Kunsthandelaar Willem Jan Hoogsteder zet zich onvermoeibaar in voor de Oekraïense zaak. Hij opende 16 mei een tentoonstelling met 31 schilderijen uit de Haagse School. Niet in Den Haag, maar in hartje Kyiv. EW sprak met hem.
De Haagse kunsthandelaar en -verzamelaar Willem Jan Hoogsteder (64), expert bij het programma Tussen kunst en kitsch, zet zich al sinds het begin van de oorlog onvermoeibaar in voor de Oekraïense zaak. Van compassiemoeheid heeft hij geen last. Hij organiseerde een fototentoonstelling, haalde geld op en kreeg voor elkaar dat Museum Bredius – hij is bestuurslid – de audiotour nu ook in het Oekraïens aanbiedt, een wens van de First Lady van Oekraïne.
En op 16 mei opende hij een tentoonstelling met 31 schilderijen uit de Haagse School, afkomstig uit zijn eigen collectie. Maar niet in Den Haag. In hartje Kyiv. De tentoonstelling The Hague-Kyiv werd geopend door dezelfde First Lady, Olena Zelenska, de vrouw van de president.
EW Hoe kwam u op dat idee?
Willem Jan Hoogsteder: ‘Ik was bezig een tentoonstelling over de Haagse School te maken voor de Verenigde Staten en dacht: waar kunnen we dit nog meer laten zien? Midden in de nacht wist ik het: Oekraïne! De dag erna sprak ik de Oekraïense ambassadeur Oleksander Karasevych, en die vond het een geweldig idee.
‘Hij had binnen twee weken een Zoom-gesprek met het Khanenko Museum geregeld want, zei hij, dat heeft de dikste muren. Dat is maar goed ook, want een van de eerste Russische raketten explodeerde in 2022 pal naast de deur. Overal liggen zandzakken en sommige plafonds zijn kapot. In die call zaten vijf mensen die meteen enorm enthousiast waren. Dus ik dacht: we gaan het doen!
‘Ik weet dat Olena Zelenska kunst heel belangrijk vindt en die ook inzet om te laten zien hoe essentieel cultuur is. Als je een cultuur uitwist, wis je de ziel van een volk uit en dat is wat de Russen aan het doen zijn. Juist door die oorlog is Oekraïne heel nationalistisch geworden, daar heerst echt de gedachte dat ze samen het land en de cultuur moeten redden.’
EW Waarom bent u nog steeds zo betrokken bij deze oorlog?
Hoogsteder: ‘Er zijn natuurlijk veel oorlogen om je druk over te maken. Maar deze is toch anders. Ik moest rechtstreeks denken aan de Tweede Wereldoorlog en de verhalen van mijn ouders. Wat gebeurt er nu, dacht ik toen het begon. Dit gaat om onze vrijheid!’
EW Om hoeveel schilderijen gaat het?
Hoogsteder: ‘We hebben 31 schilderijen verstuurd via onze vaste expediteur, Jan Kortmann. Er gaat ook nog wel kunst vanuit Oekraïne naar het buitenland. Kunst in een oorlogsgebied is niet te verzekeren: dat risico heb ik genomen.’
EW En u reisde er zelf ook naartoe.
Hoogsteder: ‘Ik vond dat ik die schilderijen zelf moest brengen en moest vertellen waarom ik dat deed. Die reis duurt zeker 24 uur. Eerst naar Warschau, dan met de trein naar de Poolse grensstad Chelm, dan met een andere trein naar Kyiv. Ik was er nooit eerder geweest en heb ook niets opgezocht op internet, ik wilde alles als nieuw ervaren. Dat museum kende ik ook niet, het is honderd jaar geleden gesticht door het echtpaar Khanenko, grote verzamelaars, en gehuisvest in een paar mooie gebouwen aan een belangrijke straat.’
EW En mevrouw Zelenska opende de tentoonstelling.
Hoogsteder: ‘De eerste tentoonstelling van oude schilderijen die zij opende na de invasie. Ik zei tegen de ambassadeur dat het belangrijk is dat de mensen in Oekraïne weten van deze tentoonstelling. Daar doe ik het voor. Hij stelde voor de First Lady te vragen erbij te zijn. Ik kreeg een week van tevoren te horen dat het in haar agenda stond, maar dan kan er natuurlijk nog van alles tussen komen. Dat zij erbij aanwezig was, en ook minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Koeleba, is uitzonderlijk.
‘Toen ik er aankwam, was het hele museum in rep en roer, want alle ramen moesten worden geblindeerd en alle schilderijen weer van de muur worden gehaald om te controleren op explosieven. Letterlijk een militaire operatie. Superbeveiligd. Dus toen dacht ik: nou, dat gaat wel door.’
EW Wat is Olena Zelenska voor iemand?
Hoogsteder: ‘Charmant, stijlvol. Heel vriendelijk en geïnteresseerd. Haar toespraak over het belang van kunst, juist in tijden van oorlog, was indrukwekkend. Ze kunnen zich daar niet beter wensen. Minister Koeleba zei: “Dit is even belangrijk als een batterij Patriot-raketten.”
‘Ik had helemaal niet voorzien hoeveel impact dit zou hebben. Dat het mensen zo veel doet. Heel emotioneel. Er stonden rijen en rijen voor de deur. Ik zou een lezing geven voor twintig man, er hadden zich bijna tachtig aangemeld, toen was de zaal vol. En maar vragen stellen. Ik werd wel honderd keer bedankt, moest catalogi signeren. Voor hen is het even terug naar het normale leven, want de musea in Kyiv zijn leeg. Alle kunst is opgeslagen. In dit museum tonen ze één dag per week één schilderij. Verder organiseren ze concertjes en dingen voor kinderen. Iemand vertelde dat hij het zo fijn vond weer eens schilderijen in de lijst te zien.’
EW Merkte u iets van de oorlog?
Hoogsteder: ‘Minder dan verwacht. Een prachtige stad, met grandeur, brede boulevards. Een beetje als Parijs, Boedapest. Maar wel met elke dag een luchtalarm. Ze zijn niet bang voor het front. De Russen kunnen dit niet winnen, want de Oekraïners zullen tot de laatste man vechten. Iedereen gelooft in de democratie, iedereen heeft gruwelverhalen over de Russen. Ze hebben onder die terreur geleefd en weten waarover ze het hebben.
‘Je loopt over straat en ineens kom je bij een plein met duizenden vlaggetjes voor de gestorven soldaten. Dan weet je echt even niet waar je moet kijken.’