In Brazilië woedt een zeer ernstige variant van het coronavirus. Ziekenhuizen worden overspoeld, patiënten overlijden in de gangen of stikken omdat er een omvangrijk tekort is aan beademingsapparatuur en zuurstof. Omdat president Jair Bolsonaro het virus nog steeds bagatelliseert, gebeurt er vrijwel niets om de uitbraak in te dammen en te voorkomen dat de variant zich verspreidt buiten de landsgrenzen.
1.Hoe is de coronasituatie in Brazilië?
Zeer alarmerend. Volgens hulporganisatie Artsen zonder Grenzen dreigt een ‘humanitaire catastrofe’ door het falen van de corona-aanpak. De afgelopen weken nam het aantal besmettingen snel toe. Ziekenhuizen zijn overvol en in de meeste staten wordt meer dan 90 procent van de IC-bedden gebruikt voor COVID-patiënten.
Daarnaast zijn er tekorten aan zuurstof en verdovingsmiddelen om patiënten met ernstige complicaties te behandelen of te intuberen. Deskundigen maken zich daarnaast zorgen over Braziliaanse coronamutanten.
2. Hoe gevaarlijk zijn de Braziliaanse coronavarianten?
De Braziliaanse of P.1-variant is een stuk besmettelijker dan het klassieke coronavirus en vormt daardoor een gevaar. Veel jonge Brazilianen raken ermee besmet en belanden in het ziekenhuis. Inmiddels is de P.1-versie ook weer gemuteerd in nieuwe varianten.
Lees ook dit verhaal van Marieke ten Katen: Laat 60-minners zelf keuze maken over AstraZeneca-vaccin
Ook in Nederland is de Braziliaanse variant al aangetroffen. Volgens het Outbreak Management Team (OMT) is P.1 zo’n 49 procent besmettelijker dan de klassieke variant. De Britse mutatie die nu rondgaat, is ongeveer 33 procent besmettelijker. Het RIVM maakt zich zorgen, want het is niet onwaarschijnlijk dat de P1-variant ook in Nederland de overhand zal krijgen.
Waarschuwen doet het RIVM vooralsnog niet. Ondanks de grotere besmettelijkheid is de verwachting dat het aantal coronabesmettingen in Nederland door de vaccinaties zal afnemen. Onduidelijk is nog in welke mate de vaccins ook bescherming bieden tegen de Braziliaanse variant.
3. Welke rol speelt de regering-Bolsonaro?
President Jair Bolsonaro is een hardnekkige COVID-ontkenner. Smeekbedes van deskundigen om het volk op te roepen om thuis te blijven, schuift hij terzijde. Ook is hij een fel tegenstander van lockdowns. Een avondklok noemt hij ‘een staat van beleg’. Gouverneurs van deelstaten die beschermende maatregelen afkondigen, noemt hij ‘tirannen’ en dreigt hij met het sturen van het leger.
Vanaf het moment dat de eerste vaccins werden aangeboden, blokkeerde Bolsonaro serieuze onderhandelingen. De Amerikaanse farmaceut Pfizer benaderde de Braziliaanse regering vorig jaar juli al met het aanbod om 70 miljoen vaccins te leveren in december. Tot drie keer toe deed Pfizer een aanbod, tot drie keer toe weigerde Bolsonaro.
Liever wachtte hij op een prijsdaling. ‘We hebben hier een enorme bevolking van 220 miljoen mensen. De hele wereld wil haar vaccins aan ons verkopen. We wachten gewoon tot de prijzen dalen.’
Lees ook het commentaar van Bram Hahn: Zwalkend kabinet verspeelt steun van burgers voor corona-aanpak
Tot september 2020 boycotte Bolsonaro ook het speciaal voor arme landen opgezette Covax-programma van de Wereldgezondheidsorganisatie, omdat hij het te duur vond. Door de vertraging zijn er nu veel te weinig vaccins voorhanden.
Het Butantan Instituut in São Paulo ontwikkelde in 2020 samen met een Chinees bedrijf CoronaVac. Al in december kon het instituut 45 miljoen doses van het vaccin leveren. Ook daarvan wilde Bolsonaro niets weten: ‘Wie wil er een Chinees in zijn aderen? Rot toch op!’
De eigenlijke reden dat Bolsonaro CoronaVac niet wilde, is politiek. Het Butantan Instituut is eigendom van deelstaat São Paulo, waarvan de gouverneur een aartsvijand is van Bolsonaro. Toen de peilingen in september 2020 uitwezen dat 80 procent van de bevolking vóór vaccineren was, sloegen bij Bolsonaro alle stoppen door. Tot elke prijs wilde hij voorkomen dat de gouverneur van São Paulo zou kunnen pronken met zijn ‘eigen’ vaccin. Uit voorzorg had Bolsonaro alvast hem welgezinde medewerkers neergezet op het Braziliaanse RIVM. Zij kunnen elk vaccin blokkeren. Sinds januari wordt overigens wel geprikt met CoronaVac.
De ernstige situatie in de ziekenhuizen komt vooral op het conto van oud-minister van Volksgezondheid Eduardo Pazuello. De generaal met veel logistieke ervaring was de derde minister in korte tijd, maar ook hij kreeg de distributie van medicijnen en zuurstof niet op gang. Pazuello is afgelopen maand ontslagen en de arts van de familie Bolsonaro heeft het stokje overgenomen. Bij zijn aantreden gaf die meteen aan dat hij de denkbeelden van de president onderschrijft en alleen zijn orders zal uitvoeren.
4. Hoe zit het met vliegverkeer naar Nederland?
Vanuit Brazilië komen dagelijks nog vliegtuigen aan op Schiphol. Dat betekent overigens niet dat iedere Braziliaan zomaar op het vliegtuig kan stappen. Voor reizigers uit landen buiten de EU geldt nog steeds het Europese inreisverbod.
Maar Nederlanders mogen wel op Schiphol landen vanuit Brazilië. Dat geldt ook voor transitreizigers met een bestemming in de EU.