Het is volgens Iran-kenner Pejman Abdolmohammadi niet te voorspellen wat de consequenties voor Teheran zijn als Trump opnieuw president wordt van de Verenigde Staten.
EW De Amerikaanse president Donald Trump zette in 2018 een streep door het Nucleair Akkoord en scherpte de sancties tegen Iran aan. Hoe gaat het nu met de economie in Iran?
Pejman Abdolmohammadi: ‘Toen Trump president was, ging het door de zware sancties economisch heel slecht in de Islamitische Republiek. Maar daarin is verandering gekomen. De Iraanse militaire, economische en politieke elite doen weer uitstekende zaken.’
EW Dus het gaat goed in Iran?
Abdolmohammadi: ‘Het land heeft natuurlijk nog steeds enorme problemen. De sancties treffen vooral gewone Iraniërs, de midden- en lagere klassen. Er is een tekort aan alles. Het is lastig om medicijnen te krijgen en om spullen te kopen. En voor kleine en middelgrote bedrijven is het heel moeilijk handel drijven. Maar met de elite gaat het uitstekend. De sancties raken hen niet. De rijken worden rijker, de armen hebben het nakijken. De ongelijkheid nam de afgelopen jaren enorm toe.’
EW Waarom zijn de sancties niet meer zo effectief?
Abdolmohammadi: ‘De regering van Joe Biden heeft duidelijk niet de intentie om de Iraanse politiek onder druk te zetten. Iran omzeilt op grote schaal de sancties, aan de eisen van de Islamitische Republiek wordt ruimschoots tegemoetgekomen. Iran ondervindt nauwelijks obstakels bij de verkoop van zijn olie aan China. En daar bleef het niet bij. Het Iraanse regime kreeg vorig jaar 6 miljard dollar terug aan bevroren Iraanse tegoeden, in ruil voor de vrijlating van vijf Amerikaanse gevangenen.’
EW Olie is goed voor liefst 80 procent van de Iraanse export naar China. Hoe belangrijk is China als handelspartner voor Iran?
Abdolmohammadi: ‘China is met stip de belangrijkste afnemer van Iraanse olie geworden. Die handel houdt de Iraanse economie op de been. China heeft de ambitie om in 2047 een economische supermacht te zijn. We zullen zien wat er gebeurt. Iran sloot zich vorig jaar aan bij de Shanghai Cooperation Organisation en werd begin dit jaar lid van BRICS, de club van opkomende economieën. China en Rusland domineren beide organisaties.
EW Welke voordelen biedt het lidmaatschap van BRICS aan Iran?
Abdolmohammadi: ‘Iran zocht economische en politieke aansluiting bij een sterke en in elk geval betrouwbare alliantie. Met lidmaatschap van deze organisaties willen de Iraanse machthebbers uit hun isolement komen, hun handelsmarkt vergroten en aan economische en politieke invloed winnen. In BRICS zitten opkomende economieën uit het Oosten. Met haar lidmaatschap kan de Islamitische Republiek veel meer gas en olie exporteren en investeren in haar energie-infrastructuur. Intussen weet Iran zich verzekerd van economische steun van China en werkt het militair samen met Rusland. In ruil voor raketten en drones biedt Moskou samenwerking en militaire veiligheid.’
EW Betekent toetreding tot BRICS een definitief afscheid van het Westen?
Abdolmohammadi: ‘Zeker niet. Iran kijkt nog steeds naar de Europese Unie en de Verenigde Staten van de Democraat Biden. En dat gaat niet alleen over handel of opheffing van sancties. Naast de 6 miljard dollar die Biden vorig jaar september vrijgaf aan bevroren tegoeden, kreeg de Islamitische Republiek veel meer. Vorig jaar november gaf Biden toestemming om nog eens 10 miljard dollar vrij te maken – geld dat Irak aan Iran is verschuldigd, maar niet kan betalen wegens de Amerikaanse sancties.’
EW Heeft een eventuele herverkiezing van Trump consequenties voor Iran?
Abdolmohammadi: ‘Het zou zeker geen goed nieuws zijn voor de Iraanse machthebbers. Trumps beleid richtte zich op een harde aanpak van het regime. Trump gaf opdracht tot de eliminatie van de Iraanse generaal Qassem Soleimani. Door uit de nucleaire deal met Iran te stappen en de sancties tegen de Islamitische Republiek te verscherpen, verzwakte hij de elite. Het is niet te voorspellen wat er gebeurt als hij opnieuw president wordt.
Pejman Abdolmohammadi is een Iraans-Italiaanse Associate Professor Midden-Oosten Studies aan de universiteit van Trento. Daarnaast is hij coördinator van het Jean Monnet European Project getiteld ‘North Africa and Middle East Politics and EU Security’ (NAMEPES) en Associate Research Fellow aan het Italiaanse Instituut voor Internationale Politieke Studies in Milaan (ISPI).