Door de oorlog in Oekraïne zien met name jongeren en hoger opgeleiden geen toekomst meer in Rusland. Een steeds grotere groep keert zich bovendien tegen de oorlog, met het risico om daarvoor te worden opgepakt. In het buitenland zijn zij grotendeels veilig. Vier vragen over de exodus die momenteel gaande is.
1.Wie vluchten er uit Rusland en om hoeveel Russen gaat het?
Met name middelbaar tot hoger opgeleide Russen, vaak afkomstig uit de grote steden, verlaten het land. Daarnaast zien bloggers, activisten, journalisten en een scala aan artiesten en muzikanten geen toekomst meer in Rusland.
Lees ook dit verhaal van de dag: Moet de Europese Unie ook Oekraïne omarmen?
Ook diverse academici vluchten. Nu Europese universiteiten hun banden met Russische universiteiten hebben verbroken, is samenwerken vrijwel uitgesloten. Daardoor komen projecten vaak stil te liggen.
Ook Russische jonge mannen die kunnen worden gerekruteerd voor de oorlog ontvluchten het land. Een groot aantal jongeren vertrekt of wil weg, omdat zij niet meer geassocieerd willen worden met Rusland of de oorlog. Met name mensen onder de 35 jaar hebben een westers perspectief gekregen op hun land dankzij internet en sociale media. Zij zien veelal geen toekomst meer voor zichzelf in hun land. Daarnaast zijn er Russen die Oekraïners willen bijstaan, met humanitaire hulp of door mee te werken aan diverse projecten. Zij kunnen dit niet vanuit Rusland doen. Het aantal Russen dat het land ontvlucht, stijgt dagelijks. Precieze aantallen zijn lastig te verkrijgen doordat de cijfers over deze groep vluchtelingen vaak niet officieel worden bijgehouden. De Britse nieuwszender BBC stelde dat tot en met 13 maart ruim 200.000 Russen zijn gevlucht.
2. Levert dit problemen op voor de Russische economie?
Voor nu worden vooral in de IT-sector problemen verwacht. Ruslands ministerie van Digitale Ontwikkelingen erkent dat er op ICT-gebied op korte termijn een brain drain (kennisleegloop) ontstaat. Daarom heeft de overheid onlangs een bedrag van 14 miljard roebel (121 miljoen euro) beschikbaar gesteld voor projecten in ICT-bedrijven. Deze bedrijven ontvingen voor de oorlog doorgaans al een overheidssteun van maximaal 50 procent, maar dit wordt verhoogd naar 80 procent.
Lees ook: Wat bezit de sanctie-Rus?
De leegloop van kennis gaat gepaard met het Europese sanctiepakket tegen Rusland en de exodus van westerse bedrijven uit het land. Het sanctiepakket, in combinatie met de sterk gedaalde waarde van de roebel, levert op dit moment de meeste problemen op. De leegloop van Russen naar het buitenland zal op de langere termijn ook in andere sectoren worden gevoeld.
3. Waar vluchten Russen naartoe?
Momenteel zoeken veel Russen onderdak in de Turkse hoofdstad Istanbul. Andere populaire vluchtlanden zijn Armenië, Georgië, Oezbekistan, Kirgizië en Kazachstan. Een kleine groep rijken weet Dubai te vinden. Daarnaast vluchten Russen in principe naar elk land waar zij zonder een visum naartoe kunnen. Vanwege covidrestricties heeft de Europese Unie (EU) al twee jaar geen toeristenvisa uitgereikt aan Russen. Hierdoor zijn de EU-landen voor veel Russen lastig te bereiken.
Lees meer over de invloed van Russen in Georgië: Van eenheid is weinig sprake op de Georgische Dag van de Eenheid
Russen worden echter niet overal met open armen ontvangen. Vooral in Georgië lopen de spanningen hoog op. Hier zijn inmiddels ruim 25.000 Russen aangekomen, meldt de BBC. Mede vanwege de Russische inval in het land in augustus 2008 zien veel Georgiërs parallellen met de huidige oorlog. In de hoofdstad Tbilisi zijn veel gebouwen beklad met graffiti en vijandige leuzen tegen Russen en weigeren diverse huurders om woonruimte te verhuren aan Russen. De Georgische Nationale Bank vraagt Russen een verklaring tegen de oorlog te tekenen. Een dergelijke verklaring kan problemen opleveren wanneer Russen na de oorlog willen terugkeren naar hun thuisland. Buurland Armenië ontvangt ook enkele duizenden Russen per dag, hier is het ontvangst echter stukken vriendelijker.
4. Zijn er behalve oorlog nog meer redenen voor de uitvlucht?
Rusland kent een verregaande repressie tegen iedereen die zich uitspreekt tegen de oorlog, of anderszins kritisch is op de overheid. Critici worden beschouwd als staatsvijand, waardoor hun toekomst onzeker is. Meedraaien in de samenleving wordt ook steeds lastiger. Russen die de oorlog steunen, beschouwen hun landgenoten die tegen de oorlog zijn soms als verrader.
Daarnaast was Rusland in zekere zin voor de oorlog al verworden tot een politiestaat, onder meer door de oprichting van Rosgvardiya of Nationale Garde in 2016. Dit is een militaire politie-eenheid onder direct bevel van president Vladimir Poetin die zo’n 340.000 militairen omvat. De eenheid wordt onder meer ingezet om protesten hard neer te slaan. Hierdoor zagen velen (zoals activisten, advocaten en journalisten) hun toekomst in het land al somber in. De oorlog vormde het definitieve teken om het land te verlaten.
Ook hebben de afgelopen weken enkele honderden westerse bedrijven zich teruggetrokken uit het land. Dit betekent dat de Russische middenklasse, die gewend was geraakt aan een comfortabel leven met veel westerse voorzieningen, ineens is beroofd van tal van gemakken.