‘Ze zijn hier!’ Hoe Hamas huishield in kibboets Nahal Oz

De kibboets Nahal Oz oogt liefelijk in het eerste ochtendlicht. Net als het omliggende landschap, dat doet denken aan het Franse platteland, met licht glooiende heuvels, struikgewas in de bermen en akkers vol gewassen. Vijfhonderd meter verderop ligt achter een 6 meter hoog hek, de Gazastrook.

Op dit uur is het stil in het dorpje. De paar honderd inwoners slapen nog. Alleen Ariel (12) is wakker. De tiener benut de ochtendschemering – de zon zal om 05.43 uur opkomen – om zijn rondje door de velden te rennen. Het weerbericht heeft voor deze zaterdag 7 oktober 2023 een warme dag beloofd.

Vanavond is het groot feest in de kibboets om te vieren dat Nahal Oz zeventig jaar geleden is opgericht. Alles staat al klaar om honderden gasten te ontvangen. Het waren jonge soldaten die het dorp in 1953 stichtten, pioniers die het verdedigen van de jonge staat Israël graag wilden combineren met het ontginnen van de woeste grond om die geschikt te maken voor landbouw.

Nahal Oz en de andere nederzettingen in de grensstreek hadden een strategisch doel. Gaza was destijds nog bezet door Egypte en had met Israël geen natuurlijke scheiding als bijvoorbeeld een rivier. De ketting van kibboetsen langs de 60 kilometer lange grens moest de vijandelijke strook langs de Middellandse Zee als het ware ‘omsluiten’. In het Hebreeuws heet dit gebied dan ook Otef Aza, de Gaza-envelop.

Terwijl Ariel nog aan het rennen is, schrikken de bewoners wakker van een fluitend geluid van een raket. En van het schelle alarm op hun mobiele telefoons. De inwoners van Nahal Oz weten voldoende. Ze stormen hun safe room in, de kamer met 30 centimeter dikke betonnen muren die bescherming moeten bieden tegen de barrage van raketten en mortieren die geregeld vanuit Gaza op Israël wordt afgevuurd.

Meestal is de safe room een slaapkamer van een van de kinderen, omdat ouders sneller naar die kamer kunnen vluchten dan andersom. In Tel Aviv, ruim 100 kilometer naar het noorden, heb je een paar minuten om naar je schuilplaats te vluchten, in deze grensstreek slechts een paar seconden. Kibboetsoprichter Jankele Cohen (89) en zijn vrouw hebben van de safe room hun slaapkamer gemaakt en hoeven na het ‘rode alarm’ op 7 oktober alleen de zware stalen deur te sluiten.

Een gebroken kies redde het gezin van Raymond en Mirjam Reijnen

Ook Raymond en Mirjam Reijnen schieten hun bomvrije kamer in. Rond deze tijd op sabbat zijn ze net als tiener Ariel meestal aan het rennen, vaak een route die hen in de nabijgelegen kibboets Be’eri brengt. Maar Raymond kampt met een gebroken kies, heeft van de pijn nauwelijks geslapen en zit een beetje brak in de woonkamer. Dat de ­gebroken kies hun leven heeft gered, zal pas later tot ze doordringen.

Raymond en Mirjam zijn de voortdurende raketaanvallen inmiddels wel gewend. Ze emigreerden met hun drie kinderen in 2018 vanuit Rotterdam naar Israël en kozen in Nahal Oz een huisje dat al eerder was getroffen door een raket. Kleine kans dat het nog eens zou gebeuren, dachten ze. Prompt doorboorde in 2019 een projectiel hun dak. Sindsdien noemen ze Nahal Oz een paradijs dat grenst aan de hel.

Raymond (46) zorgt voor de koeien van de kibboets. Mirjam (42) is vrijwilliger bij de brandweer en werkt bij een project, ‘Pad naar Vrede’, dat Palestijnen en Israëliërs dichter bij elkaar moet brengen. Niets bijzonders in deze grensstreek. De kibboetsniks zijn, ook van oorsprong, een beetje linksig, geloven in vrede en hebben het beste voor met hun buren, die ze niet vereenzel­vigen met Hamas. Geregeld rijden in­woners van de kibboetsen zieke Gazanen naar Israëlische ziekenhuizen.

Bij zo’n raketaanval uit Gaza is het de regel dat bewoners tien minuten binnenblijven. Daarna mogen ze hun ‘schuilkelder’ verlaten. Als het lang rumoerig blijft – tijdens een intifada of een halve oorlog – gaan de vrouwen, kinderen en ouderen voor een paar dagen of langer naar hun vaste ‘evacuatiekibboets’ Mishmar Ha’emek, die zo’n 200 kilometer naar het noorden ligt. Het gezin Reijnen heeft dat sinds 2018 al vier keer meegemaakt.

Bijna-negentiger Jankele Cohen vecht mee

De mannen – met kogelwerend vest en een helm op – blijven dan achter om voor het vee te zorgen, de koeien moeten immers worden gemolken, en om andere klussen te doen om de kibboets draaiende te houden. De bijna-negentiger Jankele Cohen vragen ze bij evacuaties niet meer mee. ‘Als er gevochten moet worden, vecht ik mee,’ vertelde hij in de zomer van 2022. Het klonk niet stoer, maar vanzelfsprekend.

Jankele staat bekend als de ‘aardappelkoning’ – geen beschermde titel, niet in de wereld en niet in Israël. In de beginjaren van de kibboets ging het planten en rooien van aardappels met de hand, de rug gebogen. Jankele ontwikkelde niet alleen machines om het werk te vergemak­kelijken, maar teelde ook nieuwe soorten, die hij wereldwijd aan de man bracht. Ook reisde hij de wereld over om advies te geven over de teelt van het knolgewas.

Dat deed hij ook voor Palestijnse boeren net over de grens in Gaza. ‘Dat zijn ook mensen die geld willen verdienen en hun kinderen vooruit willen helpen. Die houden zich verre van de politiek. Ze bewerken dezelfde grond, alleen een kilometer verderop.’

De appgroep meldt: ‘Ze zijn hier!’

Raymond en Mirjam vinden dat er deze zaterdag wel heel erg veel raketten overkomen. Het zouden er drieduizend zijn, horen ze later. Als het even rustig is, verlaat Mirjam de veilige kamer om haar telefoon te pakken, die nog in een woonkamer ligt. Dan sluit ze zich met Raymond en dochter Ariëlla (8) weer op in de slaapkamer van de jongens, Samuel (12) en Nathan (14).

De bewoners van Nahal Oz appen elkaar vanuit hun schuilplaats. Al snel is duidelijk dat dit geen gewone raketaanval is. De veiligheidsfunctionaris van de kibboets meldt via de app dat de situatie ‘complex’ is. Plotsklaps klinkt buiten geweervuur. De appgroep meldt: ‘Ze zijn hier!’ Dat kan maar één ding betekenen: Hamas is in het dorp! De enigszins laconieke houding over de zoveelste raketregen slaat om in grote onrust.

De moeder van Ariel belt direct met het hoofd bewaking van de kibboets om hem te waarschuwen dat haar 12-jarige zoon nog ergens aan het hollen is. Ilan Fiorentino (38), in de kibboets geboren, verlaat zijn huis, terwijl hij ziet hoe steeds meer Hamasstrijders over de ­velden naar de kibboets rennen. Hij sleurt Ariel net op tijd uit het schootsveld en brengt hem naar zijn eigen huis. Daar duwt hij hem bij zijn vrouw en dochtertjes in de bomvrije kamer.

Zonder te aarzelen, loopt Fiorentino zijn huis weer uit om de strijd aan te gaan met de terroristen die de kibboets zijn binnengedrongen. Via zijn telefoon roept hij twee andere bewakers op om met de gepantserde patrouillewagen van de kibboets mee te vechten.

Niet wetende dat de andere ­nederzettingen aan de grens ook zijn aangevallen – circa drieduizend terroristen hebben die ochtend acht grensposten en vijftien dorpen overvallen – verwachten de bewoners van Nahal Oz dat ze snel worden bevrijd door het leger. Op een steenworp afstand van de kibboets ligt de legerpost die de grensbewakers huisvest en ook Nahal Oz heet. Telefoontjes naar de militairen, politie en hulpdiensten blijven echter onbeantwoord. Onrust verandert in panische angst.

Hamas gijzelt zeven vrouwelijke soldaten en sleept ze mee naar Gaza

In de kibboets is niet bekend dat de grenspost door Hamas is overlopen. De terreurgroep wist precies hoe ze alle ­apparatuur moest uitschakelen, hoeveel soldaten aanwezig waren en welke weerstand ze kon verwachten. De soldaten, vooral getraind om met hightech het 6 meter hoge grenshek en de wachttorens in de gaten te houden, zijn totaal verrast. Vier dozijn militairen worden neergemaaid.

Onder hen is de 22-jarige Eden Nimri, die in Israël enige bekendheid heeft omdat ze tot 2019 meedeed aan ­internationale zwemkampioenschappen. In haar eentje houdt ze, tot ze het onderspit delft, vanuit de schuilkelder Hamas op afstand, zodat ongewapende grenswachten – veelal vrouwen – via een andere ingang kunnen ontsnappen.

Hamas gijzelt bij de grenspost zeven vrouwelijke soldaten en sleept ze mee naar Gaza. Op 30 oktober weet het Israëlische leger Ori Megidish (19) te bevrijden, de enige geslaagde bevrijdings­actie tot nu toe.

Safe rooms niet bedoeld om te beschermen tegen inval van terroristen

Dat in de kibboets de bewoners inmiddels panisch zijn, heeft alles te maken met de safe rooms. Die zijn bedoeld om bescherming te bieden tegen een ­raketaanval, niet tegen een inval van terroristen. De meeste stalen deuren hebben dan ook geen slot. Sommige bewoners schuiven daarom een kast voor de deur. Raymond en Mirjam knopen lakens aan de klink om die omhoog te kunnen trekken.

Inwoner Elad Futerman (40) prijst zich gelukkig dat de vorige eigenaar de deur heeft uitgerust met een hangslot. Maar als hij hoort dat Hamas zijn huis binnendringt, staat hij met een bijl bij de deur mochten de mannen die weten te forceren. Zijn vrouw heeft hun dochtertje van 7 maanden vast, in haar andere hand houdt ze een mes. Hij weet dat ze geen kans maken.

Terwijl ze luisteren hoe drie of vier Hamasstrijders hun huis overhoop ­halen en vervolgens tegen de zware deur beginnen te drukken, vreest hij voor hun leven. Met een Arabisch accent wordt in het Engels gevraagd de deur te openen. Ze houden zich doodstil. Ook de baby. Dan worden de indringers weggeroepen. Het zal nog tot middernacht duren voordat ze – na achttien uur – hun schuilplaats kunnen verlaten.

Ze roepen ‘Allahu akbar!’ en dat ze Joden gaan vermoorden

Een andere inwoner, Amir Tibon (35), kaal, blauwe ogen, is een vooraanstaand journalist bij het linkse dagblad Haaretz. Hij is in 2014 naar de kibboets verhuisd. Met zijn vrouw Miri, die haar carrière begon met het helpen van moslimvrouwen om voor hun rechten op te komen, schuilt hij in de versterkte slaapkamer van hun twee dochtertjes, Galia van 3,5 en Carmel van 1,5 jaar. Gehoorzaam houden de kleintjes zich aan het verzoek van beide ­ouders om geen kik te geven.

Om te weten wat er buiten gebeurt, gluurt Amir om de hoek van het raam. Hij schrikt als hij Hamasstrijders met hun kenmerkende groene hoofdband langs ziet lopen, volgehangen met wapens. Hij hoort ze ‘Allahu akbar!’ roepen en dat ze Joden gaan vermoorden. Snel sluit hij het stalen luik. Direct daarna hoort hij hoe ze zijn woonkamer onder vuur nemen. Hij belt met zijn vader in Tel Aviv, de gepensioneerde generaal Noam Tibon (62), al net zo kaal als zijn zoon. ‘Ik kom er aan,’ zegt vader Tibon.

Al snel valt de elektriciteit uit en kan Amir zijn telefoon niet meer opladen. Met zijn gezin zal hij nog urenlang in het donker zitten. Het gezin Reijnen heeft daar geen last van, de generator is aangefloept. Mirjam volgt op sociale media, waar de terroristen live hun gruwelijkheden tonen, wat in de kibboets en elders gebeurt.

De 85-jarige Shlomo Ron, net als Jankele Cohen een van de oprichters van Nahal Oz en een gepensioneerd slotenmaker, is actief in het culturele leven van Nahal Oz als zanger en acteur. Zijn vrouw, twee dochters en kleinzoon zitten in de bunker. Omdat hij vreest dat Hamas de veilige kamer zal openbreken, bedenkt hij een afleidingsmanoeuvre. Hij gaat op de bank in de woonkamer zitten en acteert een alleenstaande oude man. De list werkt. Ze schieten hem dood en kijken niet verder.

Bij de familie Idan duwt vader Tsachi (51) met zijn volle gewicht tegen de stalen deur om te voorkomen dat Hamas zijn gezin vermoordt. De terroristen schieten door het staal en raken zijn net 18 geworden dochter Maayan, een getalenteerde handbalspeler. Het schot is dodelijk.

Een versleten vakantiedorp

Nahal Oz ziet eruit als een versleten vakantiedorp. Lage, aan elkaar geschakelde huisjes zonder verdieping die vele decennia oud zijn. Grasvelden met schaduw gevende bomen, wandelpaden, een speelplaats. Maar er is ook een nieuwbouwwijkje, gemetseld door Palestijnse bouwvakkers uit Gaza. Ze konden hier tien keer meer verdienen dan thuis. Aan de rand van de ­kibboets staan de stallen voor het vee en schuren voor de machines. Er is ook een gemeenschapshuis. De kibboets is geheel omheind, inderdaad als een Club Med.

Aan de rand liggen bij de ingang ook de appartementen voor de gasten. De huisjes van de inwoners van de kibboets zijn te klein voor logeerkamers. Tamar heeft haar dochter en kleindochter, die uit Chicago zijn overgekomen om haar 85ste verjaardag te vieren, hier ondergebracht. Als zaterdagmorgen het alarm afgaat, instrueert ze via de app haar oner­varen Amerikaanse nageslacht in de safe room te blijven.

Judith Raanan (59) reageert niet op de appjes van haar moeder, blijkbaar heeft ze haar telefoon uitgezet om de regels van de sabbat te respecteren. Haar 17-jarige kleindochter Natalie, die na haar diploma-uitreiking in Chicago een tussenjaar heeft genomen, reageert wel en appt opgewekt dat ze zich prima vermaken. Geen zorgen. Maar na het middaguur stopt het appcontact.

Tiener Ariel appt met Mirjam, die hij kent als moeder van zijn vriendje Samuel. Of zij soms weet waar zijn moeder is. Ze weet het niet.

Zeven uur zijn verstreken sinds het eerste alarm. Het leger is er nog steeds niet. Ariels redder Ilan is inmiddels ­gesneuveld. Een soldaat van de grensbewaking, Yakov Karsninski (21), vecht zich dood. Hij wordt later gevonden in het gras, met in een cirkel om hem heen vijf dode terroristen.

Het lichaam van Tom kan pas na negen dagen worden geïdentificeerd

Als Hamas de kibboets eenmaal onder controle heeft, begint het willekeurige martelen, molesteren en moorden. De 17-jarige Tom Arava dwingen ze om bij elk huis in het Hebreeuws te schreeuwen dat de kust veilig is en iedereen naar buiten kan komen. Opgelucht verlaten vader, moeder en twee dochters hun safe room. En worden neergemaaid. Het zijn de ouders en zusjes van tiener Ariel, die nog steeds in de safe room van zijn redder bivakkeert.

Als Tom weigert meer gezinnen in de val te laten lopen, schiet Hamas hem dood. Zijn lichaam mutileren ze zo erg, dat hij pas na negen dagen kan worden geïdentificeerd. Hamas gebruikt de ­telefoon van Toms moeder om via haar Facebookpagina live te laten zien wat ze doen met haar, zijn stiefvader en zijn twee stiefzusjes. Mirjam bekijkt het op haar telefoon met afgrijzen.

Hoe dichter ze Nahal Oz naderen, hoe meer het inferno zich openbaart

In Tel Aviv stapt generaal Tibor na het telefoongesprek met zijn zoon samen met zijn vrouw in hun jeep en racen vanuit de moderne kustplaats naar het zuiden, richting Nahal Oz. Een afstand waar je normaal gesproken twee uur over doet. De ouders zijn diep teleurgesteld dat leger, politie en hulpdiensten nog niet in actie zijn gekomen.

Ze stuiten al snel op een politiepost die het echtpaar – moeder rijdt, vader appt met zijn wapenbroeders – tegenhoudt. Moeder stuurt pardoes de jeep de berm in en, manoeuvrerend door de velden, passeert zo de post. Hoe dichter ze de grensstreek in het zuiden naderen, hoe meer het inferno van Hamas zich openbaart.

Plotsklaps maant een jong stel de jeep om af te remmen. De jongen en het meisje vertellen dat ze ontsnapt zijn aan het bloedbad van het Supernova muziekfestival bij Re’im – Hamas had alle uitgaande wegen afgezet en liet één ontsnappingsroute open waar ze iedereen op hun gemakje neerschoten.

De auto van het stel is door een kogelregen onklaar gemaakt en de twee hebben zich uren verscholen onder bladeren. Het echtpaar Tibon besluit eerst het stel, dat volkomen in shock is, in veiligheid te brengen. Zoon Amir en zijn jonge gezin in de kibboets moeten nog maar even wachten. Als het stelletje in veiligheid is gebracht, laat vader Tibon vanwege het gevaar zijn vrouw achter en rijdt zelf verder naar Nahal Oz, met een soldaat die hij onderweg oppikt en die zonder bevel van zijn meerderen ook naar de grensstreek op weg is om tegen de ter­roristen te vechten.

Onderweg stuiten ze op een gevecht tussen Hamas en een Israëlische patrouille. Het lukt ze om de Hamasstrijders uit te schakelen. Maar opnieuw moet vader Tibon zijn reis naar Nahal Oz onderbreken, dit keer om twee soldaten die bij het vuurgevecht zwaargewond zijn geraakt, zo snel mogelijk in veiligheid te brengen. Hij rijdt terug naar zijn vrouw, die de jeep met de gewonde soldaten overneemt en plankgas naar het ziekenhuis racet.

Als vader Tibon, die een lift krijgt van een strijdmakker die ook op eigen houtje naar het zuiden op weg is om te vechten, eindelijk in de middag bij ­Nahal Oz arriveert, voegt hij zich bij de commando’s die de kibboets uitkammen en huis voor huis op Hamas heroveren. Als hij eindelijk bij de woning van zijn zoon arriveert, legt hij zijn hand op het stalen luik van het raam van de safe room en zegt iets als ‘Doe maar open’. Waarop het dochtertje van Amir en Miri kraait: ‘Daar is opa!’ De ouders barsten in tranen uit.

Pas tegen middernacht is het veilig genoeg om de ruimte te verlaten

Ook Mirjams gezin wordt tegen vier uur die middag bevrijd door het Israëlische leger. Ze hebben al die tijd niet gedronken of gegeten en hun behoefte moeten doen in een speelgoed­emmertje van de kinderen. Ze mogen even water pakken en wat eten, maar moeten dan met hun vijven weer terug naar hun bomvrije ruimte van 7 vierkante meter.

Pas tegen middernacht is het veilig genoeg om de ruimte te verlaten. Overal in de kibboets komen de overlevenden uit hun schuilplaatsen.

Er staan bussen klaar om ze naar hun vertrouwde evacuatiekibboets in het noorden te brengen. Tiener Ariel loopt van bus naar bus op zoek naar zijn moeder. Hij gelooft het niet als Mirjam hem vertelt dat ze is vermoord.

Nu iedereen uit Nahal Oz onderdak moet krijgen in Mishmar Ha’emek, is daar onvoldoende plek, zelfs als elk gezin maar één kamer krijgt toebedeeld. Het jonge gezin Tibon gaat naar zijn ­ouders in Tel Aviv, het oude echtpaar Cohen naar hun zoon in Jeruzalem. ‘Op mijn veertiende, bij het uitbreken van de oorlog van 1948, werd ik geëvacueerd om te ontsnappen aan het oprukkende Egyptische leger. En op mijn 89ste opnieuw. Het hoort blijkbaar bij het leven in Israël,’ zegt Jankele Cohen. Hij lacht niet.

Niet iedereen weet zeker of ze terug willen keren naar Nahal Oz

‘Angst heeft niets met leeftijd te maken,’ zegt Cohen. Natuurlijk wil hij terugkeren naar Nahal Oz, het paradijs waar hij al zeventig jaar woont. ‘Het zal alleen nog wel een maand of acht duren. Eerst moet Hamas worden verslagen. Wat gebeurd is, is uniek. Het zal dit land radicaal veranderen.’ Het staat voor hem vast dat hij dat zal meemaken. Hij is een echte sabra, iemand die geboren is in Israël voordat dat land überhaupt bestond. De term verwijst naar een onverwoestbare cactussoort. En onverwoestbaar is Jankele Cohen.

Andere ‘overlevers’ van de aanslag op de kibboets zijn minder zeker. Mirjam weet het nog niet. Het gevoel dat ze Palestijnen graag wil helpen, is weg, zegt ze. Het vertrouwen is weg. Zij en de inwoners van de grensstreek voelen zich verraden door de Gazanen met wie ze werkten en die ze hielpen. Blijkbaar hebben die alles doorverteld. Hamas wist alles van de kibboetsen. Waar de beveiligers woonden, waar de elektriciteit zat, waar de wapenopslagplaats.

Maar er is nog iets. Toen Hamas de controle over Nahal Oz had overgenomen, kwamen moeders met hun kin­deren vanuit Gaza naar de kibboets ­gerend. Ze namen alles mee wat los zat, van magnetrons, televisies, kleren, keukenapparatuur en telefoons tot elektrische scooters. En wat niet los lag of los kon worden gerukt, werd vernield of in brand gestoken. Sommige bewoners zagen het schuilend in een saferoom live gebeuren via de beveiligingscamera’s waarvan ze de beelden op hun telefoon kregen.

En moet je het de kinderen aandoen, vraagt Mirjam zich af. Een vriendinnetje van haar dochter is ontvoerd, een vriendje van haar zoontje vermoord. ‘Hoe zien de klassen er straks uit?’ Hoe dan ook, eerst moet Hamas in de hele Gazastrook zijn uitgeschakeld, voor ze over terugkeer wil denken.

De lijken van Hamas lagen er nog. De lucht was verschrikkelijk

Raymond reed woensdag 11 oktober voor het eerst terug naar de kibboets. De lijken van Hamas lagen er nog. De lucht was verschrikkelijk. Maar hij moest. De koeien hadden vier dagen niet gegeten. Melken kon nog niet. Hamas had de spiksplinternieuwe en bomvrije melklocatie vernield. Het zou nog tien dagen duren voordat het melken kon worden hervat.

Raymond rijdt inmiddels om de paar dagen op en neer, 2,5 uur heen, 2,5 uur terug. De lijken van de terroristen zijn inmiddels met een shovel geborgen.

Epiloog

* Judith en Natalie Raanan die voor de 85ste verjaardag van grootmoeder Tamar naar Nahal Oz waren gekomen, werden gegijzeld, maar behoorden als Amerikanen tot de eerste groep die werd vrijgelaten.

* Toms moeder Dikla Arava is net als lokeend Tom zelf vermoord. Ook zijn stiefvader Noam Elyakim is vermoord. Zijn stiefzusjes Ela (8) en Dafna (15) Elyakim zijn door Hamas meegesleept naar Gaza en pas na 51 dagen vrijge­laten (in ruil voor gevangen Palestijnen).

* Omdat Ariel in het huis van de bewaker zat, was hij niet bij zijn familie toen die haar safe room verliet nadat Tom had gezegd dat de kust veilig was. Pas na middernacht hoort hij dat zijn ouders Yaniv (54) en Yasmin (49) Zohar en zijn zusjes Keshet (20) en Tchelet (18) zijn vermoord.

* Nadat Maayan Idan door de stalen deur heen was doodgeschoten, werd haar vader als gijzelaar meegenomen naar Gaza. Haar moeder en twee broers overleefden het bloedbad.

* De zieke Elma Avraham (84) werd ­gegijzeld en kwam pas na 51 dagen vrij (in ruil voor gevangen Palestijnen). Het Rode Kruis mocht haar van Hamas geen medicijnen bezorgen.

* In Nahal Oz zijn op 7 oktober twaalf inwoners vermoord en negen gegijzeld. Negen lijken konden nog niet worden geïdentificeerd. In gevechten met Hamas kwamen elf militairen om.

* In grenspost Nahal Oz zijn op 7 oktober 45 militairen gedood en zeven gegijzeld, van wie één in Gaza is vermoord en één is bevrijd door het Israëlische leger.

* In de naburige kibboets Be’eri, waar Raymond en Mirjam naartoe zouden rennen, zijn 130 inwoners vermoord, van wie 80 procent eerst is gemarteld. Twintig kinderen zijn met hun han- den aan elkaar gebonden levend verbrand. In het eveneens nabijgelegen Kfar Aza heeft Hamas een soortgelijk bloedbad aangericht.

Nahal Oz ligt er niet meer liefelijk bij

Nahal Oz had een bekende klank in Israël. In 1956 was de 21-jarige bewaker Roi Rothberg door infiltranten uit Gaza vermoord, z’n ogen uitgestoken. Om de bevolking te kalmeren hield de opperbevelhebber van het Israëlische leger Moshe Dayan, later minister van De­fensie en van Buitenlandse Zaken, een grafrede die geldt als een van de beroemdste ­toespraken uit de geschiedenis van Israël.

Dayan, met zijn kenmerkende zwarte lapje voor zijn linkeroog, sprak profetische woorden toen hij zei dat de jonge Roi, die een huis bouwde aan de poorten van Gaza om anderen te beschermen, werd verblind door het licht in zijn hart. ‘Het verlangen naar vrede doofde zijn oren en hij hoorde niet de stem van de moord die in een hinderlaag lag te wachten.’

Nahal Oz ligt er niet meer liefelijk bij. Zware tanks hebben de gewassen kapotgereden en de kibboets zelf dient dezer dagen als legerplaats en kazerne voor de militairen die vechten tegen Hamas.