Een te heilig huisje: kritiek op de Poolse Paus

Het is na afloop van de Paaswake dringen voor Izabella Borowik (41) en haar zes kinderen om naar buiten te komen. Ze is diepgelovig, maar tevreden over de kerkleiding is ze niet. ‘Ik belijd mijn geloof voor de sacramenten,’ zegt ze. ‘Er gebeuren nare dingen binnen de kerk, en ik moet weinig hebben van individuele priesters.’

Het is al jaren crisis in de Poolse kerk. Verhalen over kindermisbruik blijven maar terugkeren. Geregeld duiken slachtoffers op in de Poolse pers. De ervaren Nederlandse correspondent Ekke Overbeek speelt daarbij een grote rol. Al meer dan een decennium bijt hij zich in de kwestie vast. Zijn onderzoeken leidden tot explosieve resultaten. Vervolgens blijken beschuldigde geestelijken stilletjes overgeplaatst te zijn. Zijn graafwerk maakt indruk in Polen en geregeld wordt hij in de media aangevallen door regeringsgezinde mediafiguren.

Misbruik onder het tapijt geveegd

Maar er zijn grenzen. In zijn nieuwste boek Maxima Culpa richt Overbeek zich op een heilige: Johannes Paulus II, de in 2005 overleden Poolse paus die een sleutelrol speelde bij de val van het communisme. Hij zou als aartsbisschop misbruik onder het tapijt hebben geveegd.

Overbeek krijgt als ‘Nederlander die Polen niet begrijpt’ de volle laag. De belangrijkste verwijten zijn dat hij leunt op mogelijk door de communistische veiligheidsdiensten gefabriceerde dossiers. Bovendien was er in de jaren zeventig en tachtig een felle strijd tussen het communistische regime en een coalitie van kerk, vakbonden en intellectuelen. Dat maakt het in de ogen van de meeste Polen begrijpelijk dat de paus misstanden mogelijk onder de pet hield om ‘de goede zaak’ niet te schaden. Er is alleen geen bewijs voor fabricatie, en de passiviteit van Johannes Paulus II in de jaren negentig wordt niet met de kritiek op Overbeeks werk verklaard.

Toch gaat Overbeek voor het gros van de Polen – volgens peilingen ongeveer 70 procent – te ver. ‘Ik sta achter onze paus,’ zegt ook Borowik.