Puigdemont staat klaar om Spanje op zijn grondvesten te laten schudden

Als op zondag 12 mei bij de regionale verkiezingen in Catalonië de separatistische partijen de meerderheid in het regioparlement krijgen, keert Carles Puigdemont (61) terug naar Spanje – of, in zijn perceptie, naar door Spanje bezet Catalaans gebied.

Spanje dacht van hem af te zijn. De leider van de Catalaanse separatisten­beweging sloeg in oktober 2017 op de vlucht, nadat hij een illegaal afscheidingsreferendum organiseerde en kort daarop de onafhankelijke staat Catalonië uitriep.

De twee opties die Puigdemont sindsdien had – leven in ballingschap of in een Spaanse gevangenis – betekenden allebei dat hij nooit meer de leider van Catalonië zou kunnen zijn.

Alles veranderde toen de rechtse Puigdemont het eind vorig jaar op een akkoordje gooide met de linkse premier ­Pedro Sánchez. Puigdemonts partij geeft gedoogsteun aan de regering-Sánchez, hij kreeg er amnestie voor terug.

Zelf weet hij ook wel dat die amnestie er niet kwam uit sympathie. Hij is geliefd bij de vaste kern van Catalanen die voor onafhankelijkheid zijn. Gehaat wordt hij door Catalanen die overtuigd bij Spanje willen horen, en ook door veel van de veertig miljoen andere Spanjaarden.

Puigdemont heeft haast religieuze overtuiging

Puigdemont maalt daar niet om. Hij heeft altijd en overal zijn hogere doel, een onafhankelijk Catalonië, voor ogen. Dat ideaal werd hem al als kind in zijn hoofd geprent. Hij groeide op in een deel van het Catalaanse binnenland waar de steun voor het separatisme traditioneel erg hoog is.

Koers houden en het altijd beter willen doen dan anderen, kreeg hij mee van zijn vader, die als banketbakker jaar in jaar uit de beste taartjes van Spanje bakte. Toen hij oud genoeg was om zelf een bijdrage te leveren, had hij een haast religieuze overtuiging dat een onafhankelijk Catalonië de enige juiste optie was.

Mensen die hem goed kennen, zeggen zelfs dat Puigdemont iemand is met een messiascomplex, die ervan overtuigd is dat Catalonië alleen met hem als leider zelfstandig kan worden.

Puigdemont maakte bliksemcarrière

Het idee uitverkoren te zijn, moet bij Carles Puigdemont zijn ontstaan toen hij in omgevingen werkte waar elk van zijn pro-Catalaanse acties met unaniem applaus werd beantwoord. Hij begon zijn werkzame leven in de stad Girona als lokale journalist, waarbij hij niet de induk wekte dat hij objectiviteit hoog in het vaandel had.

Zijn artikelen lazen als activistische pamfletten. In Girona, vanouds een separatistisch bolwerk, kwam hij ermee weg. Sterker nog: het voedde zijn populariteit. Door zijn bekendheid kreeg hij in 2006 de vraag om in te vallen als kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. De oorspronkelijke kandidaat had zich vlak van tevoren teruggetrokken.

In 2011 werd Puigdemont burgemeester van Girona. Heel conservatief gedroeg hij zich niet. Hij maakte stevig werk van de uitbanning van het gebruik van de Spaanse naam voor zijn stad. Hij verving persoonlijk de Spaanse vlag op het centrale plein van Girona door een enorme Catalaanse.

En hij stuurde een brief aan het koninklijk huis met het verzoek of kroonprinses Leonor, op dat moment nog niet eens een tiener, voortaan zou willen afzien van het gebruik van haar titel ‘prinses van Gerona’.

Compromiskandidaat

Pas in 2016, toen hij geheel onverwacht werd gevraagd regiopresident van Catalonië te worden, kwam Puigdemont in een omgeving waar hij weleens werd tegengesproken.

Dat messiascomplex had hij al. Maar het feit dat Puigdemont de hoogste politieke functie in Catalonië kreeg, was enkel omdat drie onafhankelijkheidspartijen die het regiobestuur gingen vormen, het niet eens konden worden over wie de coalitie moest leiden.

Puigdemont was de moeizaam gevonden compromiskandidaat, maar zelf presenteerde hij zich vanaf de eerste dag als de enige logische kandidaat voor de post.

Vanaf zijn eerste dag aan de macht veranderde ook de toon over Catalaanse afscheiding. Die werd hard en compromisloos en leidde tot straatrellen, ingrijpen van de centrale overheid vanuit ­Madrid en de arrestatie van mensen die een leidende rol speelden. En tot politici die om arrestatie te voorkomen het land uitvluchtten.

Puigdemont is weinig veranderd

Dat Puigdemont er in 2017 tussenuit kneep, is hem door velen kwalijk genomen. Hij was de kapitein die, als het slecht gaat, snel het schip verlaat. Puigdemont heeft het daar liever niet over.

Dat geldt ook voor een ander opvallend punt. In de jaren waarin hij in België in ballingschap leefde, bereikte hij door onderhandelen en samenwerking zoeken, meer voor Catalonië dan in zijn tijd als ­regiopresident die steevast voor de confrontatie koos.

Op het eerste oog is Puigdemont – die nog steeds lid is van het Europees Parlement – niets veranderd in zijn Belgische jaren. Zijn campagne is er een van harde confrontatie, zelfs met zijn kiezers.

Die moeten goed weten, zo heeft Puigdemont gezegd, dat het op 12 mei alles of niets is. Of hij wordt opnieuw regiopresident en dan gaat hij de geschiedenis herhalen, dit keer met een betere uitvoering en uitkomst. Of Catalonië kiest hem niet en dan zal hij de politiek vaarwel zeggen. Een messias wegsturen, blijft nooit zonder consequenties.