De Chinese president Xi Jinping en zijn Amerikaanse tegenhanger Joe Biden spreken elkaar maandagnacht. De wereldleiders willen de onderlinge betrekkingen stabiliseren, kan dat slagen? Belangrijkste gespreksonderwerp: de spanningen rond Taiwan.
1. Wat staat er op de agenda?
Het derde gesprek tussen Xi Jinping en Joe Biden moet hun langste ontmoeting tot nu toe worden. De twee spreken elkaar via een videoverbinding. In september was er voor het laatst contact, dat ging per telefoon. Officieel is er geen gespreksagenda bekendgemaakt, maar de verwachting is dat naast gesprekken over China’s groeiende nucleaire wapenarsenaal en het coronavirus één onderwerp centraal staat: Taiwan.
Update 16 november
Glimlachen en dreigenOndanks de spanningen tussen de Verenigde Staten en China begonnen Joe Biden en Xi Jinping hun eerste virtuele ontmoeting dinsdagavond met vriendelijkheden. ‘Mijn oude vriend,’ zei Jinping tegen Biden, die opmerkte dat de twee elkaar ‘altijd de waarheid kunnen vertellen’. Biden zei dat de twee landen ‘de verantwoordelijkheid hebben om ervoor te zorgen dat onze rivaliteit niet uitloopt op conflict, bedoeld of onbedoeld.’ Tijdens de meer dan drie uur durende vergadering was de toon van het gesprek scherper. Biden bekritiseerde de behandeling van de Oeigoeren en klaagde over oneerlijke Chinese handelspraktijken. Ook de Taiwan-kwestie kwam ter sprake. Volgens Chinese staatsmedia waarschuwde Jinping dat Amerika zich beter niet kan bemoeien met Taiwan en haar drang naar onafhankelijkheid. ‘Dat is spelen met vuur. En wie speelt met vuur, zal zijn vingers branden.’
Emile Kossen
De afgelopen maanden zijn de spanningen rondom het onafhankelijke eiland gestegen. China voert met regelmaat grote militaire oefeningen uit rond Taiwan, dat het beschouwt als afvallige provincie. Biden reageerde onlangs op die oefeningen door te beloven dat de Verenigde Staten bij een Chinese aanval het eiland zullen verdedigen. Ook bevestigde de Taiwanese president Tsai Ing-wen onlangs dat Amerikaanse militairen op het eiland, dat ligt op 200 kilometer van het Chinese vasteland, zijn gestationeerd om het Taiwanese leger te trainen en te ondersteunen.
Xi en Biden zullen geen oplossing vinden voor het meningsverschil over Taiwan. De hoop is dat zolang de twee landen erover met elkaar in gesprek zijn, er geen conflict losbarst.
2. Hoe kijkt Xi naar de top?
Ook voor Xi is Taiwan het belangrijkste gespreksonderwerp. Volgens Chinese staatsmedia zal Xi Biden opdragen een stap terug te doen. In een voorgesprek op zaterdag 13 november waarschuwde de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi zijn Amerikaanse collega Antony Blinken om de onafhankelijkheid van Taiwan niet te steunen. Volgens China is een onafhankelijk Taiwan de grootste bedreiging voor vrede en stabiliteit in de Straat van Taiwan, de 180 kilometer brede zeestraat tussen het vasteland van China en het eiland. Eerder noemde Peking een hereniging van Taiwan met China ‘onvermijdelijk’.
3. Wat wil Biden bereiken?
In Washington D.C. zijn de verwachtingen laag. De Amerikanen zijn gefrustreerd dat Xi al bijna twee jaar nauwelijks meedoet aan het internationale diplomatieke verkeer. De Chinese leider heeft zijn land nog niet verlaten sinds het uitbreken van de coronapandemie en was bijvoorbeeld ook afwezig op de klimaattop in Glasgow de afgelopen twee weken. In september weigerde Xi nog een verzoek van Biden om een keer persoonlijk kennis te maken. In ruil daarvoor voeren ze nu het videogesprek.
Lees ook: Biden zal Xi ervan willen overtuigen dat de Verenigde Staten uit zijn op een stabiele relatie. Minister van Buitenlandse Zaken Blinken verwoordde de Amerikaanse China-visie als volgt: ‘concurrenten waar nodig, partners waar het kan en tegenstanders als het moet’.
Klimaat is voor de Amerikanen een belangrijk onderwerp om de samenwerking te zoeken. Tijdens de klimaattop in Glasgow brachten de twee landen onverwachts een gezamenlijke verklaring uit. Daarin beloofden zij nauwer samen te werken om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen en de doelen na te streven uit het klimaatakkoord van Parijs. China en de Verenigde Staten zijn de grootste uitstoters van broeikasgassen.
4. Hoe is de relatie tussen de twee landen?
Lees ook het omslagverhaal: AUKUS en de geopolitieke schokgolf
Bidens drang om Xi te verzekeren dat hij een stabiele relatie wil, komt voort uit de onstuimige periode in de onderlinge betrekkingen toen Donald Trump nog president was. De spanningen liepen toen hoog op en ontaardden in een handelsoorlog. De importtarieven die Trump oplegde heeft Biden voorlopig gehandhaafd. Volgens de regering-Biden houdt China zich nog niet aan alle gemaakte afspraken, waardoor de tarieven gerechtvaardigd zouden zijn.
Het in september aangekondigde AUKUS-initiatief van de Amerikanen sterkte China in het gevoel dat de Verenigde Staten het land willen isoleren. China noemde dit defensiesamenwerkingspact van Australië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten een aanzet voor een nieuwe koude oorlog.