Na veertien jaar regeren moeten de Conservatieven bij de verkiezingen van 4 juli boete doen. In het verloederde hart van Engeland heeft de partij van premier Rishi Sunak al het vertrouwen verspeeld.
Het is een uitdaging om een gesprek over de Britse verkiezingen aan te gaan in Market Street, een winkelstraat in Tamworth. ‘Sorry mate, I can’t care less,’ ‘They’re all liars’ en ‘Election? What election?’ behoren tot de antwoorden in deze provincieplaats, stilletjes gelegen in the Black Country – zwart van de schoorsteenrook.
Er is geen spoor te bekennen van kandidaten of folderaars. Verkiezingsposters zijn afwezig. Apathie regeert in de stad van de negentiende-eeuwse premier Robert Peel, de vader van de moderne Conservatieve Partij. Ook in het hart van Engeland is de regeringspartij hard op weg naar een afstraffing.
De enige aanwijzing dat er verkiezingen aankomen, is een protestbord met de voorspelling dat Tamworth, waar drie rivieren samenkomen, kwetsbaar wordt voor overstromingen door alle nieuwbouw in rivierbeddingen.
Het is het huiswerk van Ron Skett, die er trots naast zit. ‘De Tories hebben jarenlang gebouwd, en Labour gaat er gewoon mee door,’ zegt de oud-luchtmachtpiloot.
‘Waarom zou ik stemmen?’ Jarenlang heeft hij over die nieuwbouw geklaagd bij de plaatselijke afgevaardigde Chris Pincher, die vorig jaar zijn functie in het Lagerhuis neerlegde wegens grensoverschrijdend gedrag. Al die boze brieven zijn nu gebundeld in een boek met de titel The Grey-haired old Brummie and his part in the downfall of Boris Johnson.
Sketts vermoedt, al dan niet terecht, dat Pincher zo gek werd van zijn protestgolf dat hij te veel ging drinken en zich in een herenclub vergreep aan twee jongemannen. Toenmalig premier Boris Johnson, al in de problemen door Partygate, probeerde dit Westminster-schandaal geheim te houden, maar toen de waarheid twee jaar geleden boven tafel kwam, werd hij meegesleept in Pinchers val.
Ramp
Johnson werd opgevolgd door Liz Truss, wier premierschap uitliep op een klucht. Haar opvolger Rishi Sunak blijkt een politiek lichtgewicht en spreekt niet tot de verbeelding van de kiezers.
Afgelopen oktober mochten de ruim 70.000 inwoners van Tamworth al naar de stembus om een opvolger van de met pek en veren weggestuurde Pincher te kiezen. Deze lakmoesproef draaide uit op een ramp voor de Tories.
Bij de ‘Brexit-verkiezingen’ van eind 2019 behaalde Pincher onder de vleugels van Johnson een meerderheid van 20.000 stemmen. Vier jaar later won Labour deze zetel met een nipte meerderheid.
Bestudering van de cijfers wees uit dat Labour amper stemmen had gewonnen, maar de Conservatieve stemmers massaal in staking waren gegaan. Dit scenario dreigt zich nu te herhalen in Tamworth. En elders.
‘Natuurlijke regeringspartij’
De Britse politiek is cyclisch van aard. Na achttien jaar hadden de Britten in 1997 genoeg van de Conservatieven onder leiding van Margaret Thatcher en John Major, na dertien jaar waren ze in 2010 uitgekeken op het New Labour van Tony Blair en Gordon Brown.
Nu keert de politieke pendule zich weer tegen de Conservatieven. Die hebben in veertien jaar maar liefst vijf premiers versleten, waarvan er twee (Truss en Sunak) nooit als partijleider parlementsverkiezingen in zijn gegaan. Het wekte de indruk dat de Conservatieven, die zichzelf beschouwen als de ‘natuurlijke regeringspartij’, de steun van de kiezers voor gegeven aannamen.
Succesvol is deze regeerperiode, die in de eerste vijf jaar moest worden gedeeld met de Liberaal-Democraten, niet geweest. Met Brexit hebben ze het Europagezinde deel van de bevolking van zich vervreemd, terwijl Brexiteers teleurgesteld zijn over de uitvoering.
De immigratie is toegenomen, net als het woningtekort en de wachtlijsten in de zorg. De bezuinigingen na de kredietcrisis van 2008 waren ingrijpend, de economische schade van de coronalockdowns was hardnekkig. Net als in de laatste jaren van Major wordt de partij geplaagd door seks-en corruptieschandalen in Westminster. Pincher was niet alleen.
Verloederd
Leefde er in 1997 enthousiasme voor de jonge Blair, nu is er weinig liefde voor de wat stijve, weinig charismatische Sir Keir Starmer. De 61-jarige Labour- leider voert een behoedzame campagne. Hij wil als een klaproos groeien op de Conservatieve puinhopen.
‘Deze verkiezingen gaan niet over beleid, maar over boete doen,’ beweert politiek commentator Tom Harwood. Dat loopt uit op een afstraffing van de Tories. En die zien de bui al hangen, de bui die Sunak over zich heen kreeg toen hij in zijn ambtswoning op Downing Street 10 de verkiezingen aankondigde. Liefst 78 Conservatieve parlementsleden zijn reeds opgestapt.
Een teleurgestelde Tory-stemmer is Mark Dale, een vijftiger die zijn hond uitlaat op Victoria Road. ‘Tamworth is er de laatste tien, vijftien jaar op achteruit gegaan,’ zegt Dale, die jaren heeft gewerkt als kwaliteitscontroleur bij Jaguar Land Rover.
‘De winkelstraat ziet er verloederd uit, je kunt geen huisarts meer zien en winkeldiefstal wordt gedoogd. Het enige politiebureau in Tamworth is gesloten. Pas zag ik een groep gemaskerde jongemannen op elektrische stepjes enkele politieagenten uitdagen voor een achtervolging. Voor mij het bewijs dat de politie de controle is verloren. Anarchie regeert.’
Bobby ligt onder vuur
Dat laatste is ironisch in de stad waar een standbeeld van Sir Robert Peel dienstdoet als uitkijkpost voor stadsduiven. Naast het op papier zetten van de Conservatieve partijbeginselen – het Tamworth Manifesto – heeft hij als minister van Binnenlandse Zaken het eerste politiekorps gevormd.
De term ‘bobby’ is afgeleid van zijn voornaam. Maar de eens zo gerespecteerde, ongewapende politie is een van de instituties die onder vuur liggen. Een van Peels hedendaagse opvolgers op Binnenlandse Zaken, Suella Braverman, heeft het korps ervan beticht gepolitiseerd te zijn en bij protesten met twee maten te meten.
Nu kijkt Sir Robert, wiens opa de textielindustrie naar Tamworth haalde, uit over een bouwput. ‘Excuses voor mijn uiterlijk’ staat op een gemeentelijk bord. Na de oorlog hadden historische gebouwen, te zien op zwart-witfoto’s in de pub Phoenix, plaatsgemaakt voor aftandse nieuwbouw.
Met steun uit de ‘Levelling Up’-pot, geld dat sinds Brexit vloeit naar vervallen steden, wordt nu stadsherstel doorgevoerd in de oude hoofdstad van het Angelsaksische koninkrijk Mercia. Er komt onder meer een hogeschool. Ouderen die met hun scootmobielen door het centrum slalommen, zullen gezelschap krijgen van steppende studenten.
Illegale immigratie
Deze Brexit-bonus voor Tamworth is niet meer dan een schrale troost voor David en Karen Jordan, twee professionele hondenuitlaters. Ze zeggen uit te kijken naar hun zomervakantie in Den Haag, waarbij een bezoek aan pretpark Duinrell boven aan hun lijstje prijkt.
‘Het is goed om dit vervloekte land even te verlaten,’ zegt David. ‘Maar sinds Brexit mogen we niet te lang weg zijn. Binnen negentig dagen moeten we terugkeren. We hebben onszelf gevangen gezet. En het wrede is: we hebben nog nooit zoveel illegale immigratie gehad als nu. Terwijl we een eiland zijn. Hoe is dat mogelijk? We zitten in de slechtst denkbare situatie.’
Immigratie is het stokpaardje van deze twee late veertigers. Door het spreidingsbeleid zijn er vierhonderd asielzoekers neergestreken in een hotel nabij de SnowDome, de indoor skibaan die een van de toeristische attracties is in Tamworth.
‘Er zijn amper gezinnen, het zijn vrijwel alleen maar jongemannen. Dat is geen houdbare situatie,’ zegt Karen. Geloof in de twee grote partijen hebben ze niet. David: ‘Labour zal de grenzen verder openzetten en ik geloof niet dat de regering asielzoekers naar Rwanda gaat sturen. Alles wat Sunak zegt en doet, is nep. Zelfs de trein nemen doet hij alleen maar voor de publiciteit.’
Dienstplicht
De komst van immigranten is ook het eerste wat Maureen Thomson noemt als de verkiezingen ter sprake komen. ‘Als het zo doorgaat, gaan we op Birmingham lijken,’ vreest de gepensioneerde mijnwerkersdochter, die een groot deel van haar leven in een fabriek heeft gewerkt.
Dat is geen compliment aan het adres van de multiculturele miljoenenstad, gelegen op een half uur rijden. Thomson mijdt de stembus. Het enige plan van Sunak dat haar goedkeuring blijkt te hebben, is het instellen van een Nationale Dienstplicht. ‘Mijn zoon heeft in een jeugdinrichting gezeten en dat heeft hem goed gedaan. Discipline is belangrijk.’
De terugkeer van Nigel Farage, die kandidaat is in de badplaats Clacton-on-Sea, dreigt de nagel te worden aan de Conservatieve doodskist. Hij heeft het plagerig over de ‘immigratieverkiezingen’.
Hoezeer zijn partij Reform UK de Tories kan dwarszitten, bleek al bij de tussentijdse verkiezing in Tamworth. Toen kreeg Reform UK-politicus Ian Cooper 1.373 stemmen, terwijl Labour slechts 1.316 stemmen meer kreeg dan de Conservatieven.
Farage lijkt uit te zijn op het decimeren van de Conservatieve Partij om deze vervolgens met zijn geestverwanten over te nemen, net zoals Donald Trump in de Verenigde Staten heeft gedaan met de Republikeinse Partij.
Status-quo
Politicoloog Matthew Goodwin (University of Kent) noemt immigratie de voornaamste scheidslijn tussen de twee partijen op rechts. ‘Aan de ene kant heb je de Establishment Tories, traditionele Conservatieven als Sunak, die tevreden zijn met de status-quo en geloven dat immigratie goed is voor de maatschappij.
Daartegenover staan de Nationale Conservatieven, die wel zien dat immigratie voordelen heeft, maar vrezen dat massa-immigratie de sociale cohesie ondermijnt en een sterke afname verlangen.’ De strijd tussen deze twee bloedgroepen kan volgens Goodwin een van de grote keerpunten worden in de geschiedenis van de Conservatieven.
Tijdens de bekendmaking van de uitslag bij de tussentijdse verkiezingen verliet de Conservatieve kandidaat Andrew Cooper de zaal nog voor de toespraak van de winnaar.
‘Dit is een duidelijke boodschap aan Sunak en de Conservatieven,’ sprak de zegevierende Labour-kandidaat Sarah Edwards destijds, ‘dat de kiezers genoeg hebben van de regering die de economie deed crashen en de openbare voorzieningen heeft uitgekleed.’
Geheimzinnig
Ook nu zal de 36-jarige vakbondsactivist profiteren van het gevecht op rechts. Maar veel enthousiasme is er niet voor de ‘Starmtroopers’ van Sir Keir Starmer.
Labour belooft ‘stabiliteit door verandering’, een slogan die net zo geheimzinnig is als de plannen van de oppositiepartij.
In een tweedehandsboekwinkel aan George Street, waar elke paperback 50 pence kost, verzekert Margaret Bailey dat ze de Conservatieven gaat verruilen voor Reform UK, de partij die Ye Olde England wil herstellen.
‘Labour en de Conservatieven hebben onze winkelstraat laten verloederen’, zegt de vrijwilligster, die jarenlang in een textielfabriek heeft gewerkt. ‘Beide partijen hebben de landsgrenzen opengezet. Het land heeft een premier van postuur nodig. Iemand als Margaret Thatcher.’