Na historische aanval Iran is Israël aan zet: wereld houdt adem in
De wereld wacht in spanning af op de reactie van Israël, dat een angstige nacht beleefde vol Iraanse drone- en raketaanvallen. Kan het regime in Teheran worden afgeschrikt zonder een grote oorlog te riskeren?
Het was een historisch moment. In de nacht van zaterdag 13 op zondag 14 april viel Iran, dat Israël al jaren terroriseert via marionetten als Hamas, Hezbollah en de Houthi’s, voor het eerst de zo gehate Joodse staat rechtstreeks aan vanaf eigen grondgebied. Een ‘hard antwoord’ zou er volgens Irans hoogste leider ayatollah Ali Khamenei komen op de uitschakeling van zeven leden van de Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC). Voor die aanval op 1 april in de Syrische hoofdstad Damascus wordt Israël verantwoordelijk gehouden.
99 procent van Iraanse drones onderschept
De hele nacht hield de wereld zijn adem in voor de al ruim van tevoren aangekondigde aanval van Iran. Omstreeks 22.00 uur Nederlandse tijd kwamen de eerste berichten binnen over een zwerm Iraanse ‘kamikazedrones’ die op weg was naar Israël. Die zouden pas vele uren later aankomen en vergezeld gaan van kruisraketten en ballistische raketten.
In de loop van zondagochtend 14 april bleek de schade beperkt. Een legerbasis liep lichte schade op, een zevenjarig meisje raakte gewond, maar doden vielen er niet. Liefst 99 procent van de drones werd volgens Israël onderschept door de geavanceerde luchtafweersystemen als Iron Dome, Iron Beam en Arrow.
Ondanks de geringe schade zei Irans legerleider Mohammad Bagheri dat ‘de operatie succesvol is afgerond’. Dat was te verwachten. Om gezichtsverlies in de regio en tegenover de eigen bevolking te voorkomen, moest Teheran wraak nemen. Maar liever niet te hard. Iran was er als de kippen bij om via zijn vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties de operatie voltooid te verklaren.
Het doet denken aan de nasleep van de liquidatie van IRGC-generaal Qassem Soleimani door de Verenigde Staten in januari 2020. Toen werd ook gevreesd voor een enorme Iraanse vergeldingsactie, maar bleef die beperkt tot het bestoken van twee Amerikaanse bases in Irak waarbij geen dodelijke slachtoffers vielen. Zo bleef grotere regionale escalatie uit.
Iran: ‘veel grotere respons’ als Israël terugslaat
Met de nachtelijke drone- en raketaanvallen lijkt Iran opnieuw bewust te hebben afgezien van zwaardere middelen. Wel waarschuwde legerleider Bagheri: ‘Onze respons zal veel groter zijn dan de militaire actie van vannacht als Israël terugslaat tegen Iran.’
Joe Biden wil dat hoe dan ook voorkomen. Volgens nieuwswebsite Axios zei de Amerikaanse president zaterdag tegen Benjamin Netanyahu dat hij een Israëlische tegenaanval niet zal steunen. ‘Je hebt gewonnen. Pak de winst,’ zei Biden volgens een anonieme bron in het Witte Huis. De Israëlische premier zou dat ‘hebben begrepen’. Washington heeft Israël ook gevraagd om tijdig op de hoogte te worden gebracht als het toch overgaat tot nieuwe actie tegen Iran.
Luchtsteun van Amerikanen, Britten én Jordanië
Voor Israël is het positief hoe snel de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk te hulp schoten. Die landen uitten de afgelopen weken steeds openlijker en luider kritiek op het Israëlische optreden in Gaza. Ze overwogen zelfs het (deels) stopzetten van wapenleveranties. Maar nu schaarden de Amerikanen en de Britten zich weer zonder aarzelen achter Israël. Even na middernacht haalden hun vliegtuigen diverse Iraanse drones uit de lucht bij de Iraaks-Syrische grens.
Opmerkelijk was vooral de steun van Jordanië. De Jordaanse bevolking protesteert al maanden tegen Israël en ook het Hasjemitische koningshuis hekelt de oorlog in Gaza. Maar Jordanië hielp wel bij het onderscheppen van Iraanse onbemande gevechtsvliegtuigen die onderweg waren naar Israël.
Zo weet Israël zich na een groeiend isolement op het wereldtoneel in elk geval weer voor even gesteund. Maar bij een harde reactie kan dat sentiment snel omslaan, weet Israël sinds 7 oktober maar al te goed.
Dilemma voor Israël: hard terugslaan of niet?
Door de beperkte impact van de Iraanse aanval staat Israël voor een lastige keuze. Als Iran veel slachtoffers had gemaakt, was een harde tegenaanval logisch en zelfs onvermijdelijk geweest, ook in de ogen van de Verenigde Staten en andere westerse bondgenoten. Maar nu Israël grotendeels ongeschonden is gebleven, roepen vrijwel alle wereldleiders op tot terughoudendheid en de-escalatie.
Aangezien niets doen in het Midden-Oosten geldt als teken van zwakte, lijkt ook dat geen optie. Wat dan wel? John Bolton, de havik die onder Donald Trump anderhalf jaar lang de Amerikaanse veiligheidsadviseur was, weet het antwoord. ‘Israëls reactie, en die moet er komen, zou niet proportioneel moeten zijn,’ zei hij tegen CNN. Alleen met een veel hardere tegenaanval kan volgens Bolton de afschrikking tegenover Iran worden hersteld: ‘Dit is dé kans om Irans atoomwapenprogramma te vernietigen.’
‘Irans beurt voor slapeloze nachten’
Zo’n scenario zal zondag ongetwijfeld ter tafel komen tijdens de gesprekken van het Israëlische oorlogskabinet. De woorden van een hoge Israëlische functionaris eerder op de dag tegenover de Israëlische tv-zender Channel 12 logen er in elk geval niet om: ‘Nu is het Irans beurt om zich klaar te maken voor slapeloze nachten.’ Ook Benny Gantz, lid van het Israëlische oorlogskabinet, hintte er zondagmiddag op ‘Iran een prijs te laten betalen op een manier en een moment die voor ons gepast zijn’.
Niet alleen in Teheran maar in heel de regio zal de komende nachten onrustig worden geslapen. Zondag 14 april spraken de G7-landen en de VN-Veiligheidsraad over een diplomatieke oplossing. Maar hun invloed is gering. En dus wacht de wereld opnieuw met ingehouden adem, dit keer op de reactie van Israël.