Ruim 60 miljoen kiesgerechtigde Duitsers mogen zondag 26 september hun stem uitbrengen tijdens de Bondsdagverkiezingen. Na zestien jaar komt er een opvolger van bondskanselier Angela Merkel. Wie zijn kansrijk en hoe werken de Duitse verkiezingen?
1. Wie hebben een kans om Merkel op te volgen?
Het zal zondag gaan tussen de kandidaten van drie partijen. Dat zijn Armin Laschet (60) van CDU/CSU, Olaf Scholz (63) van SPD en Annalena Baerbock (40) van De Groenen.
Laschet is leider van de christen-democraten. Dat is coalitie van CDU, de partij van Angela Merkel, en CSU, een christen-democratische partij uit Beieren. Laschet is minister-president van de dichtbevolkte Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, die grenst aan Nederland. Hij zat in het Europees Parlement en gelooft heilig in de Europese gedachte.
Meer over de kandidaten: In de schaduw van Frau Merkel
Scholz is een sociaal-democraat. Op dit moment is hij de bondsminister van Financiën en de vicekanselier in het kabinet van Merkel. Met berusting, ontkenning en afschuiven van verantwoordelijkheid wist hij zich de laatste jaren uit moeilijke politieke situaties te redden. Hij presenteert zich als de Kanzlerkandidat die het meest op Merkel lijkt.
Baerbock heeft als jongste kandidaat de grootste ambities. Bij De Groenen, van oorsprong een centrum-linkse milieupartij, hebben vrouwen ten opzichte van mannen meer rechten. Daarom is Baerbock de lijsttrekker en niet haar mannelijke medevoorzitter van de partij. Klimaat is het belangrijkste thema.
2. Wat zeggen de peilingen?
CDU/CSU en SPD gaan aan kop, maar de verschillen zijn minimaal. In de laatste peiling van de Duitse omroep ZDF is SPD de grootste met 25 procent van de stemmen en volgt CDU/CSU met 23 procent. De Groenen staan op 16,5 procent van de stemmen.
47 procent van de Duitsers geeft de voorkeur aan Olaf Scholz als nieuwe bondskanselier. Ver daarachter staat Armin Laschet. Hij wordt door 20 procent van Duitsers als favoriet aangewezen. 16 procent van de Duitsers ziet Baerbock het liefst als nieuwe kanselier.
3. Hoe werkt het stemmen in Duitsland?
Duitsers brengen tijdens de parlementsverkiezingen zondag 26 september twee stemmen uit. Eén stem gaat naar een kandidaat uit een van de 299 kiesdistricten. Een tweede stem gaat naar een landelijke politieke partij. De kandidaat die in zijn of haar kiesdistrict wint, gaat direct naar de Bondsdag, het parlement. Het aantal tweede stemmen is bepalend voor de zetelverdeling in het parlement. Stel dat een landelijke partij 20 procent van de stemmen krijgt, dan heeft die partij ook recht op 20 procent van de zetels in de Bondsdag. Een partij heeft minimaal 5 procent van de stemmen nodig om in het parlement te komen. Kleine partijen maken dus geen kans.
Lees ook: In totaal zijn er 598 parlementszetels te verdelen, maar in de praktijk valt dat aantal vaak hoger uit. Dat heeft te maken met de ingewikkelde verdeling tussen de directe verkiezingen in de districten en het stemmen op landelijke partijen. Scoren leden van een bepaalde partij goed in de lokale verkiezingen, maar valt het aantal stemmen van die partij in de landelijke verkiezingen lager uit, dan krijgt de partij alsnog de extra zetels voor de direct verkozen leden uit de districten. Om de verdeling in de Bondsdag eerlijk te houden, wordt het aantal zetels in de Bondsdag verhoogd. Zo kwam bij de vorige verkiezingen in 2017 het aantal zetels uit op 709 en waren er na de verkiezingen in 2013 630 zetels. Door versplintering van het politieke landschap bestaat de vrees dat de Bondsdag dit jaar nog verder groeit.
4. Hoe wordt de bondskanselier gekozen?
Meestal wordt op de verkiezingsavond zelf duidelijk welke partij wint. Maar dan is er nog geen nieuwe bondskanselier. Daarvoor moeten partijen eerst een coalitie vormen met een meerderheid in het parlement. Het is gebruikelijk dat de coalitiepartij met de meeste zetels de kanselier naar voren schuift. Wanneer een coalitie-akkoord is bereikt, houden de leden van de nieuwgekozen Bondsdag een stemming om de nieuwe kanselier goed te keuren.
Partijen zijn in een nek-aan-nekrace verwikkeld. Door de kleine verschillen zal het extra moeilijk worden een coalitie te vormen. De onderhandelingen kunnen maanden gaan duren. Na de verkiezingen in 2017 duurde de formatie bijna vier maanden, terwijl de partij CDU/CSU van Angela Merkel met bijna 33 procent van de stemmen overtuigend had gewonnen. De kans is groot dat dit jaar zelfs drie partijen nodig zijn om een coalitie te vormen.