Duitsland heeft gestemd, maar antwoord op een belangrijke vraag blijft uit: wie wordt de nieuwe bondskanselier? Zowel de sociaal-democraat Olaf Scholz als christen-democraat Armin Laschet kan zelf een coalitie vormen om Angela Merkel na zestien jaar op te volgen.
De SPD van Scholz is de duidelijke winnaar van de stembusgang van afgelopen zondag 26 september. Uit de voorlopige uitslag blijkt dat de partij 25,7 procent van de stemmen kreeg. Bijna 5 procent meer dan vier jaar geleden. Het christen-democratische verbond van CDU/CSU kreeg 24,1 procent van de stemmen. De slechtste uitslag in de geschiedenis.
Ondanks historisch verlies wil CDU’er Laschet bondskanselier worden
Toch zorgt die dramatische uitslag niet voor bescheidenheid bij CDU-lijsttrekker Armin Laschet. Zondagavond sprak hij zijn partij toe. Hij gaf toe ontevreden te zijn met de resultaten, maar toch sprak hij de wens uit een regering te willen vormen. ‘Van onze kiezers hebben wij een duidelijke boodschap gekregen, een stem op ons was een stem tegen een door links aangevoerde regering.’
Lees meer over Duitsland na Merkel: In de schaduw van Frau Merkel
Dat Laschet graag een nieuwe regering vormt, is logisch. Intern is felle kritiek op zijn campagneblunders en dramatische verkiezingsuitslag. Als CDU/CSU in de oppositie belandt, is er grote kans dat de partij wil dat hij vertrekt als partijleider.
Volgens Scholz wenst Duitsland een linkse regering
SPD-lijsttrekker Scholz ziet een linkse regering juist als de nadrukkelijke wens van de kiezer. Die kiezer maakte zijn partij voor het eerst sinds 2002 weer de grootste van Duitsland. In een interview zondagavond zei Scholz: ‘De meeste kiezers willen dat ik de nieuwe bondskanselier word.’
Ondanks zijn overwinning is de machtspositie van de SPD niet allesbepalend. De Duitse politiek is versnipperd. Niet eerder was de grootste partij zo klein. Om bondskanselier te worden, zijn Scholz en Laschet overgeleverd aan de wensen van twee partijen: de liberale FDP en Die Grünen.
Lot van coalitie ligt in handen van FDP en de Groenen
Die twee partijen kunnen gezamenlijk zowel de SPD als de CDU/CSU aan een meerderheid in de Bondsdag helpen. Andere regeringscoalities zijn onwaarschijnlijk: een nieuwe ‘grote coalitie’ waarin SPD en CDU/CSU samenwerken, zoals de afgelopen jaren, zien beide partijen nu als ongewenst. Een uiterst linkse combinatie van SPD, Die Grünen en Die Linke heeft geen meerderheid in het parlement. Samenwerking met Alternative für Deutschland is sowieso door alle andere partijen uitgesloten.
Lees ook: Zo blijven twee opties over: de ‘Jamaica’-variant: CDU/CSU werkt samen met de liberalen en de Groenen – de drie partijen hebben dezelfde kleuren als de Jamaicaanse vlag: zwart, geel en groen. Ook de stoplichtcoalitie is een mogelijkheid: SPD met de liberalen en de Groenen.
Coalitievorming gaat in Duitsland op informele wijze
De coalitievorming in Duitsland gaat nog rommeliger dan in Nederland. Officiële formateurs zijn er niet: partijen gaan onderling met elkaar in gesprek. FDP-lijsttrekker Christian Lindner zei zondagavond eerst met de Groenen tot een afspraak te willen komen over met wie zij gezamenlijk de onderhandelingen over een coalitie willen beginnen. Als die twee partijen samen optrekken, staan zij sterker tegenover zowel CDU/CSU en de SPD.
Dat een coalitie uit drie partijen zal bestaan, is een unicum voor het hedendaagse Duitsland. Rond de hereniging in 1990 was er kortstondig sprake van, net als in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Tot een nieuw kabinet tot stand is gekomen, blijft Angela Merkel aan als bondskanselier. Als de formatie net als in 2017 meer dan 150 dagen duurt, wordt zij de langstzittende bondskanselier in de Duitse geschiedenis.