In de meest bedreigde stad van Israël blijven gelovigen hun heil zoeken

De weg naar Amuka voert langs grote stukken afgebrand bos. Raketten van Hezbollah hebben asgrijze banen getrokken in het groene landschap dat al eeuwenlang het hart vormt van de Joodse mystiek. Gelovigen bezoeken hier dagelijks de vele graven van rabbijnen en wijsgeren. Ook in oorlogstijd. In Amuka komen mannen en vrouwen die op zoek zijn naar een partner, bidden bij het graf van Jonathan ben Uzziel. De zoektocht naar liefde laat zich door niets tegenhouden, zelfs niet door raketten en bosbranden.

Het is wel rustiger dan normaal, zegt Efraim Ezer. Hij beheert al dertig jaar de tombe, waar tot voor kort Joden vanuit de hele wereld naartoe reisden. ‘New York, Parijs… noem maar op. Iedereen kwam hiernaartoe.’ Nu is het vooral de lokale bevolking. ‘Ten minste, diegenen die niet bang zijn aangelegd.’

Dat betekent hooguit tien per dag. Het doet verder niets af aan de dagelijkse routine van de 48-jarige Ezer: hij arriveert bij het krieken van de dag, maakt alles aan kant en stalt de souvenirs uit om deze tegen het einde van de middag weer op te bergen, meestal zonder er één te hebben verkocht.

Zeven keer rond de tombe lopen

Gezelschap heeft hij vooral van de gevechtsvliegtuigen, die van en naar ­Libanon vliegen. Het voortdurende gebrom verstoort de serene rust in de prachtige vallei. Net als de luchtalarmen die waarschuwen voor inkomende raketten. Ezer duikt dan de tombe in, want een schuilkelder is er niet.

Het weerhoudt ook Natalya Levi niet van een bezoek aan Amuka. Samen met haar dochter Ludmila reed ze deze ­zomerochtend in alle vroegte van Netanya naar het noorden van Israël. ‘Zij heeft problemen met zwanger raken,’ zegt ze, wijzend naar Ludmila, die een kaarsje aansteekt. ‘Daarom komen we hier. We hebben alles al geprobeerd. Ze is 32, dus de tijd begint te dringen. De risico’s nemen we op de koop toe, want zonder kinderen is er geen leven.’ Dan wijst ze naar de hemel. ‘We worden toch wel beschermd van boven.’ Maar van die kant komen ook de raketten.

Ben Uzziel leefde zo’n tweeduizend jaar geleden en was student van ­Hillel de Oudere, een afstammeling van koning David. Hij bestudeerde zo intens de Thora dat, aldus de Talmoed, overvliegende vogels vlamvatten door de engelen die naar hem kwamen luisteren. Het verhaal wil dat Ben Uzziel nooit getrouwd was en daarvan tegen het einde van zijn leven enorme spijt had. Hij beloofde kort voor zijn dood dat iedereen die bij zijn graf zou bidden, een partner zou ­vinden.

‘Het werkt absoluut,’ zegt Ezer, die trots de dankbrieven laat zien van mensen die na een bezoek de liefde van hun leven vonden. ‘Het helpt ook vrouwen die geen kind kunnen krijgen.’ Zij moeten zeven keer rond de tombe lopen. Dat deden bezoekers voorheen op het dak van het gebouw, maar vanwege instortingsgevaar lopen vrouwen nu om een oude stoel heen die voor de ingang staat. ‘Niet zelden raken ze kort daarna in verwachting, vaak van een tweeling,’ bezweert Ezer. Dat is ook de hoop van Ludmila, die in gedachten verzonken haar rondjes loopt.

Slapen met schoenen aan

Het graf van Ben Uzziel is er een van vele in het gebied rond Safed, één van de vier heilige Joodse steden, naast Jeruzalem, Hebron en Tiberias. Het stadje heeft een rijke geschiedenis. Volgens de overlevering zetten de zoon en kleinzoon van Noach hier een school op. Jakob, kleinzoon van aartsvader Abraham, studeerde er. Maar zijn gloriedagen waren in de zestiende eeuw, toen vele Joodse geleerden en mystici de Spaanse inquisitie ontvluchtten en zich in Safed vestigden. Het stadje werd in korte tijd het spirituele centrum van de Joodse wereld.

Maar een serie natuurrampen, epidemieën en een bloedige confrontatie tijdens de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog van 1948 duwden het stadje enigszins naar de achtergrond. Daar komt nu de strijd met Hezbollah nog bovenop. Toeristen, een belangrijke inkomstenbronnen, blijven weg. In de kunstenaarswijk zijn alle ateliers dicht. ‘We slapen hier met onze schoenen aan,’ zei burgemeester Yossi Kakon recent in een interview met de lokale pers. Klaar om direct naar de schuilkelder te vluchten als het luchtalarm weer eens afgaat. ‘Sinds de evacuatie van de gemeenten langs de grens met Libanon zijn wij de meest bedreigde stad.’

Kakon is ultraorthodox, net als de helft van de 40.000 inwoners van het stadje. Dat percentage zal alleen maar stijgen, zo is de verwachting. ‘Je merkt nu al dat veel orthodoxe gezinnen deze kant op komen,’ zegt Nachman Eliezer. ‘Vanwege de schone lucht, de magie van deze plek, maar vooral vanwege de goedkope huisvesting als gevolg van de oorlog.’

Eliezer woont zelf ook in Safed, maar studeert aan een yeshiva bij de tombe van Shimon bar Yochai, in Israël beter bekend als de Rashbi en in de tweede eeuw de grondlegger van het kabbalisme. De tombe, een kleine 10 kilometer buiten Safed, is na de Klaagmuur de populairste religieuze plek voor Joden. Tijdens de drukbezochte pelgrimage op de sterfdag van Bar Yochai werden drie jaar geleden 45 mensen doodgedrukt. Dit jaar verklaarden de autoriteiten die dag, Lag B’Omer, de Meron-berg tot oorlogsgebied, om te voorkomen dat tienduizenden ultraorthodoxen er een makkelijk doelwit zouden vormen voor Hezbollah.

Redding van boven

Ook nu loert dagelijks het gevaar. Op dezelfde berg is het noordelijke commando van het Israëlische leger gevestigd, een favoriet doelwit van Hezbollah. ‘Vanochtend kwam iets verderop nog een raket neer,’ zegt de 19-jarige Eliezer bij de tombe. ‘Maar de gevaren vallen in het niet bij de wetenschap om zo dicht bij zo’n grote tzaddik – rechtvaardige – te zijn.’

Zoals iedereen gaat ook Eliezer ervan uit dat niet alleen de dreiging, maar ook de redding van boven komt. In de Talmoed staat immers dat je op Bar Yochai kunt vertrouwen in tijden van nood. En die zijn er nu, daar is iedereen het wel over eens. Van angst is dus nauwelijks sprake onder de ultraorthodoxen die binnen gebogen zitten over religieuze teksten. Eliezer zelf, net getrouwd, doet dat ook minimaal tien uur per dag. ‘En dat zal ik blijven doen tot aan mijn dood. Uiteindelijk zijn oorlog en politiek vluchtige zaken, hier gaat het om het hogere.’

Daar is Chaim Ben Shimon het mee eens. ‘Wij geloven niet in de premier, de minister van Defensie of de legerleider,’ aldus de iets norse baas van het complex. ‘Wij geloven alleen in G*d.’ Orthodoxe joden spreken de naam van het Opperwezen niet uit. Ben Shimon maakt zich wel druk over de teruglopende bezoekers­aantallen. ‘Vele malen minder dan voor 7 oktober. Een slechte ontwikkeling.’

Hij weet wel bij wie hij de schuld moet neerleggen. Niet bij Hamas of Hezbollah, maar bij de voorzitter van het parlement, Amir Ohana, die openlijk homo is. Ben Shimon: ‘Alle rampspoed komt doordat hij met een man samenwoont. Daardoor had 7 oktober plaats en daardoor hebben we nu een oorlog.’

Harde woorden op een plek waar de innerlijke rust regeert. Op de vlucht voor de Romeinen zou Shimon bar Yochai hier in de tweede eeuw na Christus dertien jaar lang met zijn zoon in een grot hebben gewoond, waar ze samen de Thora bestudeerden.

Nu wonen er ook verscheidene gelovigen in de grotten van de Meron-berg. Mensen op de vlucht voor verbroken relaties en geldproblemen. Verstotelingen, of simpelweg mannen die altijd dicht bij Bar Yochai willen zijn. Ze hebben het niet zo op bezoek van buiten, maar een man van middelbare leeftijd wil toch wel iets kwijt over de voortdurende raketdreiging: ‘Als ik ergens moet sterven, dan het liefst hier.’

Oorlog met Hezbollah?

Een oorlog met Hezbollah zal voor Israël desastreuze gevolgen hebben met duizenden doden, grote delen van het land zonder stroom en massale paniek onder de bevolking. Dat is de inschatting van de Reichman Universiteit in de kuststad Herzliya, die samen met zes denktanks drie jaar lang aan een rapport werkte dat het scenario van zo’n rechtstreekse confrontatie schetst.

De onderzoekers presenteerden het rapport kort voor 7 oktober 2023 aan de militaire en politieke leiders van het land. Het publieke deel betreft de gevolgen voor Israël, terwijl de verwachte schade aan Libanese zijde geheim blijft.

Het eerste doel van Hezbollah zal zijn om de Israëlische luchtafweer uit te schakelen. De onderzoekers schatten in dat de voorraad luchtafweerraketten van de Iron Dome- en David’s Sling- systemen al binnen enkele dagen zal zijn uitgeput.

Het rapport bracht ook de verwachte doelwitten in kaart. Van militaire bases tot strategische locaties, ­zoals de havens van Haifa en Asjdod. Ook drukke bevolkingscentra zullen onder vuur worden genomen. De paniek onder de bevolking zal verder worden aangewakkerd door cyberaanvallen en een des­informatiecampagne op sociale media. Het land verlaten is geen optie, doordat er, zo is de verwachting, geen vluchten meer zullen zijn.

De onderzoekers, onder wie voormalige generaals en hoge inlichtingenofficieren, verwachten dat een oorlog zo’n drie weken zal duren, waarna beide partijen door de grootschalige verwoestingen en hoge aantallen slachtoffers onder druk van de internationale gemeenschap tot een staakt-het-vuren zullen komen.