De spanning tussen Rusland en Oekraïne is de afgelopen dagen verder opgelopen na berichten over Russische militaire oefeningen aan de Oekraïens-Wit-Russische grens. Tijdens haar bezoeken aan Kiev en Moskou beloofde de Duitse minister Annalena Baerbock steun aan Oekraïne. Het Verenigd Koninkrijk levert Oekraïne anti-tankwapens.
1.Wat is er besproken in Kiev en Moskou?
Dinsdag 18 januari sprak de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock (Groenen), met haar Russische ambtgenoot Sergej Lavrov in Moskou. Volgens Baerbock is er ‘geen begrijpelijke reden’ voor de Russische troepenopbouw aan de grens met Oekraïne en is het moeilijk om de samentrekking niet te zien als een serieuze dreiging. Een dag eerder was Baerbock in Kiev. Daar zei de minister dat Duitsland alles zal doen om de veiligheid van Oekraïne te garanderen. Voor elke aanval op Oekraïne zal de agressor een hoge prijs betalen, benadrukte Baerbock.
Lees ook dit commentaar: Russische eisen zijn pure chantage en moeten onbespreekbaar blijven
Anders dan het Verenigd Koninklijk en de Verenigde Staten is Duitsland niet bereid om Oekraïne te ondersteunen met wapenleveranties. De Duitse politiek is verdeeld. De SPD van bondskanselier Olaf Scholz wil de Russen niet voor het hoofd stoten. Een van de twistpunten binnen de Duitse coalitie is de nog niet goedgekeurde pijpleiding Nord Stream 2 tussen Rusland en Duitsland. Volgens Scholz is het een privaat project en mag het geen geopolitiek machtsmiddel worden. De beide andere coalitiepartijen, de Groenen en de liberale FDP, denken daar anders over. Zij houden de pijpleiding, waardoor Russisch gas naar Duitsland stroomt, liever nog even dicht.
Morgen bezoekt de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, Oekraïne. In Kiev spreekt hij met president Volodymyr Zelensky en minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba. Daarna ontmoet Blinken Baerbock in Berlijn. In de Duitse hoofdstad zal ook topoverleg zijn tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland.
2. Hoe dreigend is de situatie?
Oekraïne vreest een mogelijke omsingeling van Kiev. Maandag 17 januari werd bekend dat Russische militairen in Wit-Rusland oefeningen voorbereiden. Volgens het Wit-Russische ministerie van Defensie zullen lokale troepen samen met de Russen hun paraatheid testen. De militaire oefeningen staan gepland voor 10 tot 20 februari. In het westen zal worden geoefend aan de grens met Polen, in het zuiden aan de grens met Oekraïne.
Verontrustend: ook na twintig jaar blijft het gissen naar Poetins plannen, schrijft Robbert de Witt
Bij een eventuele invasie van Oekraïne zou Rusland niet alleen vanuit het oosten en zuiden kunnen optrekken, maar ook vanuit het noorden. De Oekraïense hoofdstad Kiev ligt zo’n 100 kilometer van de Wit-Russische grens. Mochten de vredesbesprekingen mislukken, dan is een invasie tot aan de rivier de Dnjepr een reële dreiging, meent de Amerikaanse denktank Center for Strategic and International Studies. De vraag is of Rusland genoeg troepen en materieel heeft voor dat scenario. Ook de weersomstandigheden zullen een grote rol spelen.
3. Worden er vanuit het Westen maatregelen genomen?
De Britten leveren anti-tankwapens aan Oekraïne, zo maakte de Britse minister van Defensie Ben Wallace op maandag 17 januari bekend. Volgens Wallace gaat het niet om strategische wapens en is het materieel slechts bedoeld ter verdediging bij een Russische invasie. De Verenigde Staten begonnen al eerder met wapenleveranties aan Oekraïne. Duitsland doet dit bewust niet. Volgens Baerbock heeft Duitsland de ‘historische verantwoordelijkheid’ om geen wapens te leveren aan partijen in conflictgebieden.
Naast wapenleveranties liggen er ook nog sancties op tafel om Rusland economisch te treffen. Maar deze worden waarschijnlijk pas ingezet als Rusland overgaat tot de aanval. Een van de zwaarste straffen is Rusland uit het SWIFT-systeem te zetten, wat internationaal betalingsverkeer voor Russische banken vrijwel onmogelijk maakt. Vanuit Duitsland klinkt verzet tegen de maatregel. De rekening voor de Russische olie- en gasleveranties aan Duitsland – Duitsland heeft een gastekort – moet wel kunnen worden betaald.
4. Wat zegt Rusland?
Rusland noemt de wapenleveranties aan Oekraïne ‘uiterst gevaarlijk’. Volgens woordvoerder Dmitri Peskov dragen ze zeker niet bij aan de afbouw van de spanningen. Het Kremlin betwijfelt of het alleen om defensieve wapens gaat.
Lees ook: Rusland ontkent dat het plannen heeft om Oekraïne binnen te vallen en eist harde toezeggingen van het Westen. Moskou wil onder meer een einde aan de uitbreiding van de NAVO en eist de garantie dat Oekraïne nooit zal toetreden tot het militaire bondgenootschap.
NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg heeft Rusland uitgenodigd om met NAVO-leden besprekingen te voeren over de situatie rond Oekraïne.