SPD heeft de Duitse verkiezingen gewonnen, met een nipte voorsprong op CDU/CSU. Lange tijd lagen de sociaal-democraten van Olaf Scholz en de christen-democraten van Olaf Scholz nek aan nek in de strijd om de verkiezingswinst. De stembussen sloten zondagavond 26 september om 18.00 uur.
Volgens televisiezender ZDF krijgt de SPD 26 procent van de stemmen en de combinatie CDU/CSU 24,2 procent. In de exitpoll van televisiezender ARD stonden beide partijen aanvankelijk gelijk met 25 procent van de stemmen, maar maandagochtend blijkt . Volgens de ARD was de opkomst op de verkiezingsdag met 76 procent nipt lager dan in 2017, maar waarschijnlijk is er veel per post gestemd. Die resultaten zijn niet in de exitpoll verwerkt.
Duitse politieke landschap versplintert
De combinatie CDU/CSU lijkt op het slechtste resultaat uit de geschiedenis af te koersen. Voor de SPD betekenen beide peilingen winst. In 2017 kreeg de partij net meer dan 20 procent van de stemmen.
De resultaten van beide exitpolls tonen dat het Duitse politieke landschap versplintert. Niet eerder waren de grootste partijen zo klein. Volgens beide exitpolls krijgen Die Grünen van Annalena Baerbock zo’n 14 tot 15 procent van de stemmen. Voor die partij voelt dat als verlies: Baerbock dacht met CDU/CSU en de SPD te kunnen strijden om het bondskanselierschap. Nu blijkt de partij op grote afstand de derde partij te zijn.
De uiterst rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) lijkt ruim 10 procent van de stemmen te behalen, een klein verlies ten opzichte van 2017. De uiterst linkse partij Die Linke zou met 5 procent van de stemmen precies op de kiesdrempel uitkomen. De liberale FDP haalt volgens de exitpolls 12 procent van de stemmen.
Precieze zetelaantallen blijven nog onduidelijk door Duitse kiesstelsel
Duitsers brachten tijdens de parlementsverkiezingen twee stemmen uit. Eén stem gaat naar een kandidaat uit één van de 299 kiesdistricten. Een tweede stem gaat naar een landelijke partij. De kandidaat die in zijn of haar kiesdistrict wint, gaat direct naar de Bondsdag, het parlement. Het aantal tweede stemmen is bepalend voor de zetelverdeling in het parlement. Als een landelijke partij 20 procent van de stemmen haalt, dan heeft die partij recht op 20 procent van de zetels in de Bondsdag. Een partij heeft minimaal 5 procent van de stemmen nodig om in het parlement te komen.
Lees ook: Er zijn 598 parlementszetels te verdelen, maar in de praktijk valt dat aantal vaak hoger uit. Dat heeft te maken met de ingewikkelde verdeling tussen de directe verkiezingen in de districten en het stemmen op landelijke partijen. Scoren leden van een partij goed bij de lokale verkiezingen, maar valt het aantal stemmen van die partij in de landelijke verkiezingen lager uit, dan krijgt de partij alsnog de extra zetels voor de direct verkozen leden in de districten. Om de verdeling in de Bondsdag eerlijk te houden, wordt het aantal zetels in de Bondsdag dan verhoogd. Zo kwam bij de vorige verkiezingen in 2017 het aantal zetels uit op 709 en waren er na de verkiezingen in 2013 630 zetels. Het is nog onduidelijk tot hoeveel zetels de uitslag dit jaar leidt.
Diverse regeringscoalities zijn mogelijk
Klopt de uitslag van de exitpolls, dan zijn diverse regeringscoalities mogelijk. Zo kunnen de SPD en CDU/CSU opnieuw een coalitie vormen, net als de afgelopen jaren. Een andere optie is de ‘Jamaica’-variant: CDU/CSU werkt samen met de liberalen en de Groenen – de drie partijen hebben dezelfde kleuren als de Jamaicaanse vlag: zwart, geel en groen. Ook de stoplichtcoalitie is een mogelijkheid: SPD met de liberalen en de Groenen.
Pas als een coalitie tot stand is gekomen, wordt duidelijk wie de nieuwe bondskanselier van Duitsland is. Gebruikelijk is dat de coalitiepartij met de meeste zetels de kanselier naar voren schuift. Zodra een coalitieakkoord is bereikt, stemmen de leden van de nieuwgekozen Bondsdag over de nieuwe kanselier.
Verkiezingen draaiden om persoonlijkheid en binnenlandse thema’s
De Duitse verkiezingen draaiden vooral om de persoon die niet meer verkiesbaar was: Angela Merkel. Al zestien jaar is zij bondskanselier. In de verkiezingscampagne probeerden de kandidaten zich aan haar te spiegelen. Ze beloofden dezelfde rust en stabiliteit als onder Merkel. Vooral sociaal-democraat Scholz wilde de kiezer ervan overtuigen dat hij een mannelijke Merkel is.
Meer over de kandidaten: In de schaduw van Frau Merkel
Scholz (63) was in het laatste kabinet-Merkel minister van Financiën. Daarvoor was hij burgemeester van Hamburg. Met berusting, ontkenning en het afschuiven van verantwoordelijkheid wist hij zich de laatste jaren uit lastige politieke situaties te manoeuvreren. Zo viel justitie recent zijn ministerie binnen wegens een onderzoek naar witwassen.
Armin Laschet (60) is de leider van de christen-democraten. Die bestaan uit een coalitie van CDU, de partij van Angela Merkel, en CSU, de christen-democratische evenknie in Beieren. Laschet is minister-president van de dichtbevolkte Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, die grenst aan Nederland. Hij zat in het Europees Parlement en gelooft heilig in de Europese gedachte.
Naast de persoonlijkheid van de politieke leiders domineerden voornamelijk binnenlandse thema’s de Duitse verkiezingen, zoals de trage digitalisering. Voor buitenlandse thema’s was veel minder aandacht. In de verkiezingsdebatten werd maar zelden gesproken over de Duitse rol in de Europese Unie en over de opkomst van China.