De Europese Raadsvoorzitter Charles Michel zorgde afgelopen weekeinde voor opschudding, door aan te kondigen zijn functie eerder neer te leggen omdat hij zich kandideert voor het Europees Parlement. Schitteren deed hij niet. Wie is deze Belg ook alweer?
Charles Michel (48) heeft iets van een stripfiguur. Een kaal eihoofd, getrimd baardje, grote bril en een eeuwige grijns die hem er niet zo snugger laat uitzien.
Maar vergis u niet. De liberaal was 24 toen hij al minister werd in de Waalse regering. Op zijn 38ste werd de jurist, die even in Amsterdam studeerde maar het Nederlands nauwelijks machtig is, de jongste premier van België.
Vijf jaar later verliet hij vervroegd zijn (demissionaire) federale regering om voorzitter te worden van de Europese Raad, als opvolger van de Pool Donald Tusk. Een prestigieuze baan. Michel is de derde politicus in deze functie. De eerste was de Belgische oud-premier Herman Van Rompuy.
De Belgen zorgen weer goed voor zichzelf
Niet alleen Charles Michel heeft zijn zinnen gezet op een mooie nieuwe functie. Ook zijn Waalse partijgenoot Didier Reynders, nu Europees Commissaris voor Justitie, heeft iets nieuws in het vizier. Hij hoopt de volgende secretaris-generaal van de Raad van Europa te worden. Deze mensenrechtenclub (niet te verwarren met de Europese Raad) bestaat uit 46 landen en zetelt in het aangename Straatsburg. Reynders heeft weinig kans om verkozen te worden als Europarlementslid. Nu Charles Michel de lijst trekt, is de tweede plaats voor een vrouw.
Nu verlaat Michel ook voortijdig deze positie, omdat hij namens zijn partij Mouvement Réformateur lijsttrekker wordt bij de Europese verkiezingen begin juni. Hij gaat het Raadsvoorzitterschap combineren met campagnevoeren. Anders dan bij Europees Commissarissen is er geen regel die dat verbiedt.
Overigens is vijf jaar de maximale termijn voor het Raadsvoorzitterschap. Een terugkeer zat er voor Michel dus niet in. Niet onbegrijpelijk dat hij de vlucht naar voren kiest.
Michel komt uit een politieke dynastie
In juli zal Michel, indien gekozen, aantreden als Parlementariër. Brussel speculeert er al lustig op los over wat Michel in het parlement wil doen. Gaat hij de liberale Renew-fractie leiden? Renew Europe (met ook VVD en D66) is vooral een speeltje van de Franse president Emmanuel Macron, met wiens steun Michel in 2019 Raadsvoorzitter werd. Of hoopt hij, net als zijn vader, Europees Commissaris te worden?
Zoals veel andere Belgische politici komt Charles Michel uit een politieke dynastie. Zijn vader Louis Michel (76) was namens dezelfde partij als zijn zoon vicepremier (onder Guy Verhofstadt, die nu voor Renew in het Europees Parlement zit), minister van Buitenlandse Zaken en dus Europees Commissaris (2004-2009).
Raadsvoorzitter had het niet makkelijk
Als voorzitter van de Europese Raad had Michel het niet makkelijk. Dat was voor een belangrijk deel aan hemzelf te wijten.
Vooropgesteld: het Raadsvoorzitterschap is een eervolle, maar ook weinig benijdenswaardige functie gebleken. De voorzitter is een soort bestuurssecretaris van de 27 regeringsleiders: hij moet zorgen voor een agenda en consensus tijdens de Europese toppen, die hij ook leidt. Dat is zeker geen sinecure, maar geeft slechts een paar keer per jaar de gelegenheid om te schitteren. Daarnaast vertegenwoordigt de Raadsvoorzitter de Europese Unie bij buitenlandse aangelegenheden. En juist daar ging het mis voor Michel.
In Brussel noemen de drie voorzitters van de belangrijkste instituties – Parlement, Raad en Commissie, dat is ook de protocollaire volgorde – zich in het Engels president en niet chair(wo)man. Drie ‘presidenten’ in één Unie, dat werkt natuurlijk niet. Een beetje president aanvaardt geen directe concurrentie.
De linke Turkse president Recep Tayyip Erdogan voelde dat haarfijn aan, in april 2021. Hij bood Commissievoorzitter Ursula von der Leyen geen stoel aan tijdens een gezamenlijk bezoek van de twee EU-prominenten, maar liet haar aan de zijkant plaatsnemen op een sofa. Charles Michel kreeg wel een stoel, naast Erdogan, en protesteerde niet. Sofagate was geboren. Michel kreeg de zwartepiet, omdat hij de vernedering – van een vrouw nota bene – stilzwijgend accepteerde.
Gênante strijd met Von der Leyen
Daarna, en zeker na de Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022, trok Von der Leyen alle macht en dus aandacht naar zich toe. Michel verpieterde langzaam in haar schaduw.
Dat leidde tot gênante taferelen. Op 9 mei 2022, ‘Europadag’, bracht Von der Leyen een aangekondigd bezoek aan president Volodymyr Zelensky in Kyiv. Dat ging gepaard met veel publicitaire tamtam.
En wat deed de sowieso erg reislustige Michel? Die bracht dezelfde dag opeens een ‘verrassingsbezoek’ aan havenstad Odesa. Zijn ontmoeting met de premier van Oekraïne moest worden onderbroken toen Odesa met raketten werd bestookt en de aanwezigen een schuilplaats moesten opzoeken. Uiteraard werden de beschietingen, die Michels bezoek een heroïsch tintje gaven, gretig gedeeld met de persbureaus. Een wanhoopspoging van Michel om de aandacht van Von der Leyen af te leiden.
Brussel vreest vacuüm na vertrek Michel
Michel vertrekt uiterlijk half juli. Over het precieze tijdstip is veel te doen. Op 1 juli neemt Hongarije het roulerende EU-voorzitterschap over van België. Brussel is bang dat er een vacuüm ontstaat, waarin de gevreesde Viktor Orbán tijdelijk het Raadsvoorzitterschap op zich neemt zolang de regeringsleiders geen definitieve opvolger van Michel voor de komende termijn hebben verkozen.
De kans is groot dat de EU-leiders voor 1 juli een interim-Raadsvoorzitter aanwijzen die Michels taken overneemt. Dat kan met een meerderheid van de stemmen.