Wat betekent ‘From the river to the sea, Palestine will be free’, waar komt de leus vandaan en wat is de historische context, van 1948 tot 7 oktober 2023 en nadien? De feiten op een rijtje.
Sinds 7 oktober 2023 zijn ook in Nederland veel demonstraties waarbij mensen Palestijnse vlaggen bij zich dragen. Soms zijn ook vlaggen en symbolen van organisaties als Samidoun of de Taliban te zien. Bekender zijn deze demonstraties misschien nog wel om de leuzen die geroepen worden.
From the river to the sea
‘Free, free Palestine’ en ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ zijn populair. ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ betekent letterlijk: een vrij ‘Palestina’ van de rivier (de Jordaan) tot de zee (de Middellandse Zee).
Daarmee wordt een geografisch gebied, aangeduid als ‘Palestina’ genoemd en wordt de wens geuit dat dit gebied in de toekomst ‘vrij’ zal zijn. Wat is de context en betekenis van deze uitspraak en aanverwante leuzen als ‘Free Palestine’?
De Jordaan is een rivier die van de Dode Zee stroomt naar het Meer van Tiberias. De rivier vormt de grens tussen Jordanië (oostoever) en Israël en de Palestijnse Westelijke Jordaanoever.
Hemelsbreed beslaat de Jordaan om en nabij 170 kilometer lengte. Door de vele slingers en kronkels is de werkelijke lengte een stuk groter. Schattingen variëren van 330 tot 400 kilometer.
‘From the river to the sea’ ontstond bij PLO
Het gebied tussen de Jordaan en de Middellandse Zee (Israël) zou ‘vrij’ moeten worden. Maar wat betekent die vrijheid? Daarvan bestaan verschillende interpretaties.
De leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’, ontstond in de jaren zestig. Het was de periode waarin de PLO van Yasser Arafat werd opgericht, nog ruim twintig jaar voor de oprichting van Hamas. In die tijd verwees de uitspraak vooral naar de periode voor de stichting van de staat Israël in 1948. Veel Palestijnen wilden het liefst terug naar die situatie.
De gedachte achter deze meest gematigde variant van de strijdkreet is: Joodse Israëli’s zouden niet gedood of verjaagd hoeven worden, wel houdt de Israëlische staat op te bestaan. Zij wordt opgevolgd door een Palestijnse staat.
Waar Joden en Arabieren in de huidige staat Israël (buiten de Palestijnse gebieden om) vreedzaam samenleven, zou dat in deze Palestijnse staat in theorie nog steeds kunnen. De hoop is echter dat Joden vanzelf weg zullen trekken uit de nieuw gevormde staat.
Hamasleus
Alleen al om die reden vindt burgemeester Femke Halsema (Amsterdam) de leus te ver gaan, zei ze in de Amsterdamse gemeenteraad. Maar de betekenis is intussen ook geëvolueerd. De slogan is in 2017 opgenomen in het handvest van Hamas en wordt gebruikt door Hamas en Hezbollah. Halsema: ‘Daarmee is de leus alle onschuld kwijt en dat maakt hem voor mij onaanvaardbaar.’
Het oorspronkelijke Palestijnse verlangen naar de situatie pre-1948, is in veel gevallen allang niet meer de context van de slogan. De PLO heeft zich al in de jaren negentig achter een tweestatenoplossing geschaard. Daarmee waren kreten over een ‘vrij Palestina’ achterhaald.
Sindsdien heeft onder anderen Hamas de roep om een ‘free Palestine’ geadopteerd. De interpretatie van Hamas en sympathisanten van Hamas in Nederland en wereldwijd is veel verdergaand. In hun wereldbeeld verwijst ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ naar een land dat vrij is van de Joden.
De Joden moeten de zee in worden gedreven, onvrijwillig vertrekken of in een ergere variant: gedood worden. 7 oktober 2023 was in die meest heftige interpretatie een prelude op wat in heel Israël zou moeten gebeuren.
Nederlandse politiek is er klaar mee
In 2021 kwam het tot een rechtszaak toen een demonstrant ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ riep. De rechter oordeelde toen nog dat de uitspraak niet strafbaar is. Vorig jaar zomer kwam het gerechtshof in Amsterdam tot dezelfde conclusie.
Opvallend is dat de politiek in de context van 7 oktober verdergaat dan dat de rechter eerder nog ging. Niet alleen Halsema verklaarde de leus buiten de orde. De Tweede Kamer wijst hem ook af en sprak in meerderheid uit ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ te zien als een oproep tot geweld. In feite wordt op zijn minst de vernietiging van de staat Israël en een verlangen naar het vertrek van de Joden gepropageerd en dat vindt men te ver gaan.