Biden wil de overheid zo groot mogelijk maken

Tijdens zijn eerste toespraak in het Congres probeerde Joe Biden de plannen uit zijn eerste honderd dagen als president te verkopen aan het volk. Als het aan Biden ligt, is dit pas het begin van een historische uitbreiding van de overheid. Vier vragen en antwoorden over zijn speech, plannen en uitdagingen.

1.Wat waren Bidens belangrijkste uitspraken?

De State of the Union is gewoonlijk een moment voor de president van de Verenigde Staten om terug te kijken op zijn eigen werk, wetende dat tientallen miljoenen Amerikanen deze toespraak op televisie bekijken. Biden noemde vlak voor zijn honderdste dag als president zijn grootste successen: de voorspoedig lopende vaccinatiecampagne en een coronasteunwet ter waarde van 1.900 miljard dollar (ruim 1.500 miljard euro). Onderdeel van dit financiële steunpakket is onder meer een eenmalige uitkering van 1.400 dollar voor de meeste Amerikanen.

‘Na honderd dagen hulp en hernieuwing is het land klaar om op te stijgen,’ sprak Biden hoopvol. Hij wees op het grote aantal nieuwe banen in de afgelopen maanden en de voorspelling van het Internationaal Monetair Fonds dat de economie van de Verenigde Staten in 2021 met zo’n 6 procent zal groeien.

Daarnaast ontvouwde Biden de plannen voor de komende maanden. De grootste prioriteit heeft een investering van 2.000 miljard dollar (1.650 miljard euro) in infrastructuur, energie en klimaat, wat Biden verpakt als ‘het grootste banenplan sinds de Tweede Wereldoorlog’. ‘Er is geen enkele reden waarom de wieken van windmolens niet in Pittsburgh kunnen worden gebouwd, in plaats van in Beijing.’

Nieuw is een verzamelplan voor wat progressieve Democraten de ‘menselijke infrastructuur’ noemen: gratis peuterspeelzalen, gratis hoger onderwijs en een uitbreiding van het ouderschapsverlof. Dat kost nog eens biljoenen dollars, wat (deels) moet worden betaald met een belastingverhoging voor grote bedrijven en rijkere Amerikanen.

Samengevat was de toespraak van president Biden vooral een pitch om de rol van de Amerikaanse overheid flink te gaan uitbreiden. Hij zei: ‘We moeten laten zien dat de overheid nog altijd functioneert en echt wat kan betekenen voor de mensen.’ Daarmee schetste Biden een duidelijke tegenstelling met zijn verre voorganger Ronald Reagan tijdens diens eerste State of the Union in 1981: ‘De overheid is niet de oplossing voor onze problemen, de overheid is het probleem.’

2. Wat viel verder op?

Door de coronapandemie heerste een vreemde sfeer in het Congres. Biden deed zijn intrede met een mondkapje op en sprak in een halflege zaal. Om dit jaar (beperkt) toegang te krijgen tot de zaal van het Huis van Afgevaardigden moesten de politici een lootje trekken. Hiervoor was onder de Republikeinen veel minder animo. Senator Ted Cruz leek tijdens Bidens toespraak in slaap te vallen.

Weinig thema’s liet Biden achterwege. Zo stond hij stil bij zijn aankondiging om alle Amerikaanse soldaten terug te trekken uit Afghanistan en kondigde hij een uitgebreide waarschuwing af aan het adres van China. Biden beschreef China’s oneerlijke handelspraktijken, mensenrechtenschendingen en provocaties in de Zuid-Chinese Zee en beloofde ‘Amerikaanse belangen over de hele linie te verdedigen’.

Daarnaast somde hij een waslijst aan wetsvoorstellen op die wachten op goedkeuring van het Congres: politiehervormingen, strengere wapenregels, een nieuw immigratiesysteem, een omstreden kieswet, een ban op discriminatie van transgenders.

3. Kan Biden al zijn beloften waarmaken?

Dat zal flink lastig worden. Biden heeft een krappe meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat is precies verdeeld met 50 Democraten en 50 Republikeinen. Voor veel van zijn nieuwe plannen zijn zestig stemmen in de Senaat nodig. In de praktijk betekent dat een hoop lastige onderhandelingen en een reële kans dat de meeste ideeën op de progressieve wensenlijst uiteindelijk in de prullenbak belanden. Tekenend is dat Biden zelfs voor de populaire coronasteunwet amper bijval kreeg van de Republikeinen in het Congres.

4. Hoe reageerden de Republikeinen op de toespraak?

Er volgde amper applaus. In een officiële reactie klaagde Senator Tim Scott, de enige zwarte Republikein in de Senaat, dat Biden alleen met zijn partijgenoten praat om nieuwe wetten door het Congres te krijgen. ‘Een president die beloofde het land weer te verenigen, zou geen politieke agenda moeten hebben die ons uit elkaar trekt.’

Een voorbeeld, volgens Scott, zijn de infrastructuurplannen. De Senator noemde Bidens voorstel ‘een linkse wensenlijst vol verspilling van overheidsgeld’. De Republikeinen stelden onlangs een veel kleiner pakket investeringen voor, waarbij meer aandacht gaat naar het bouwen van bruggen, wegen en vliegvelden.

Onomwonden zei Scott, die opgroeide in diepe armoede in South Carolina, dat ‘de Verenigde Staten geen racistisch land zijn’. Vorig jaar stelde hij een beperkte wet voor om de politie te hervormen, maar de Democraten toonden geen interesse in onderhandelingen. ‘Mijn politieke vrienden aan de andere kant van het gangpad lijken het liever over de kwestie te hebben, dan over een oplossing.’

Biden voelde de kritiek van Scott waarschijnlijk aankomen. In zijn State of the Union zei hij ideeën van Republikeinen zeer te verwelkomen. ‘Maar de rest van de wereld wacht niet op ons. Niks doen is geen optie.’