Afghanistan verkeert in chaos nu Amerika definitief is vertrokken, de Taliban zijn begonnen aan een offensief in de opstandige Panjshir-vallei en hoofdstad Kabul het toneel is van bomaanslagen. Wie zijn de nieuwe leiders van het land? Dit zijn de vier belangrijkste gezichten van de Taliban.
1.
De leider: Haibatullah Akhundzada
Aan de top staat sinds 2016 mullah Haibatullah Akhundzada. Hij is de amir al-mu’minin oftewel ‘leider van de gelovigen’.
Akhundzada volgde Akhtar Mansour op toen deze werd gedood door een aanval met een Amerikaanse drone. Mansour kwam aan de macht in 2015 na het overlijden van de stichter en eerste leider van de Taliban, mullah Mohammed Omar.
Lees ook het commentaar van Robbert de Witt: Joe Biden laat zichzelf en zijn land gijzelen door de Taliban
Zoals veel Taliban vocht de nu ongeveer zestigjarige Akhundzada tegen de Sovjetbezetters in de jaren tachtig. Daarna klom hij op aan de extremistische religieuze school, oftewel madrassa, van stichter Mohammed Omar in Pakistan.
In theorie heeft Akhundzada absolute macht, maar de Taliban zijn geen eenheid en onderverdeeld in verschillende takken. Bij zijn aanstelling als opperbevelhebber was Akhundzada eigenlijk de mindere van drie kandidaten, naast hemzelf waren dat Sirajuddin Haqqani (zie punt 3) en Mohammad Yaqoob (zie punt 4). Maar omdat de voorkeur voor een van hen tot een scheef gezicht bij de ander zou kunnen leiden, viel als compromis de keus op Akhundzada.
2.
Het politieke gezicht: mullah Abdul Ghani Baradar
Het bekendste gezicht van de Taliban is ongetwijfeld Abdul Ghani Baradar. Hij zal de banden met buitenlandse leiders onderhouden.
Ook Baradar is een veteraan van de guerrillastrijd tegen de Sovjets in de jaren
’80. Hij is een zwager van Mohammed Omar, met wie hij begin de jaren ’90 de Taliban stichtte. Ook was hij leider van een madrassa. Baradar geldt als een politiek en militair strateeg en heeft een groot aandeel in de wederopstanding van de Taliban. Dat verstevigt zijn invloed binnen de beweging.
Na de val van de Taliban in 2001 werd Baradar lid van de Quetta Shura: het bestuur van de Afghaanse Taliban dat gestationeerd zou zijn in de Pakistaanse stad Quetta en onder de hoede stond van de Pakistaanse militaire inlichtingendienst ISI. Anders dan collega’s bewaarde Baradar afstand tegenover ISI. Dat verklaart wellicht waarom de Amerikaanse geheime dienst CIA hem in 2010 kon laten arresteren in Pakistan.
Lees ook Hoogleraar Militair Operationele Wetenschappen Frans Osinga over het drama in Afghanistan: voorspeld tragisch einde van een missie te ver
In 2018 werd Baradar vrijgelaten op advies van de gezant van de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump, in een poging om de vredesgesprekken met de Taliban in Qatar vlot te trekken. Baradar werd beschouwd als een ‘relatief gematigde’ figuur.
De vrijlating leidde in februari 2020 tot het Akkoord van Doha, waarbij Trump beloofde om de troepen terug te trekken uit Afghanistan en de Taliban beloofden om geen terroristen van Al-Qa’ida of IS meer toe te laten. Het akkoord ondermijnde de geloofwaardigheid van de Afghaanse regering, wat gunstig was voor de Taliban.
Sommigen hopen dat Baradar een matigende invloed zal uitoefenen binnen het bestuur van Afghanistan. Volgens critici was het akkoord van Doha vooral tactisch. Zij verwachten niet veel van de ‘gematigdheid’ van Baradar.
3.
Leider van het Haqqani-netwerk: Sirajuddin Haqqani
Jalaluddin Haqqani, de vader van Sirajuddin, richtte het beruchte Haqqani-netwerk op in de jaren ’80 in de oorlog tegen de Sovjets. Ironisch genoeg was Jalaluddin destijds een belangrijke bondgenoot voor de Amerikaanse inlichtingendienst CIA, die zijn groepering samen met Pakistan van geld en wapens voorzag.
Meer van Robbert de Witt over dit onderwerp: Wat het Westen ook doet, het is nooit goed
Later sloot Jalaluddin een bondgenootschap met de Taliban, die Afghanistan in 1996 overnamen. Hij diende als militair commandant en minister van Grenzen en Stammenzaken, tot het regime in 2001 door Amerikaanse troepen omver werd geworpen.
Na de dood van Jalaluddin Haqqani in 2018 werd Sirajuddin de nieuwe leider van het Haqqani-netwerk. Over Sirajuddin is weinig bekend, maar hij is verantwoordelijk voor vele aanslagen, waarbij tientallen mensen om het leven kwamen. De veertiger staat daarom hoog op alle lijstjes van meestgezochte personen ter wereld. Het weerhield Sirajuddin er niet van vorig jaar een ingezonden stuk naar The New York Times te sturen waarin hij zijn kijk gaf op de gesprekken met Amerika.
Wie zijn de Haqqani?
De Haqqani staan bekend als de grootste en meest gewelddadige groepering binnen de Taliban. Ze pleegden geregeld zelfmoordaanslagen met auto’s vol explosieven bij onder meer militaire doelwitten en ambassades. Zo hebben ze de afgelopen jaren talloze burgerslachtoffers gemaakt en zowel Afghaanse overheidsdienaren als buitenlandse soldaten gedood.
Ze zijn beschuldigd van een mislukte moordaanslag in 2008 op toenmalig president Karzai en het kidnappen van westerlingen voor losgeld of de uitruil van gevangenen. De Amerikaanse admiraal Mike Mullen noemde het Haqqani-netwerk in 2011 een arm van de Pakistaanse veiligheidsdiensten. Pakistan heeft deze relatie altijd ontkend.
Door hun militaire en financiële slagkracht opereren de Haqqani deels autonoom binnen de Taliban. Ze zijn voornamelijk gestationeerd in oost-Afghanistan en hebben naar verluidt standplaatsen langs de zuidoostelijke grens met Pakistan. De Haqqani onderhouden nauwe banden met Al-Qa’ida en worden gezien als de belangrijkste link tussen de groep van Bin Laden en de Taliban.
4.
Zoon van grondlegger: mullah Muhammad Yaqoob
Als zoon van Taliban-stichter Omar is mullah Muhammad Yaqoob een belangrijk figuur binnen de Taliban. Hij is sinds 2016 aanvoerder van het leger van de Taliban.
Yaqoob is veruit de jongste van de topfiguren van de Taliban. Hij zou 31 jaar oud zijn en was zoals hierboven genoemd al eens dicht bij het leiderschap van de Taliban. In 2016, na de dood van Mansour, wilden velen hem aanwijzen als opvolger. Uiteindelijk werd Yaqoob toch niet gekozen vanwege een gebrek aan ervaring.
Yaqoob woont in Afghanistan. Hij zou volgens AP Talibanstrijders tijdens de snelle opmars begin deze maand hebben gemaand Afghaanse soldaten met rust te laten en uit de verlaten huizen van gevluchte regerings- en veiligheidsfunctionarissen te blijven.