Sudan is weer terug bij af: het leger is sinds vorige week weer aan de macht. Net als van 1989 tot 2019, tot ongenoegen van de bevolking. En dat terwijl een burgerregering vanaf november het land zou besturen. Het zorgt voor veel onrust en protesten. Hoe nu verder met Sudan?
1. Wat is er precies aan de hand in Sudan?
Er is voedselnood, het gaat economisch slecht en de gezondheidszorg is gebrekkig. Het leger, onder leiding van generaal Abdel-Fattah al-Burhan, stelt samen met tweede man Mohamed Hamdan Dagalo en de geheime dienst Rapid Support Force (RSF) burgerpolitici verantwoordelijk voor de slechte situatie in het land én beschuldigt hen van het zwartmaken van het leger. Vorige week maandag pleegde het leger een staatsgreep.
Lees ook: Generaal Burhan hief de regering op en riep de noodtoestand uit. Premier Abdalla Hamdok en hoge functionarissen werden opgepakt. Zij zijn aangeklaagd dat zij het volk zouden hebben aangezet tot rebellie. Hamdok werd door het leger gedwongen een verklaring te tekenen waarin hij het leger erkent.
Intussen werd staatsomroep Omdurman in Sudans grootste stad bestormd door militairen. Wegen naar het vliegveld werden geblokkeerd, het vliegverkeer werd stilgelegd en de telecomverbinding werd verstoord. De staatsgreep heeft geleid tot dagenlange protesten tegen het militaire bewind die nog altijd doorgaan. Er zijn gewonden en doden gevallen tijdens de protesten.
2. Waarom heeft het Sudanese leger een staatsgreep gepleegd?
Al sinds 1956 is het stoelendans tussen burgers en militairen. Sudan is het meest diverse land van Afrika. Enerzijds is het land Afrikaans, anderzijds Arabisch. Door een gebrek aan eenheid zijn er veel conflicten. Alleen het leger vormde steeds een sterke groep.
Sinds het einde van de heerschappij van dictator Omar al-Bashir in 2019 delen het leger en burgerbestuurders via een overgangsregering de macht, tot de verkiezingen in 2023. Die samenwerking verloopt niet soepel. Het leger vindt burgerpolitici te zwak en geeft hun de schuld van het toenemend aantal conflicten en de achteruitgang van de economie. In november zou de burgerregering van start gaan.
Generaal Burhan had vorige maand moeten aftreden, waarna zijn positie zou worden ingenomen door een burger. Via een staatsgreep probeert hij dat te voorkomen en de burgerpolitici uit te schakelen, want hij wil geen burgerregering. Ook zou deze coup hebben voorkomen dat er een burgeroorlog uitbrak, werd er gezegd tijdens de persconferentie kort na de coup. Burhan denkt dat alleen het leger Sudan er economisch weer bovenop kan krijgen.
Volgens hem probeerden burgerpolitici het volk op te hitsen tegen het leger. In de persconferentie beloofde Burhan weer te streven naar vrije verkiezingen, die eind volgend jaar zouden moeten worden gehouden. Hamdok die aanvankelijk werd vastgehouden omwille van ‘zijn eigen veiligheid’, werd een dag later weer vrijgelaten. Sindsdien wordt zijn huis bewaakt en is het nog onduidelijk hoeveel vrijheid hij heeft.
3. Zijn er de laatste jaren meer staatsgrepen gepleegd?
Kort na Sudans onafhankelijkheid in 1956 pleegde generaal Ismail Kebedh met het leger een coup tegen de eerste democratische nationale regering. In de jaren zeventig zijn er verscheidene pogingen tot staatsgreep geweest tegen toenmalig president Jafaar Nimeiri. In 1985 leidden burgerlijke ongehoorzaamheid en protesten tegen de stijging van productprijzen tot zijn val.
Lees ook waarom overal in Afrika huurlingen vechten voor vreemden
In 1989 pleegde Omar Hassan al-Bashir de belangrijkste staatsgreep. Hij was tegen een gekozen burgerregering. Bashir bleef dertig jaar aan de macht, totdat er door miljoenenprotesten in 2019 een einde kwam aan zijn dictatorschap. Afgelopen september pleegden zijn aanhangers een staatsgreep, maar die mislukte. Die van Burhan slaagde wél.
4. Hoe reageerde de internationale politiek op de staatsgreep?
Vooral bezorgd. De Verenigde Staten hebben afgelopen maandag een steunpakket van 700 miljoen dollar bevroren. Zij eisen dat de militairen hun staatsgreep beëindigen. Het land wil samen met andere landen de druk opvoeren. De Verenigde Naties, de Arabische Liga en de Afrikaanse Unie wezen Sudan op het opvolgen van de afspraken in 2019: een burgerregering vormen.
Inmiddels heeft de Afrikaanse Unie Sudan geschorst en mag het voorlopig niet meer meedoen met haar activiteiten, totdat de burgers weer aan de macht zijn. Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten hadden in 2019 financiële steun geboden aan Burhan, maar zwijgen vooralsnog. De VN-missie in Sudan heeft het leger en burgers verzocht om terughoudend te zijn en alle arrestanten vrij te laten.
De Europese Unie en de Verenigde Staten willen in gesprek met premier Hamdok. In hun ogen is hij nog steeds de rechtmatige leider van Sudan. Tijdens een spoedoverleg van de Veiligheidsraad van de VN vorige week dinsdag is het niet gelukt om tot een gezamenlijke verklaring te komen. Rusland en China zouden erover zwijgen.