Met China in het achterhoofd arriveert Biden in Europa

De Amerikaanse president Joe Biden is in Europa voor zijn eerste buitenlandse bezoek. De banden moeten hoognodig worden aangehaald, maar op veel thema’s zal wrevel blijven bestaan. Bovendien lijkt Bidens belangrijkste doel – samen optrekken tegen China – nog ver weg.

Toen Theodore Roosevelt in november 1906 een diplomatiek bezoek bracht aan Panama, was hij de eerste zittende president die buiten de landsgrenzen reisde. ‘Zijn reis is in strijd met meer dan honderd jaar traditie,’ zette The New York Times boven een kritisch artikel. Van presidenten werd verwacht dat ze zich bezig hielden met de problemen in eigen land, niet met verre buitenlanden. Maar Roosevelts bezoek rond de aanleg van het Panamakanaal was een succes en werd de start van een nieuwe traditie. Vooral de eerste reis van een Amerikaanse president krijgt veel aandacht.

Joe Biden heeft gekozen voor een rondreis door Europa, die begint met een G7-top in het Verenigd Koninkrijk en hem daarna langs een reeks staatshoofden en monarchen voert. Hij kan een allervriendelijkste ontvangst verwachten. Na vier tumultueuze jaren onder Donald Trump leidde de verkiezing van Biden tot opluchting: Biden is een groot voorstander van de NAVO en ziet de Europese Unie niet, zoals zijn voorganger, als ‘een vijand van de Verenigde Staten’.

Europese wrevel

In plaats daarvan zegt Biden dat ‘Amerika terug is op het wereldtoneel’ en begon hij een charmeoffensief om die woorden kracht bij te zetten. De president wil innig samenwerken aan klimaatverbetering, trok een geplande troepenterugtrekking uit Duitsland in, en hamert veel minder op de 2-procentsnorm bij de NAVO. Recentelijk besloot Biden geen nieuwe sancties op te leggen aan bedrijven die meewerken aan de omstreden gaspijpleiding Nord Stream 2. Sancties zouden de relatie met Europese partners onnodig onder druk zetten.

Toch zijn de trans-Atlantische banden nog niet zomaar hersteld. De importtarieven op staal en aluminium uit de Trump-jaren zijn nog intact. Bidens plan om overheidsprojecten vaker te gunnen aan binnenlandse industrieën, Buy American, past naadloos in dezelfde protectionistische trend. Het vrijgeven van patenten op coronavaccins wordt gesteund door Biden en gekritiseerd door veel Europese landen.

En er is wrevel bij de Europese partners over een aantal stappen die Biden op het wereldtoneel zette zonder eerst ruggespraak te plegen: van de terugtrekking uit Afghanistan tot een top met de Russische president Vladimir Poetin. Die ‘Amerikaanse arrogantie’ doet sommige Europese beleidsmakers denken aan de twee termijnen van Barack Obama, vertellen ze tegen nieuwswebsite Politico. Obama koos Europa weliswaar ook als zijn eerste buitenlandse bestemming als president, maar hij gaf tijdens zijn twee termijnen steeds minder aandacht aan de Europeanen – en veel meer aan Azië.

China in het achterhoofd

De ontmoeting met Poetin, op 16 juni in Genève, past overigens prima in het buitenlandbeleid van Biden. Ja, de Russen zijn betrapt op allerlei problematisch gedrag: van hacks en militaire opbouw tot de mishandeling van oppositiepolitici. Maar Biden hoopt door het gesprek aan te gaan met Poetin de relatie met Rusland ‘stabieler’ te maken. Minder Russische streken zou betekenen dat Biden meer aandacht kan geven aan ‘de meest serieuze concurrent’: China.

Daar komt ook de Europese Unie bij kijken. Alle vriendelijke gestes van Biden moeten zorgen voor meer Europese gewilligheid om één blok te vormen tegen de Chinezen. Dat zal nog knap lastig worden. De Duitse bondskanselier Angela Merkel, die een voorstander is van sterke economische banden met China, constateerde onlangs dat Europese landen het niet eens onderling eens kunnen worden over hoe ze moeten omgaan met China. Een ‘gezamenlijke identiteit’ met de Verenigde Staten gaat er al helemaal niet komen, voorspelde ze.

Het is de vraag of Biden met zijn hagelwitte glimlach in een paar dagen tijd iets aan die opstelling kan veranderen.