In Canada houden de spanningen aan wegens de protesten van vrachtwagenchauffeurs tegen de coronamaatregelen van premier Justin Trudeau. Vooral de vaccinatieplicht om het land in te komen, zet bij veel truckers kwaad bloed. Trudeau zette maandag 14 februari de noodwet in om de demonstraties een halt toe te roepen. De federale politie moest eraan te pas komen om diverse wegblokkades op te heffen. Intussen hebben de protesten een crisis veroorzaakt bij de politie in hoofdstad Ottawa.
1. Wat speelt er bij de politie van Ottawa?
De politiechef van Ottawa, Peter Sloly, nam ontslag omdat hij er niet in was geslaagd resoluut op te treden tegen de demonstraties in het centrum van de Canadese hoofdstad. Dat hij niet aanstuurde op handhaven, kwam hem op hevige kritiek te staan van onder anderen de inwoners van Ottawa, die zich ‘geïntimideerd voelden in hun eigen stad’. Ook Diane Deans, voorzitter van de Police Services Board, een instantie die toezicht houdt op de politiemacht van Ottawa, was kritisch over de politiechef. ‘Net als andere inwoners van Ottawa heb ik met ongeloof toegekeken hoe deze chaos zich heeft kunnen voortzetten,’ zei ze bij de aankondiging van het vertrek van Sloly.
Een dag later moest Deans zelf vertrekken omdat de gemeenteraad haar had weggestemd. Deans werd ervan beschuldigd een opvolger voor Sloly aan te wijzen zonder overleg met de gemeenteraad of burgemeester. Deze verrassende zet werd ook gezien als een manier om het vertrouwen van de inwoners van Ottowa te herstellen, nu de protesten in de hoofdstad al bijna drie weken voortduren. Deans was allesbehalve te spreken over het besluit: ‘De gemeenteraad destabiliseert de toezichthoudende instantie van de politie van Ottawa, midden in de grootste crisis in de geschiedenis van deze stad.’
Lees dit profiel uit 2018 terug
2. Wat houdt de noodwet in?
De inzet van de noodwet, The Emergencies Act, is uniek. De wet is aangenomen in 1988 door het Canadese parlement en geeft Trudeau en zijn regering tijdelijke bevoegdheid om vergaande maatregelen te nemen. In dit geval om de openbare orde in de hoofdstad te herstellen. Het overgrote deel van de wet is van financiële aard. Zo kwam tijdens een persconferentie van Trudeau op maandag 14 februari ook de minister van Financiën Chrystia Freeland aan het woord. Zij vertelde dat banken onder meer de mogelijkheid krijgen om rekeningen van betogers, en rekeningen die worden gebruikt om betogers te financieren, te kunnen bevriezen. Ook kan de verzekering van de voertuigen die worden ingezet bij een demonstratie worden opgeschort.
Op woensdag 15 februari deelde de politie in Ottawa flyers uit aan de demonstranten met daarop het dringende verzoek het centrum van Ottawa te verlaten. Ook zette de politie op haar website een overzicht van mogelijke straffen die demonstranten kunnen verwachten als ze niet vertrekken. Zo kan bijvoorbeeld beslag worden gelegd op het rijbewijs en op bezittingen van de demonstranten.
3. Waar komt de onvrede in Canada vandaan?
Op 19 november 2021 kondigde de Canadese regering aanpassingen voor het grensverkeer aan: vanaf 15 januari 2022 moeten essentiële dienstverleners (onder wie vrachtwagenchauffeurs) verplicht volledig gevaccineerd zijn tegen het coronavirus. Internationale vrachtwagenchauffeurs die geen gehoor aan deze maatregel geven, moeten bij binnenkomst in Canada verplicht twee weken in quarantaine. Volgens de krant The Canadian Press heeft deze maatregel gevolgen voor zo’n 26.000 niet-gevaccineerde vrachtwagenchauffeurs die geregeld de grens met de Verenigde Staten en Canada passeren.
Het verzet tegen de coronamaatregelen is groot. Naast onvrede onder vrachtwagenchauffeurs klinkt onder de demonstranten bredere kritiek op het coronabeleid van premier Trudeau en zijn regering. De woordvoerder van het protest, Ben Dichter, zei op de Amerikaanse nieuwszender Fox News ‘af te willen van alle vaccinatieplichten en -paspoorten’. Het coronabeleid in Canada is streng. Momenteel moeten alle werknemers van federale overheidsdiensten en federaal gereguleerde sectoren, waaronder het bankwezen, gevaccineerd zijn. Zonder bewijs of vrijstelling op basis van medische of religieuze grond worden zij op onbetaald verlof gestuurd.
Lees meer over dit onderwerp: Een algehele vaccinatieplicht gaat te ver
Op zaterdag 29 januari arriveerden de eerste truckers in Ottawa, nadat het eerste grote konvooi een week eerder was vertrokken uit Prince Rupert, een plaats aan de Canadese westkust. Vervolgens breidden de protesten zich uit naar belangrijke grensovergangen tussen Canada en de Verenigde Staten. Dinsdag 15 februari liet de gemeente van Ottawa weten dat er nog altijd ruim 360 voertuigen in de binnenstad staan geparkeerd. Op het hoogtepunt van de demonstratie waren het er 4.000.
4. Wat zijn de gevolgen van de demonstraties?
Tijdens een verhitte discussie op woensdag 16 februari in het Canadese parlement beschuldigde premier Trudeau Conservatieve parlementsleden ervan ‘betogers te steunen die met hakenkruizen zwaaien’. Hij zei dit in antwoord op een vraag van het Conservatieve parlementslid Melissa Lantsman, die zelf Joods is. De aantijging van Trudeau leidde tot veel ophef in de media. Bij het rechts-conservatieve Fox News reageerde Lantsman geschokt:
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Trudeau sprak zich eerder al fel uit over de aanhoudende protesten: ‘De demonstranten proberen onze economie, democratie en het dagelijks leven van onze medeburgers te blokkeren. Dit moet stoppen.’ Vooral economisch is de schade groot. De intussen beëindigde zesdaagse blokkade van de Ambassador Bridge, die de Canadese stad Windsor verbindt met de Amerikaanse stad Detroit, resulteerde in een economisch verlies van omgerekend 270 miljoen euro per dag. In combinatie met de blokkades in de provincies Manitoba en Alberta, die aan Amerika grenzen, kwam het verlies neer op in totaal 346 miljoen euro per dag.
Ook hebben diverse autofabrikanten laten weten dat ze de productie in zowel Canada als de Verenigde Staten hebben teruggeschroefd als gevolg van verscheidene wegblokkades op belangrijke doorvoerwegen. Autofabrikanten, vooral in Detroit en Windsor, zijn zeer afhankelijk van de Ambassador Bridge omdat er over deze hangbrug allerlei belangrijke onderdelen worden vervoerd die nodig zijn voor de productie van auto’s.
Eerder deze week is de Royal Canadian Mounted Police (RCMP), de federale politie van Canada, ingeschakeld. Zij hebben de demonstranten bij de Emerson Port of Entry, een grensovergang tussen de Amerikaanse staat North Dakota en het Canadese Manitoba, weten te verwijderen. Eerder had de RCMP al een wegblokkade in Coutts, Alberta, opgeheven. Daar werden dertien mensen opgepakt en een voorraad vuurwapens en munitie in beslag genomen. In een persconferentie zei RCMP-chef Trevor Daroux dat vier demonstranten worden verdacht van samenzwering tot moord op RCMP-agenten en één man van het bedreigen van agenten.
De chaos in Ottawa zal volgens Marco Mendicino, minister van Openbare Veiligheid, spoedig eindigen nu lokale wetshandhavers dankzij de noodwet meer bevoegdheden krijgen. De politie van Ottawa heeft de organisatoren van het protest, Tamara Lich en Chris Barber, inmiddels gearresteerd.
Toch wijst niets erop dat de overige demonstranten van plan zijn om op korte termijn te vertrekken. Vrachtwagenchauffeurs die demonstreren in de hoofdstad roepen het Freedom Convoy, zoals het protest wordt genoemd, pas te beëindigen als alle vaccinatieverplichtingen zijn ingetrokken.
Wanneer dat is, is niet duidelijk. In het centrum van Ottawa staan dus nog altijd honderden vrachtwagens geparkeerd.