Schietpartijen hebben geleid tot een nieuw debat in de Verenigde Staten over het recht om wapens te kopen en bezitten. Wat wil en kan president Joe Biden doen om wapengeweld te voorkomen? Vier vragen en antwoorden.
1.Wat is er gaande?
Grootschalige schietpartijen in massagesalons in Atlanta en in een supermarkt in Boulder, waarbij acht en tien mensen overleden, hebben het debat over wapengebruik in Amerika opnieuw aangewakkerd. President Joe Biden noemde wapengeweld vorige week ‘een epidemie die moet stoppen’ en ondertekende een reeks presidentiële decreten. Daarin worden onder meer de regels verscherpt voor spookgeweren, wapens die mensen zelf thuis in elkaar zetten en die geen serienummer hebben. Biden erkende dat zijn macht verder beperkt is en dat het Congres aan zet is. ‘We hebben genoeg thoughts and prayers van ze gehoord. Het is tijd voor actie.’
2.Wat kan het Congres precies doen?
Theoretisch heel veel. Democratische Congresleden bedachten de afgelopen jaren allerlei plannen: van een strenger nationaal register van wapenbezitters tot een wet om wapenfabrikanten verantwoordelijk te stellen voor massaschietpartijen. In de praktijk komt er steeds niks van die wetsvoorstellen, omdat Republikeinen ze kunnen tegenhouden. Biden kent de politieke verhoudingen als geen ander: als vicepresident onder president Barack Obama probeerde hij een wapenwet door het Congres te loodsen, zonder succes.
Daarom heeft president Biden deze keer een concrete eis: hij vraagt het Congres een wet te bedenken die de verkoop van semi-automatische wapens (zoals gebruikt in Boulder) verbiedt. Dat is geen nieuw plan: in 1994 werd een soortgelijke wet aangenomen, die echter tien jaar later verliep. Volgens onderzoekers hielp die ban om het aantal doden bij grootschalige schietpartijen flink te verlagen. Tegelijk was de impact op het totaal aantal moorden minimaal.
3. Wat denken Republikeinen van zo’n ban?
De reacties van de oppositiepartij tonen opnieuw aan dat het politieke debat over wapens oneindig veel gevoeliger ligt dan twintig jaar geleden. ‘Ik ben nooit bezorgder geweest over aanvallen op het tweede amendement van de Grondwet dan nu,’ reageerde Senator Lindsey Graham op Bidens voorstel semi-automatische wapens te verbannen. ‘Op plekken waar de overheid alles wil bepalen, is het eerste wat ze van je afpakken de mogelijkheid om jezelf te verdedigen.’
Hij hint daarmee op de vrees van veel conservatieve Amerikanen dat de overheid niet alleen wapenverkoop wil aanpakken, maar uiteindelijk ook wapens wil afpakken van burgers. Af en toe zijn er Democratische politici die zich laten verleiden tot dat soort uitspraken.
Columnist Geerten Waling over vuurwapens in Amerika: ‘Een vreedzaam land vol geweld’
4. Wat wil de gemiddelde Amerikaan eigenlijk?
Over wapens in Amerika bestaan een hoop mythes. Ja, het is het land met de meeste wapens. Er zijn naar schatting meer dan 316 miljoen wapens in omloop – ongeveer een wapen per Amerikaan. Maar slechts eenderde van Amerikanen zegt zelf een wapen te bezitten (vaak meerdere). Tweederde dus niet.
Dat helpt verklaren waarom ruime meerderheden voor strengere regels zijn. Tweederde van Amerikanen is voorstander van een antecedentenonderzoek voor elk wapen dat wordt verkocht. Zes op de tien steunen Bidens plan om semi-automatische wapens te verbannen. Een meerderheid vindt het een goed idee om een wapenlicentie verplicht te maken, zoals een rijbewijs voordat je een auto mag besturen. Al die plannen zijn populairder bij Democratische kiezers dan bij Republikeinen.
Het ligt voor de hand dat er ook na Atlanta en Boulder weinig aan de landelijke regelgeving zal veranderen. Individuele staten kunnen wel hun eigen maatregelen invoeren. De afgelopen jaren werden er net zo vaak wapenregels geschrapt als aangescherpt.