Koninkrijk daar geen last van gehad.
Lees het hele verhaal hier: Een levensreddend spuitje voor Boris
‘In geen enkel Europees land zijn zovelen aan het coronavirus bezweken, geen economie is harder getroffen,’ schreef Patrick van IJzendoorn eerder in februari in EW. ‘In een vroeg stadium van de coronacrisis besefte Boris Johnson dat vaccineren de redding was, zowel voor de bevolking als voor zijn eigen lot als premier.’
‘Hij nam een grote gok door niet mee te doen aan de Europese aanbesteding van het vaccin en niet te wachten op goedkeuring van het Europees Geneesmiddelenbureau. Onder leiding van de durfkapitalist Kate Bingham, een vrouw met goede connecties, werd het ene na het andere vaccin besteld.’