Deze week zijn alle diplomatieke ogen gericht op Wenen. Daar praten de overgebleven partners van het atoomakkoord van 2015 met Iran over een mogelijke terugkeer van de Verenigde Staten. Een Amerikaanse delegatie is ook in de Oostenrijkse hoofdstad, maar een op een met elkaar praten doen de twee vijanden nog niet. Wat wordt er dan wel besproken en is er kans op een Amerikaanse terugkeer naar het akkoord?
1. Wat maakt de bespreking zo bijzonder?
Het is voor het eerst sinds 2018 dat de Verenigde Staten toenadering zoeken met Iran om te praten over de nucleaire deal. Onder de Amerikaanse president Donald Trump trokken de Verenigde Staten zich eenzijdig terug uit het atoomakkoord, dat in 2015 na jarenlang diplomatiek overleg tot stand kwam.
Net als in 2015 wordt er opnieuw overlegd in Wenen. Maar een op een praten, doen de Amerikaanse en Iraanse diplomaten niet. Daarvoor is het nog te vroeg. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland treden op als tussenpersoon.
Lees ook dit commentaar: Biden sorteert voor op nieuwe halfbakken deal met Iran
Dinsdag 6 april was de eerste bijeenkomst van de overgebleven partners. Dat zijn Iran, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Rusland, China en de Europese Unie. Het doel van de bijeenkomst is het maken van een routekaart om de Verenigde Staten en Iran tegelijk te laten terugkeren naar de deal. Vrijdag 9 april komen de deelnemers opnieuw bij elkaar voor een tweede overleg.
Wat er dinsdag precies is besproken en wat er vrijdag op het programma staat, blijft onduidelijk. De Verenigde Staten noemden de indirecte besprekingen dinsdag constructief en potentieel nuttig. Iran zegt niet pessimistisch of optimistisch te zijn over de besprekingen.
Volgens EU-afgevaardigde Enrique Mora is er eenheid en ambitie voor een gezamenlijk diplomatiek proces:
Constructive Joint Commission meeting. There's unity and ambition for a joint diplomatic process with two expert groups on nuclear implementation and sanctions lifting. As Coordinator I will intensify separate contacts here in Vienna with all relevant parties, including US. pic.twitter.com/aQc6CSXlHc
— Enrique Mora (@enriquemora_) April 6, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
2. Waarom willen de Verenigde Staten terug naar de deal?
Dat heeft te maken met het aantreden van de Amerikaanse president Joe Biden. De nieuwe president beloofde de terugtrekking van zijn voorganger ongedaan te maken. Trump noemde het een verschrikkelijke deal. In 2015 werd afgesproken dat Iran zijn atoomprogramma afbouwt in ruil voor het opheffen van internationale sancties.
Lees ook dit artikel van Leo Kwarten: Iran eert zijn martelaren ook ondergronds
Tegenstanders van de deal zeggen dat er met Iran geen afspraken te maken zijn en dat het land hoe dan ook kwade bedoelingen heeft met zijn atoomprogramma. Voorstanders willen het akkoord in stand houden om controle te houden op Iran. Zij vrezen dat zonder afspraken de kans groot is dat Iran op nucleair gebied zijn gang gaat en kernwapens ontwikkelt.
Ook Iran wil graag dat de afspraken uit 2015 weer worden nageleefd. Sinds de terugtrekking van de Verenigde Staten in 2018 gaat het land opnieuw gebukt onder zware economische sancties. Daar wil Iran vanaf. Maar om tot een akkoord te komen, zullen beide landen moeten inbinden.
3. Wat maakt de onderhandelingen zo lastig?
Om gezamenlijk verder te kunnen, moeten de Verenigde Staten sancties opheffen en zal Iran zijn nucleaire activiteiten moeten afbouwen. Maar wie zet de eerste stap? Iran wil dat de Verenigde Staten beginnen met het opheffen van sancties voordat het land zijn nucleaire activiteiten gaat afbouwen. De Verenigde Staten eisen het tegenovergestelde. De besprekingen in Wenen zijn bedoeld om dit probleem op te lossen.
De verhoudingen tussen de deelnemers zijn de afgelopen jaren verslechterd. Sinds de Verenigde Staten zich in 2018 terugtrokken, heeft Iran flink meer uranium verrijkt dan de afspraak was. Met een hoog percentage verrijkt uranium kunnen nucleaire wapens worden gemaakt. De Verenigde Staten maken zich hierover grote zorgen. Daarnaast verwijt Iran de Europese Unie er te weinig aan te hebben gedaan om de deal te beschermen.
4. Is er kans van slagen?
Zowel in de Amerikaanse als Iraanse politiek heerst onvrede over de deal. Daardoor staat een nieuwe overeenkomst onder druk. Uit de Verenigde Staten wordt veelvuldig vernomen dat Iran veel te onbetrouwbaar is om afspraken mee te maken. Ook de betrokkenheid van China en Rusland bij de deal ligt gevoelig. De haviken of hardliners in de Iraanse politiek zien niets in samenwerking met aartsvijand Amerika. Door de eenzijdige terugtrekking hebben de Verenigde Staten hun kans verspeeld, zeggen zij.
Lees ook dit artikel uit EW’s Vooruitblik 2021: Kiest Iran voor de harde lijn in 2021?
In juni zijn de Iraanse presidentsverkiezingen. Het is de verwachting dat een van de hardliners de verkiezingen wint. De kans dat onder dat bewind de deal wordt hersteld, lijkt klein. President Biden en de huidige partners ervaren daardoor enige druk om snel tot een deal te komen. Maar dat zal deze week nog niet lukken. Daarvoor zijn er meer besprekingen nodig.