Eindelijk goed nieuws uit Oekraïne: de goedkeuring in april van het militaire steunpakket van 61 miljard dollar van de regering-Biden, na zes maanden uitstel door het Amerikaanse Congres, heeft effect.
Vooral de komst van ATACMS ballistische raketten, met een bereik van 300 kilometer, betekent dat Oekraïne nu elk doel in de door Rusland bezette Krim kan raken, met dodelijk effect.
In de afgelopen week lijkt ook het Russische offensief in het noordoosten tegen Charkiv, de tweede stad van Oekraïne, aan kracht te hebben ingeboet.
Van mogelijk nog groter belang is dat de Amerikaanse president Joe Biden, onder druk van een groeiende groep Europese bondgenoten, op 30 mei de beperkingen versoepelde op het gebruik van Amerikaanse wapens tegen militaire doelen op Russisch grondgebied. Die waren opgelegd vanwege de overdreven angst voor Russische nucleaire escalatie.
De Oekraïners mogen nu een deel van de Amerikaanse uitrusting gebruiken om Russische troepen aan de andere kant van de grens te raken die Charkiv aanvallen of voorbereiden om aan te vallen. Het is niet duidelijk of dit ook geldt voor Russische tactische vliegtuigen die glijbomaanvallen uitvoeren zoals die op 25 mei, waarbij minstens 18 mensen omkwamen in een ijzerwinkel in Charkiv.
Krim belangrijk voor Russen
Maar tot grote ergernis van de Oekraïners heeft Biden zijn verbod om doelen elders in Rusland aan te vallen nog steeds niet opgeheven. De effectiviteit van de campagne op de Krim geeft een indicatie van wat Oekraïne zou kunnen bereiken als het niet langer met één hand op de rug gebonden hoeft te vechten.
Volgens Ben Hodges, voormalig commandant van de Amerikaanse strijdkrachten in Europa en senior-adviseur bij de NAVO op het gebied van logistiek, zijn de Oekraïners ‘systematisch bezig Oekraïne onhoudbaar te maken voor Russische troepen’.
Dat zou een enorme strategische prijs zijn voor Oekraïne. Al sinds de heerschappij van Catharina de Grote beschouwen de Russen de Krim als militair belangrijk.
Vladimir Poetin zag de Krim, sinds 2018 met het vasteland verbonden door de Kertsj-brug, als een onzinkbaar vliegdekschip, waar logistieke hubs, luchtmachtbases en de Zwarte Zeevloot, die vanuit Sebastopol opereert, konden worden gebruikt om het zuiden van Oekraïne te domineren, de vitale Oekraïense graanexport af te sluiten en te zorgen voor een gestage stroom van manschappen en materieel om Oekraïne volledig uit de Donbas in het noorden te verdrijven.
De Russische president heeft enorme bedragen geïnvesteerd in militaire infrastructuur op de Krim, die nu wordt bedreigd.
Een amfibische aanval in de stijl van D-Day om de Krim te bevrijden, blijft ondenkbaar. Maar, zegt Sir Lawrence Freedman, een Brits strateeg, ‘dat is de verkeerde manier om ernaar te kijken. De Krim is een zwakke plek voor Rusland.
‘Het heeft daar te veel te verdedigen en het is de beste manier voor Oekraïne om echte druk uit te oefenen op Poetin om in de toekomst concessies af te dwingen.’
Nico Lange, voormalig adviseur van het Duitse ministerie van Defensie, is het daarmee eens: ‘De campagne van Oekraïne is een mix van een militaire en politieke strategie. Politiek gezien is het de meest vitale troef van Rusland, maar het is ook erg kwetsbaar.’
Oekraïne schakelt Russische schepen uit
Oekraïne probeert van de Krim een last in plaats van een troef voor Poetin te maken. Het doel is om de Krim te isoleren en zo de Russische lucht- en zeestrijdkrachten weg te duwen uit het zuiden van Oekraïne en te ‘wurgen’ als logistiek knooppunt.
Oekraïne heeft al laten zien dat het met de door Groot-Brittannië en Frankrijk geleverde Storm Shadow- en Scalp-kruisraketten en zijn eigen slim ontworpen, zelfgemaakte maritieme drones in staat is om Russische oorlogsschepen te raken, vooral de grote Ropucha-landingsschepen die als militair transport worden gebruikt en waarvan de meeste zijn vernietigd.
Oekraïense drones en raketten hebben misschien wel de helft van de voorheen indrukwekkende Zwarte Zeevloot buiten gevecht gesteld. Bijna de hele vloot is gedwongen om van Sebastopol naar de haven van Novorossiysk te verhuizen, meer dan 300 kilometer verderop op het Russische vasteland. Novorossiysk zelf werd op 17 mei aangevallen vanuit zee en vanuit de lucht. Een treinstation, een energiecentrale en de marinebasis werden getroffen.
Maar nu gebruikt Oekraïne een dodelijke combinatie van ATACMS en steeds geavanceerdere drones om de Russische luchtverdediging op de Krim systematisch uit te schakelen, luchtmachtbases te raken van waaruit Russische onderscheppingsjagers vliegen en cruciale logistieke en economische doelen aan te vallen.
Sir Lawrence zegt dat de focus op het lamleggen van het Russische luchtverdedigingsnetwerk ook deel kan uitmaken van de voorbereiding op de aanstaande komst van de eerste partijen F-16-straaljagers uit Europa.
Op 17 april beschadigde een ATACMS-aanval op de luchtmachtbasis Dzhankoi in het noordoosten van de Krim helikopters, een S-400-batterij en een commando- en controlecentrum.
Een maand later, op de avond van 15 mei, vernietigde een grootschalige ATACMS-aanval op een luchtmachtbasis in Belbek bij Sebastopol vier vliegtuigen, evenals een S-400-luchtverdedigingsradar en ten minste twee lanceerinrichtingen. De aanval, die bestond uit ongeveer tien raketten met elk driehonderd bommetjes, veroorzaakte enorme branden, mogelijk veroorzaakt door een ontploffend brandstofdepot en opgeslagen luchtdoelraketten.
S-400 schiet tekort
De volgende avond werd Belbek opnieuw getroffen, een indicatie dat Oekraïne over meer dan de ongeveer honderd ATACMS beschikt die vermoedelijk zijn gedoneerd. Op 30 mei werden twee Russische patrouilleboten vernietigd en twee transportboten beschadigd in de buurt van de Kertsj-brug in afzonderlijke drone-aanvallen waarbij Russische vliegtuigen werden ingezet zonder veel effect.
Het is veelzeggend dat het veelgeprezen en zeer dure S-400-luchtverdedigingssysteem van Rusland tekortschiet. De voormalige Duitse adviseur Lange zegt dat de Oekraïners lokdrones gebruiken om de Russen hun radars te laten oplichten en hun posities bekend te maken. De doelgegevens worden onmiddellijk doorgegeven aan de lanceerploegen van ATACMS.
Binnen 6 minuten raken de raketten, die vrijwel ondetecteerbaar zijn vanwege hun snelheid en lage radardoorsnede, hun doelen.
Generaal Hodges merkt op dat de S-400’s ook kwetsbaar zijn voor sabotage door Oekraïense speciale eenheden die op de Krim opereren. Elke batterij kost ongeveer 200 miljoen dollar en ze zijn niet gemakkelijk te vervangen.
De generaal zegt dat Russische troepen ‘geen plaats hebben om zich te verbergen’. Met behulp van satelliet- en luchtverkenningen door de NAVO-bondgenoten, hun eigen grondige kennis van het gebied en geheime troepen op de grond, kan er niets bewegen op de Krim zonder dat de Oekraïners ervan weten.
Met de komst van de ATACMS en de toenemende geavanceerdheid van hun drones is elke vierkante meter van het schiereiland binnen bereik, inclusief tijdgevoelige doelwitten zoals vliegtuigen en materieelkonvooien die zich over de weg of per spoor verplaatsen.
Generaal Hodges is ervan overtuigd dat de Oekraïners ‘de Kertsj-brug zullen neerhalen als ze er klaar voor zijn’. Maar een potentieel grotere uitdaging is het saboteren van de nieuwe verbeterde spoorlijn die langs de Zee van Azov loopt van Rostov via de Zuid-Oekraïense steden Marioepol en Berdjansk naar de Krim.
Aderlating voor Rusland
Dmitry Pletenchuk, een woordvoerder van het zuidelijke militaire commando van Oekraïne, zegt: ‘De spoorlijn langs de landcorridor is een erkenning van de Russische bezetters dat de Krimbrug gedoemd is te mislukken. Ze zijn op zoek naar een manier om zich in te dekken, omdat ze weten dat ze vroeg of laat een probleem zullen krijgen.’
Een vroege test van het bredere, strategische succes van de Oekraïense campagne op de Krim zou deze zomer kunnen komen, wanneer Russische vakantiegangers normaal gesproken over de Kertsj-brug naar resorts op het schiereiland trekken.
Als zij anders besluiten, is dat volgens Ben Barry van de denktank International Institute for Strategic Studies een slecht voorteken voor Poetin. De Krim is sterk afhankelijk van de toeristenindustrie en het aantal boekingen is vorig jaar met bijna de helft gedaald. ‘De Krim,’ zegt hij, ‘is veranderd van een prestigeproject in een aderlating voor de Russische middelen.’
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
