De Belgische voorzitter Charles Michel van de Europese Raad beweert dat het Verenigd Koninkrijk een exportverbod heeft ingesteld voor coronavaccins. Onzin, zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken Dominic Raab. Hij wil dat Michel zijn ‘onjuist’ bewering intrekt en heeft EU’s hoogste aanwezige diplomaat in het Verenigd Koninkrijk ontboden.
1. Wat heeft Michel precies beweerd?
Michel (MR) schreef dinsdag in een nieuwsbericht aan 20.000 ontvangers dat ‘het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten een exportverbod hebben ingesteld voor vaccins en vaccincomponenten die in hun territorium worden geproduceerd’. Raab (Conservative) noemde de claim ‘onjuist’. De Britse minister van Volksgezondheid Matt Hancock (Conservative) sloeg daarop terug. Hij verwierp tijdens een vaccinbijeenkomst in Chatham House ‘vaccinprotectionisme in alle vormen’. ‘Vaccinleveringsketens zijn mondiaal en het idee dat een deel van de wereld export blokkeert, is een fout.’
Hancock refereerde impliciet aan Italië’s en EU’s exportverbod van 250.000 vaccins naar Australië. Michel reageerde daar weer op en zei dat hij geschokt was door de aantijgingen dat de EU aan ‘vaccin-nationalisme’ zou doen. ‘De Europese Unie – de regio met de grootste vaccinproductiecapaciteit ter wereld – heeft simpelweg een systeem om export van vaccins die in de EU zijn geproduceerd te beheren.’ En, schreef hij eerder dinsdag in de nieuwsbrief: ‘De EU, in tegenstelling (tot de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk), is nooit gestopt met exporteren.’
2. Zowel de EU als het Verenigd Koninkrijk beweert dus dat de ander een exportverbod heeft ingesteld?
Ja. Vooralsnog heeft Michel de bewering dat het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten een exportverbod hebben ingesteld, niet ingetrokken. In The Daily Telegraph zei een woordvoerder van de Britse regering dat ‘de Britse regering geen enkel vaccin heeft tegengehouden voor export’.
Het Verenigd Koninkrijk kent wel restricties voor vaccinexport als die vaccins op papier al zijn verkocht aan de Britse gezondheidsdienst. De Duitse Commissievoorzitter Ursula von der Leyen (CDU) noemde dat eerder effectief een exportverbod. Maar de Britse regering van premier Boris Johnson (Conservative) bestrijdt dat. Zij stelt dat er geen beperkingen zijn voor producenten van vaccins om hun waar te exporteren.
3. Dit is niet de eerste ruzie. Wat is dat toch?
De Europese Commissie en nu dus ook Raadsvoorzitter Michel en de regering-Johnson zijn al maanden bezig elkaar zwart te maken. De regeringsleiders van de 27 EU-landen gaven de inkoop van coronavaccins vorig jaar in handen van de Europese Commissie. Dat werd een drama. De ervarener Amerikanen en Britten waren slagvaardiger in het sluiten van contracten met vaccinproducenten. Inmiddels is 35 procent van de Britten gevaccineerd, in de EU zitten de meeste landen rond de 10 procent.
De eerste grote test voor het Verenigd Koninkrijk sinds de exit uit de EU op 31 januari 2020 pakte daarmee goed uit. Het contrast met het EU-optreden was pijnlijk. ‘Richtig scheisse gelaufen’, noemde de Duitse minister van Financiën Olaf Scholz (SPD) het optreden van Commissie en EU in bredere zin. Alle beweringen van zogenaamde experts en politici dat het Verenigd Koninkrijk buiten de EU slechter af zou zijn, werden aldus gelogenstraft. Dat is een open wond in de Brusselse EU-kantoren.
4. Hoe gaat dit verder?
De Britse minister Raab heeft EU’s hoogste diplomaat in Londen op het matje geroepen. Ook dat leidde tot problemen. Het Verenigd Koninkrijk erkent EU’s ambassadeur in Londen niet als ambassadeur. En die ‘ambassadeur’ is op dit moment niet in Londen. Daarom werd EU’s zaakgelastigde in Londen, een tweederangsfiguur, woensdagochtend ontboden op het Britse minister van Buitenlandse Zaken. Maar hij werd uiteraard niet ontvangen door minister Raab, maar door een ambtenaar.
Het geruzie over de vaccins verhult fundamentelere conflicten. De EU-regeringsleiders hebben dinsdag groen licht gegeven aan een Commissievoorstel om het Verenigd Koninkrijk juridisch aan te pakken. De regering-Johnson heeft eenzijdig de verplichte instelling van grenscontroles tussen het Britse eiland en Noord-Ierland opgeschort. Deze controles zijn nodig om te voorkomen dat aan de grens tussen EU-lid Ierland en het Britse Noord-Ierland grenscontroles moeten plaatsvinden.
In de vredesakkoorden tussen het Verenigd Koninkrijk en Ierland is vastgelegd dat de Iers/Noord-Ierse grens openblijft. Von der Leyen opperde in januari overigens die grens te sluiten om export van coronavaccins te voorkomen. Dit leidde tot verbijstering in Ierland, het Verenigd Koninkrijk en de meeste EU-hoofdsteden omdat de jarenlange Brexit-onderhandelingen juist zo moeilijk waren doordat de Iers/Noord-Ierse grens open moet blijven wil het Brits-Ierse vredesakkoord in stand blijven.
Onderwijl knokt het Verenigd Koninkrijk voor toegang van de belangrijke financiële sector tot de EU-markt. Voor die sector geldt een tijdelijke regeling, die afloopt in maart. Beide zijden proberen in die onderhandelingen de overhand te krijgen, onder meer via de discussie over de Iers/Noord-Ierse grens.