Direct na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne reisde de in Hongarije wonende schrijver Jaap Scholten naar de Oekraïens-Hongaarse grens, waar hij een Oekraïens gezin ophaalde dat hij onderdak biedt. Scholten houdt voor EW een persoonlijk logboek bij over de oorlog in zijn buurland en de geschiedenis van de regio. In deel 6: over Poetins methode om van Oekraïne een mislukt land te maken door een exodus van miljoenen mondige burgers te veroorzaken.
Jaap Scholten (1963) is schrijver van fictie en non-fictie (o.a. Kameraad Baron, waar hij de Libris Geschiedenis Prijs voor kreeg). Hij woont sinds 2003 in Oost-Europa en werkt momenteel aan een non-fictie boek over een ménage-à-trois tegen de achtergrond van de drie grote rijken – het Russische, Habsburgse en Ottomaanse Rijk.
Scholten houdt voor EW een persoonlijk logboek bij over de oorlog in Oekraïne en de geschiedenis van de regio.
Medyka (Polen), dinsdag 29 maart 2022, 10.00 uur
Door toeval was ik er vroeg bij, bij deze oorlog. Nu ben ik bij de Pools-Hongaarse grens in een soort United Nations tentendorp. Het heeft aan de ontvangende kant de opgewonden, verbroederende atmosfeer van een muziekfestival, maar dan zonder de muziek. Een maand geleden, na vier dagen aan de Hongaars-Oekraïense grens, kwam ik tot de conclusie dat het misschien beter was je niet alleen te richten op symptoombestrijding (de opvang van de vluchtelingen), maar ook op bestrijding van de kwaal (de invasie van een land). Ik besloot me te gaan inzetten voor de mensen in Oekraïne, de slachtoffers en de strijders.
Op dag vijf van de oorlog kreeg ik van een derdejaars geneeskundestudent in Kiev een lijst in het Engels met spullen die men vanwege de gevechten en raketinslagen hard nodig had: quickclot combat gauze, Israeli bandages, trauma shears, decompression needles, militairy first aid kits combat application, tourniquets (priority). Een lijst van voor mij volslagen onbekende termen. Ik moest mij een nieuw jargon eigenmaken. Een tourniquet is een knelverband (dat je als het ware vast kan schroeven) om een ernstige bloeding te stoppen, een Israeli bandage is een noodverband dat zichzelf vastzet en bloeding stopt, bedacht door een Israëlische legerarts.
In Nederland geen levensreddende spullen voor op slagveld te krijgen
Eén van mijn broers is mede-eigenaar van een pillenfabriek, een andere broer is arts, een vriendin is arts in een academisch ziekenhuis, en een tweede vriend is zelfs een belangrijke arts in Nederland. Ik gaf hun het lijstje uit Kiev en vroeg of ze via producenten, contacten, de ziekenhuisdirectie of via een achterdeur van het ziekenhuis een deel van de noodzakelijk spullen konden bemachtigen. Ik dacht: die regelen het wel.
Er moet in Nederland geen oorlog uitbreken, want levensreddende spullen voor op het slagveld blijken er niet te krijgen, in elk geval wist geen van de vier voor mij ook maar iets waar dan ook te achterhalen – nog geen rolletje Israëlisch verband. Hopelijk zit er in enkele van de achttien tanks die we van het Duitse leger huren een verbandtrommel met tourniquets en quickclot combat gauze voor als de oorlog onze kant op komt.
Na de vier tegenvallende reacties ben ik uit armoede geld gaan inzamelen. Ik dacht: dan moet ik de spullen ergens kopen. Het inzamelen liep goed, veel vrienden bleken het idee te delen dat de mensen in Oekraïne hulp nodig hadden. Wanneer twintig miljoen of meer Oekraïners naar Europa komen, is dat een kleine ramp voor Europa, vanwege de sociale onrust die dat ongetwijfeld hier en daar zal brengen, en een duizend keer grotere ramp voor Oekraïne. Want het zijn de besten (daarmee bedoel ik de mensen met de hoogste risicobereidheid, de best opgeleiden, de rijksten, de jongsten, de mensen die talen spreken, de opstandigsten en vrijdenkenden, intellectuelen, artsen, ingenieurs, programmeurs, de mensen die je nodig hebt om een land weer op te bouwen, die uiteindelijk het land verlaten om elders een nieuw leven te beginnen. Relatief veel bejaarden, plattelanders, laagopgeleiden en risicomijders blijven achter – het ideale materiaal voor autoritaire leiders.
Poetins ambitie: een exodus van Oekraïners teweegbrengen
De ambitie van Poetin om van Oekraïne een mislukt land te maken, is geslaagd zodra hij de miljoenen mondige hoogopgeleiden en andere lastpakken het land weet uit te jagen. Daarom is het consequent en gericht bombarderen van woonwijken, appartementsgebouwen, ziekenhuizen en scholen door de Russen zo zorgwekkend, los van het misdadige, het gruwelijke en het onpeilbare leed. Het is erop gericht een exodus teweeg te brengen, om Europa op te zadelen en doende te houden met een afgeleid probleem.
De vluchtelingen die Oekraïne verlaten en de onmisbare goederen – van medicatie, munitie, voedsel, brandstof tot wapens – die het land inkomen, en waardoor de Oekraïense strijdkrachten tot nu toe kunnen blijven doorvechten, bewegen ruwweg, in tegenovergestelde richting, langs dezelfde wegen. Dat Poetin die wegen, spoorlijnen, bruggen en viaducten nog niet kapot heeft laten bombarderen om de stroom hulpmiddelen af te remmen, geeft aan hoe cruciaal de exodus naar Europa voor hem is.
Lees hier de vorige bijdrage van Jaap Scholten: De Oekraïense woordvoerder Oleksiy Arestovich als medicijn voor het volk
Ik ben een gezegend mens, opgegroeid in een omgeving waar sinds mijn geboorte – 1963 – geen oorlog was. Bij Medyka aan de Oekraïense kant van de grens zie ik iets van wat oorlog doet. Het is tien uur ’s avonds. De mensen, op elkaar gedrongen als dieren, in goedkope ski-jacks, met lege blik in de ogen. Een zwijgende massa. Ze zijn anders dan de vluchtelingen die ik in de eerste dagen bij de Hongaarse grens zag – murw geslagen. Het verschil tussen een paar dagen en een paar weken oorlog.
EW publiceert een selectie van de logboeken van Jaap Scholten. Lees ze hier allemaal.