De online-oorlog: hoe Kiev Poetin loopt te sarren

De recente opmars van Oekraïne en snelle herovering van Oekraïens gebied leiden tot een stroom aan sarcastische tweets uit Kiev. Deze memes – grappige plaatjes met korte teksten – tonen op ludieke wijze dat er met de Oekraïners niet te spotten valt.

Het twitterkanaal Ukrainian Memes Forces levert sinds eind februari dagelijks sarcastisch commentaar op de voortgang van de oorlog, de internationale berichtgeving hierover en president Vladimir Poetin. Toen Poetin op 21 september een gedeeltelijke mobilisatie aankondigde van driehonderdduizend reservisten, reageerde het kanaal als volgt:

‘Sommigen van jullie zullen sterven, maar dat is een offer dat ik bereid ben te doen.’ De afbeelding verwijst ironisch naar Poetins onverschilligheid dat er nog veel meer Russische soldaten zullen omkomen aan het front.

Functie

De memes, eigenlijk hedendaagse spotprenten, zijn populair bij een jong, vaak internationaal publiek. De plaatjes moeten het Oekraïense moreel hoog houden in zware tijden. En ze tonen de veerkracht en humor van een land dat wordt aangevallen. Niet alleen in periodes dat Oekraïne succesvol terugslaat, ook in zwaardere tijden.

Het verschil met de eerste maanden van de oorlog is dat de nadruk nu ligt op het bespotten en persifleren van de Russen. Bovendien zijn de berichten in de huidige fase van de oorlog veel meer gericht op het verslaan van de agressor. Zo wordt de spot gedreven met Russische soldaten die vluchten voor de Oekraïense opmars.

De kreet ‘Onze troepen besloten te hergroeperen’ neemt Russische propaganda op de hak door te verwijzen naar een scène in de film Monty Python. In die scène worden de ledematen van de ridder in zwart afgehakt. De ridder (symbool voor de Russen) beweert dat hij slechts een schrammetje heeft.

Duister lot

Ook volgden cynische reacties op de wijze waarop Poetin afrekent met critici van de oorlog: een val uit een raam is in Rusland een beproefde methode om van tegenstanders af te komen. Deze tweet verscheen een dag nadat gemeenteraadsleden uit Moskou het opstappen van Poetin eisten en een militair analist in een Russisch praatprogramma de Russische strategie ‘uit de ­koloniale tijd’ noemde. De strip voorspelt een soortgelijk lot voor hen.

Nog meer sarcasme

Ukrainian Memes Forces is de voornaamste verspreider van dergelijke plaatjes over de oorlog, maar niet de enige. Ook het Oekraïense ministerie van Defensie post sarcastische uitspraken via Twitter.

Het Oekraïense ministerie van Defensie roept de eigenaar van de tank op zich te melden bij het Oekraïense leger. De afbeeldingen tonen bovendien dat Russen halsoverkop vluchten en daarbij hun tanks en andere materieel laten staan.

De aankondiging van de Russische mobilisatie zou aanvankelijk in de avond van 20 september worden uitgezonden op de Russische staatstelevisie. Die werd uitgesteld naar de volgende ochtend. Het ministerie van Defensie greep de vertraging van een halve dag aan door te grappen dat in die tijd Russen kunnen googelen wat de gemiddelde levensverwachting is aan het Oekraïense front.

Bovendien geven volgens het ministerie van Defensie veel Russische gezinnen het compensatie-geld van een gesneuvelde soldaat uit aan een nieuwe auto. De productie van Lada’s wordt flink opgeschroefd. Het ministerie waardeert het vertrouwen van het autobedrijf in het Oekraïense leger.

Succesvolle verdediging

Het Oekraïense Defensie-account en Ukrainian Memes Forces brengen in zekere zin een soort tegenpropaganda. Mede doordat de berichten vaak zeer pro-Oekraïens zijn en aan de wereld een sterke vaderlandsliefde laten zien.

Dat wordt ook gedaan met de tweet ‘Oekraïne voor en na de oorlog.’ Elke zonnebloem staat symbool voor een gesneuvelde Russische soldaat. Eind februari ging een filmpje viraal waarin een Oekraïense vrouw zonnebloempitten geeft aan een Russische soldaat. ‘Neem deze ­zaden, zodat hier zonnebloemen groeien wanneer je sterft,’ zegt ze. De zonnebloem was al de nationale bloem van Oekraïne, maar werd na dit filmpje het landelijke symbool van verzet.

In augustus voerde Oekraïne enkele aanvallen uit op Russische militaire doelen op de Krim. Oekraïne ontkende eerst elke betrokkenheid. ‘Disaster girl’, ofwel het ‘rampenmeisje’ dat wereldwijd wordt gebruikt als ironisch commentaar bij ongelukken, kijkt hier glimlachend weg van ­de explosies op de Krim. Deze meme suggereert dat er meer aan de hand was.