Antiwoke, anti-islam, antifeminisme: wie is Éric Zemmour?

De rechts-conservatieve schrijver Éric Zemmour is woensdag 6 oktober in de Franse peilingen de rechts nationalistische Marine Le Pen voorbijgestreefd. Hij staat daarmee tweede achter de Franse president Emmanuel Macron in de strijd om het presidentschap volgend jaar april. En dat terwijl Zemmour zich nog niet eens officieel kandidaat heeft gesteld.

1.
Wie is Éric Zemmour?

Éric Zemmour (63) is geboren in Montreuil (Parijs). Hij is zoon van Algerijnse Joden die tijdens de onafhankelijkheidsoorlog (1954-1962) naar Frankrijk kwamen. Hij is getrouwd en heeft drie kinderen. Zemmour begon zijn carrière in 1986 bij de Franse krant Le Quotidien de Paris. Sinds 1996 is hij journalist en columnist bij het centrum-rechtse dagblad Le Figaro. Naast zijn journalistieke werk schrijft hij dikke boeken over de identiteit van Frankrijk die meteen naar de top-tien van bestverkochte boeken schieten.

Zijn grote doorbraak kwam in 2014 met het boek Le suicide français (De zelfmoord van Frankrijk), waarvan ruim 500.000 exemplaren zijn verkocht. Dat boek is vergelijkbaar met boeken als Thilo Sarrazins Deutschland schafft sich ab (2010) en Thierry Baudets De aanval op de natiestaat (2012). Ondergangsliteratuur, waarin de neergang van het Frankrijk als wereldmacht wordt beschreven.

In Zemmours laatste boek, La France n’a pas dit son dernier mot, dat verscheen in september 2021 roept hij op tot een ‘wedergeboorte’ en een ‘Franse herovering’. Met het boek wilde de essayist reageren op wat hij beschrijft als ‘het onvermijdelijke en het onomkeerbare’.

Zemmour staat erom bekend dat hij zich niets aantrekt van wat politiek correct is. Progressief links walgt van hem en noemt hem antifeministisch, anti-islam en een homofobe fascist. Conservatief rechts draagt hem juist op handen als een held die eindelijk durft te zeggen wat veel denken, maar niet durven te zeggen.

Zemmour werd drie keer veroordeeld voor aanzetten tot discriminatie of haat zaaien. De laatste keer in 2018 na een tv-uitzending waarin hij beweerde dat moslims voor de keuze zouden moeten worden gesteld tussen Frankrijk of de islam, en Frankrijk al dertig jaar ‘gekoloniseerd is door moslims’.

2.

Waarom is hij Le Pen voorbij?

Opvallend: ondanks de enorme media-aandacht voor zijn persoon heeft Zemmour zijn kandidatuur nog altijd niet officieel bevestigd. Wel is hij sinds woensdag in de peilingen met 17 procent van de stemmen Marine Le Pen (15 procent) voorbij. En koploper en president Emmanuel Macron (24 procent) ligt met een verschil van 7 procent niet zo heel ver meer weg.

‘Peilers hebben het vaak bij het verkeerde eind, of het nu gaat om de laatste regionale of Europese verkiezingen,’ reageerde Sébastien Chenu, woordvoerder van Rassemblement National gelaten bij de Franse nieuwszender BFMTV. Volgens hem moet iedereen het hoofd koel houden.

Waarom Zemmour Le Pen voorbij is gestreefd, is voor de meeste Franse politiek commentatoren wel duidelijk: niemand gelooft nog dat Le Pen de tweestrijd met Macron kan winnen. Daarnaast heeft Le Pen haar toon de afgelopen jaren flink gematigd – in 2016 zei ze dat de islam prima samengaat met de waarden van de Franse republiek. Ook spreekt ze niet langer een Frexit. Die gematigde lijn stuit veel aanhangers tegen de borst die meer zien in het verhaal van Zemmour.

3.

Is Éric Zemmour controverse-vrij?

Naarmate Zemmours populariteit groeit, duikt ook hier en daar relletje op. Zo zette het tijdschrift Paris Match hem eind september op de cover. Op de foto staat Zemmour in de Middellandse Zee in een innige omhelzing met zijn 28-jarige adviseur Sarah Knafo.

‘Ik begin blijkbaar genoeg zorgen te baren dat Paris Match, de schoothond van de macht, mij probeert te schaden. Ik laat mij niet intimideren,’ reageerde Zemmour op Twitter. Zijn advocaat heeft laten weten dat er een klacht wordt ingediend tegen Paris Match wegens privacyschending.

Enkele Franse kranten geloven dat het team van Zemmour zelf de foto’s heeft gelekt voor extra publiciteit. De linkse krant Libération vermoedt ‘een geoliede communicatiestrategie die tegemoetkomt aan Zemmours drang naar nog meer media-aandacht en hem tegelijk een meer menselijk gelaat geeft’. De krant herinnert eraan dat Vincent Bolloré, de mediamagnaat die Zemmour lanceerde op zijn tv-zender, op het punt staat om de groep Lagardère, eigenaar van Paris Match, over te nemen.

4.

Is Éric Zemmour de nieuwe Trump?

Zo wordt hij in veel Franse media wel genoemd. Net als de voormalige Amerikaanse president Donald Trump neemt Zemmour geen blad voor de mond: hij overschrijdt bewust de grenzen van wat als politiek correct wordt gezien. En dat slaat aan.

Zijn aanhang? Net als bij Trump de ‘gewone man’. Zemmour mag van zichzelf de ‘caissières, artsen, horecaondernemers, hoge ambtenaren of intellectuelen’ die hem naar eigen zeggen aanklampen om te zeggen dat hij ervoor moet gaan, niet teleurstellen. Die vragen hem naar eigen zeggen ‘Frankrijk te redden’. Dat heeft dezelfde weerklank als Make America great again.

Ook de ideeën van Zemmour en Trump komen overeen: terugkeer naar de natie, migratie aan banden, prioriteit voor de binnenlandse industrie, wantrouwen jegens de islam/immigranten, de weigering van postmoderne waarden en kritiek op de elites. Beiden aarzelen niet om Vladimir Poetin de hand te reiken, wiens nationalisme en leiderschap ze onbeschaamd bewonderen.

En net als Trump maakt Zemmour handig gebruik van de media, waar hij zich profileert als een geestige spreker met keiharde punchlines. Die laatste kwaliteiten maakten hem tot een fenomeen in talkshows – die hij overigens betitelde als de propagandamachine van een linkse elite, die bepaalt wat de kijkers moeten denken. De laatste jaren gaf Zemmour dagelijks commentaar op de actualiteit op CNews, een tv-zender die een alternatief wil zijn voor de publieke omroep die veel Fransen te links vinden.

De kritiek die Zemmour vanuit links-progressieve hoek krijgt, blijkt – net als bij Trump – alleen maar in zijn voordeel te werken. Pogingen hem te diskwalificeren als ‘racist’, ‘fascist’ of ‘extreem-rechts’ dragen juist bij aan de berichtgeving over hem en geven hem een podium. Hoe vaker men de komende tijd racist of extreem-rechts zal roepen, hoe groter de kans dat Zemmour verder oprukt. Bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 bezegelde dat proces Trumps succes, in plaats van hem te verzwakken.